Het zoet maken van de Oosterschelde is niet langer taboe

Van een zoute naar een zoete Oosterschelde. Het is niet alleen een 180 graden draai voor de Zeeuwse zeearm, het betekent ook een rigoureuze wending in het overheidsbeleid.

De Stormvloedkering, die in 1986 officieel werd geopend door koningin Beatrix, is een zwaar bevochten compromis tussen voor- en tegenstanders van de afsluiting van de Oosterschelde. In het oorspronkelijke Deltaplan zou de monding van de Oosterschelde namelijk helemaal worden afgesloten van de zee. Maar door protesten van natuurorganisaties, vissers, duikers en politici kwam er een kering, die dicht kan als het moet, maar bijna altijd open staat om het zoute water in en uit te laten. Zo blijft de natuur onder water behouden.

"Met alle gevolgen van dien", zegt Wil Borm, adviseur integraal waterbeheer en natuur, die samen met zijn collega Dick Butijn is betrokken is bij het Kennisprogramma Zeespiegelstijging van Rijkswaterstaat. Het zout houden van de Zeeuwse wateren is volgens Borm een mislukking, ook voor de natuur. "Ze hebben niet kunnen behouden wat ze wilden en het resultaat valt enorm tegen."

"Het gaat nu heel slecht met het milieu in de Grevelingen en het gaat ook niet zo florissant met de Oosterschelde", zegt de adviseur. Borm vindt dat we eerst het Deltaplan moeten voltooien op de manier die waterstaatkundig ingenieur en vader van het Deltaplan Johan van Veen, ooit voor ogen had. Dus afdamming en verzoeting van de Zeeuwse wateren.

Wat brengt een zoete Oosterschelde ons? Borm legt uit: "De verzilting van de Zeeuwse eilanden stopt, we krijgen een zuidelijke zoetwatervoorraad [naast de noordelijke zoetwatervoorraad: het IJsselmeer - red.] die nodig is voor droge tijden. En we krijgen voldoende noodberging voor waterafvoer van de rivieren. Dat is noodzakelijk want het eerste overstromingsgevaar komt niet van de zee, maar van hoge waterstanden in de rivieren. Dat zien we overal in Europa."

Volgens de adviseur wordt kustbescherming met zoute Zeeuwse wateren, zoals de Oosterschelde, op de lange duur onhoudbaar. "Met de klimaatverandering en zeespiegelstijging moeten we de bakens gaan verzetten. Zoute wateren zijn nu eenmaal niet klimaatbestendig. Die stijgen mee met de zeespiegel, verhogen de verziltingsdruk en brengen het zout verder landinwaarts. Uiteindelijk zullen we toch voor een andere oplossing moeten kiezen. Dat kunnen we beter nu doen en dan kiezen voor de lange termijn."

Arno Vael (BBB), de Zeeuws gedeputeerde met onder andere Klimaatadaptatie en Water in zijn portefeuille, reageert behoedzaam, maar positief op het idee om de Oosterschelde te verzoeten: "Het zijn heel interessante plannen die zeker de moeite waard zijn om te onderzoeken."

Vael zegt zich de gevoeligheid van het plan in Zeeland maar al te goed te beseffen. En hij realiseert zich dat er eerst 'een hele politieke' discussie moet worden gevoerd, maar hij zegt ook: "Ik sta er zeker voor open, want ik denk dat we nu echt wel in een tijd aangeland zijn dat er maatregelen moeten worden genomen. Het wordt steeds gekker met de weersveranderingen en we moeten ons aanpassen aan het klimaat."

Voor de visserij zou de verzoeting van de Oosterschelde een grote omslag, zo niet de nekslag, betekenen. Maar vissers kunnen volgens Vael, als de plannen ooit realiteit worden, eventueel omschakelen: "In een zoet watermilieu kan ook heel goed visserij plaatsvinden en natuur kan er ook goed in gedijen. Misschien zijn er dan andere gebieden waar de vissers aan de slag kunnen gaan. We zullen met elkaar voor alle sectoren moeten kijken wat de mogelijkheden en de oplossingen zijn."

Het plan om het Grevelingenmeer en de Oosterschelde te verzoeten maakt deel uit van een veel groter plan dat De Tweede Kustlijn heet. Adviseurs Borm en Butijn merken dat er steeds meer interesse komt voor de vergaande plannen. Maar tegelijkertijd is er nog een lange weg te gaan.

"Er zal heel wat moeten veranderen, want alle bestaande plannen zijn nog gebaseerd op zoute wateren. Rijkswaterstaat, provinciale plannen, statussen van de natuurbescherming zullen moeten worden herzien, ten gunste van natuur en mensen. Maar het moet lukken", zegt Wil Borm optimistisch.

Arno Vael zegt hierover: "Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de grote wateren. Die hebben ook de programmatische aanpak Grote Wateren onder zich. In onze provincie zijn alle grote wateren Natura 2000-gebied en die zijn allemaal zout, dus we hebben te maken met wet- en regelgeving, dus dat wordt een hele lastige."

De gedeputeerde geeft aan dat er nog geen concrete plannen van de Provincie Zeeland zijn om de Oosterschelde te verzoeten. Wel loopt er een onderzoek naar het zoet maken van het Grevelingenmeer. Of er ook een onderzoek komt naar een zoete Oosterschelde weet hij nu nog niet: "Dat zou kunnen, maar we doen het stap voor stap."