စစ်ကောင်စီရဲ့ လုပ်ရပ်တွေဟာ လူ့အခွင့်အရေးကို စနစ်တကျ ချိုးဖောက်ရက်စက်ယုတ်မာမှုတွေ ဖြစ်တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးက မတ်လ ၇ ရက်က ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ ဂျီနီဗာမြို့မှာ ကျင်းပတဲ့ ၅၂ ကြိမ်မြောက် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ အစည်းအဝေးမှာ ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံရဲ့အခြေအနေဟာ အဆိုးဆုံးအနေအထားအထိ ရောက်နေပြီး အရပ်သား ပြည်သူတွေကို လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုက ၁၄၁ ရာခိုင်နှုန်းအထိမြင့်တက်ခဲ့ကာ ဆေးရုံ၊ စာသင်ကျောင်းနဲ့ ဘုရားရှိခိုးကျောင်းတွေကို စစ်ကောင်စီက တိုက်ခိုက်တာလည်း ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း တိုးမြင့်လာတယ်လို့  ကုလလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးက ဆိုပါတယ်။

ဒီအချက်တွေဟာ ၂၀၂၂ နှစ်ဆန်းပိုင်းကစပြီး ကုလက မြန်မာနိုင်ငံကို စောင့်ကြည့်ရာက ရရှိလာတဲ့ အချက်အလက်တွေ ဖြစ်တယ်လို့ အမျိုသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာဝန်ကြီး ဦးအောင်မျိုးမင်းက ပြောပါတယ်။

စစ်ကောင်စီရဲ့ ပြည်သူတွေကို နှိပ်စက်တာတွေ၊ အရှင်လတ်လတ် မီးရှို့သတ်ဖြတ်တာတွေ၊ နေအိမ်တွေကို မီးရှို့တဲ့ အချက်အလက်တွေကို NUG က ကုလလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီကို တင်ပြခဲ့တဲ့ အချက်အလက်တွေအပေါ် ကုလလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးက သုံးသပ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

NUG လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာဝန်ကြီး ဦးအောင်မျိုးမင်းက “လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီး ကိုယ်တိုင်က မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေကို အမှန်အတိုင်းသိရှိပြီး ထုတ်ဖော်ပြောဆိုချက် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်တွေက မြေပြင်မှာလည်း တကယ်ဖြစ်နေတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်မို့လို့ သူ့ရဲ့ပြောဆိုချက်တွေက လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးပြောတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် နိုင်ငံတကာက ပိုပြီးတော့ အာရုံစိုက် အလေးထားမှာကတော့ သေချာပါတယ်။ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကို သူသိရှိခြင်းက ပထမဆုံး ကောင်းတဲ့အချက်၊ နောက်တခါ သိရှိရုံတင်မကဘဲ နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်တွေ ထင်ထင်ရှားရှား ဖော်ပြသွားတဲ့အတွက် လာမယ့် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီတင် မကဘဲနဲ့ နောက်ထပ် ထပ်ပြီးတော့ ပေါ်လာမယ့် နိုင်ငံတခုချင်း လုပ်ဆောင်ချက်တွေ၊ နိုင်ငံတကာရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ၊ ကုလသမဂ္ဂ လုပ်ဆောင်ချက်တွေက ပိုမိုပြီးတော့ မြင့်တက်လာမယ်လို့ သေချာပါတယ်ဗျ” လို့ ပြောပါတယ်။

ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ ၅၂ ကြိမ်မြောက် အစည်းအဝေးမှာ မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စားပြုနေရာနဲ့ ပါဝင်ခွင့်ရရှိဖို့ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) နဲ့ စစ်ကောင်စီတို့ အပြိုင်ကြိုးစားခဲ့ပေမဲ့ ကုလလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီက ဘယ်သူ့ကိုမှ ကိုယ်စားပြုခွင့်မပေးဘဲ လစ်လပ်နေရာအဖြစ် ထားခဲ့ပါတယ်။

ကုလသမဂ္ဂမှာ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီနဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီတို့ဟာ အပြိုင်သဘောမျိုးဖြစ်နေပြီး အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုတွေ ပြုလုပ်နိုင်တဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီဘက်က လှုပ်ရှားမှုတွေရှိလာမှ မြန်မာ့အရေး တိုးတက်မှုရှိလာမယ်လို့ အရပ်ဘက်အဖွဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေက သုံးသပ်ပါတယ်။

ဒီမိုကရေစီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်မှုကော်မတီ တာဝန်ရှိသူ ဒေါ်သဉ္ဇာရွှန်းလဲ့ရည်က "ကုလမှာက လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီနဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီ၊ ဒီနှစ်ခုက အမြဲတမ်း အားပြိုင်တဲ့အနေအထား ရှိတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီဘက် ဘယ်လောက်ပဲ ချိုးဖောက်မှုတွေဘက်က ရပ်တည် ရပ်တည်၊ လုံခြုံရေးကောင်စီလိုမျိုး အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေနဲ့ အစိုးရတွေက အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှု မလုပ်ဘူးဆိုလည်းဒါက အပြောပဲ ရှိတာပေါ့နော်။ မှတ်တမ်းအနေနဲ့သာ ဝင်သားတယ်၊ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို မြေပြင်မှာ တကယ် ရပ်တန့်နိုင်ဖို့ ဆိုတာတော့ မဖြစ်နိုင်ပြန်ဘူးပေါ့။ ကျမတို့လုပ်နိုင်တဲ့ အနေအထားကတော့ လက်ရှိ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှာ အမြင့်ဆုံးသော သူတို့လုပ်နိုင်တဲ့ဘောင်တွေထဲကနေ အပြင်းထန်ဆုံး တောင်းဆိုမှုကိုရဖို့ ကျမတို့ တိုက်တွန်းတာပဲ လုပ်နိုင်တယ်။ အဲဒီလို တိုက်တွန်းဖို့တောင်မှ အခုအချိန်ထိ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီဘက်က သူတို့ လုပ်နိုင်တဲ့ အပြင်းထန်ဆုံး ဆိုတာတွေ မလုပ်နေသေးဘူးလို့ ပြောလို့ရတယ်။ အထူးသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံကို ICC ကို လွှဲပေးဖို့ ပြောတဲ့ကိစ္စဆိုရင် လွန်ခဲ့တဲ့ ၄ နှစ်လောက်ကတည်းက တိုက်တွန်းခဲ့တာ။ ဒါတွေလည်း မပေါ်လာသေးဘူး။ (IIMM) လိုမျိုး လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးကော်မရှင်တွေ ဖွဲ့ထားတယ်။ အခု ဒီကာလမှာ အချက်အလက်တွေ စုတာထက် ပိုတဲ့အနေအထားကို သွားဖို့ လိုနေပြီဆိုတာ ကျမတို့ တိုက်တွန်းတယ်ပေါ့" လို့ ပြောပါတယ်။

မြန်မာ့အရေးဟာ ယူကရိန်းအရေး၊ အာဖဂန်နစ္စတန်အရေး၊ အီရန်အရေးတို့နဲ့ အပြိုင်ဖြစ်နေပြီး နိုင်ငံတကာရဲ့ အာရုံစိုက်မှု၊ အကူအညီပေးမှုနဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေ ရရှိဖို့ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရနဲ့ အရပ်ဘက်အဖွဲ့တွေက ကြိုးပမ်းနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံတွေရဲ့ စစ်ရေး၊ စီးပွားရေး တင်းမာမှု အခြေအနေတွေကြောင့် မြန်မာ့အရေးဟာ အချိန် ၂ နှစ်ကျော်ကြာတဲ့အထိ နိုင်ငံတကာရဲ့ ထိရောက်တဲ့ အကူအညီပေးမှုနဲ့ အရေးယူ လုပ်ဆောင်တာတွေ မရှိသေးပါဘူး။

မြန်မာစစ်တပ်ဟာ အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်သူတွေအပေါ် သတ်ဖြတ်၊ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်း၊ ဥပဒေမဲ့စိတ်ထင်တိုင်းဖမ်းဆီး၊ လူမသိအောင်တိတ်တဆိတ်ဖမ်းဆီးတာတွေအပါအဝင် အကြမ်းဖက်မှုတွေ အဆက်မပြတ်ကျူးလွန်ရင်းအဆုံးမရှိတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေကို ဖန်တီးနေတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာရုံးက မတ်လ ၃ ရက်မှာ အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ပါတယ်။

အာဏာသိမ်းခဲ့တာ နှစ်နှစ်ပြည့်လာပြီးတဲ့ အချိန်အထိ မြန်မာစစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေဟာ အတိုက်အခံတွေအပေါ် အမြစ်ပြတ်အောင် မြေလှန်ချေမှုန်းရေး မူဝါဒကို ကိုင်စွဲထားကြပါတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီး ဗော်လ်ကာတာ့ခ်က ပြောပါတယ်။ 

“ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ ပဋိပက္ခတွေ ထိန်းသိမ်းနိုင်ရေးအတွက် ဒေသတွင်းသာမက တမ္ဘာလုံးကပါ ဝိုင်းဝန်းကြိုးပမ်းနေကြတာတွေကို သူတို့က မကြားချင်ယောင်ဆောင်နေတယ်။ သူတို့ရဲ့ အပြစ်တွေအပေါ်မှာ အရေးယူခံရခြင်းမရှိတဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ဟာ နိုင်ငံတကာဥပဒေမူဝါဒေတွေနဲ့ ဝတ္တရားတွေအပေါ်ကို လုံးဝဂရုမစိုက်ကြောင်း ပြမြဲပြလျက်ရှိနေပါတယ်။ တဖြည်းဖြည်း ပိုမိုဆိုးရွားပြင်းထန်လာနေတဲ့ လူလုပ်ကပ်ဘေးကို ရပ်တန့်နိုင်ဖို့အတွက် ထိရောက်တဲ့ အရေးယူမှုတွေ အရေးပေါ်ဆောင်ရွက်ဖို့ လိုပါတယ်။”

အခုထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီနဲ့ အာဆီယံတို့ရဲ့ တောင်းဆိုချက်တွေအတိုင်း အကြမ်းဖက်မှုချက်ချင်းရပ်တန့်ဖို့၊ စိတ်ထင်တိုင်း ဖမ်းဆီးခံထားရသူတွေကို ပြန်လွှတ်ပေးဖို့၊ လူမှုကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းတွေကို အဆီးအတားမရှိ ဆောင်ရွက်ခွင့်ပေးရန်တို့ အပါအဝင် အခြားအချက်တွေကို တောင်းဆိုထားပါတယ်။

မြန်မာစစ်တပ်ဟာ အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်တဲ့ အတိုက်အခံတွေကို ရည်ရွယ်ပြီး စစ်အုပ်ချုပ်ရေး အပါအဝင် စည်းကမ်းချက်အသစ်တွေကို ထုတ်ပြန်သလို၊ မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီပြောင်းလဲရေး လှုပ်ရှားမှုအပေါ် အထောက်အပံ့ပေးနေတဲ့ ရပ်ရွာတွေကိုလည်း တင်းတင်းကျပ်ကျပ် ထိန်းချုပ် ထားတယ်လို့ဆိုပါတယ်။

“မြန်မာနိုင်ငံအနှံ့က အရပ်သားတွေဟာ အကြမ်းဖက်မှုတွေခံနေရပြီး အသတ်ခံရတာ မတရားဖမ်းဆီးခံရ၊ အိုးအိမ်ဖျက်ဆီးခံရ၊ ဖမ်းဆီးနှိပ်စက်ခံရ၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အနိုင်ကျင့်မှုခံရတာတွေအပါအဝင် အနိုင်ကျင့်ရာဇဝတ်မှုကျူးလွန်တာတွေကို ခံစားနေရပါတယ်။ အဲဒီအကြမ်းဖက်မှုတွေအများဆုံးကို မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ သူတို့လက်အောက်ခံလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့တွေက ဆောင်ရွက်နေတာဖြစ်တယ်လို့ ယူဆနိုင်တဲ့ ခိုင်လုံတဲ့ အထောက်အထားတွေ လည်းရှိနေပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ လူသားထုတစ်ရပ်လုံးအပေါ်ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှု ဒါမှမဟုတ် စစ်ရာဇဝတ်မှုမြောက်တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေလည်းရှိနေနိုင်ပါတယ်”လို့ ဗော်လ်ကာတာ့ခ်က ဆိုပါတယ်။

အဲဒီအစီရင်ခံစာမှာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အနောက်မြောက်ဘက်နဲ့ အရှေ့တောင်ဘက်အခြမ်းတွေမှာ တရှိန်ထိုးများပြားလာတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေအပါအဝင် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်ကနေ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက်နေ့အထိ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို စုစည်း မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံက မြို့နယ်စုစုပေါင်းရဲ့ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်မှာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခတွေရဲ့ ဒဏ်ကိုခံ စားခဲ့ရကြောင်း၊ မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ လက်ပါးစေတွေကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရသူ ၃၀၀၀ ခန့်နဲ့ ဖမ်းဆီးခံရသူ ၁၇၅၀၀ ကျော်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ အချက်အလက်တွေကို ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ သတင်းရင်းမြစ်တွေဆီကနေ ရရှိအတည်ပြုထားပြီး ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ 

မြန်မာစစ်တပ်ဟာ သူ့ကိုဆန့်ကျင်တဲ့ လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့တွေနဲ့ တခြား လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲတွေကို အစားအစာ၊ ငွေကြေး၊ သတင်းအချက်အလက်တွေ မရအောင်အပြင် လူသစ်စုဆောင်းနိုင်ခြင်း မရှိအောင် ဖြူဖြူမဲမဲခွဲခြားခြင်း မရှိဘဲ လေကြောင်းကနေ ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်တာ၊ လက်နက်ကြီးများနဲ့ ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်တာ၊ ရပ်ရွာနေအိမ်တွေကိုမီးရှို့တာ၊ လူမှုကယ်ဆယ်ရေးအထောက်အပံ့တွေ မရအောင် ပိတ်ဆို့ထားတာတွေအပါအဝင် သူတို့ခေါ်တဲ့ ဖြတ်လေးဖြတ် စနစ်ကို ကျင့်သုံးတိုက်ခိုက်နေတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ အစီရင်ခံစာက ဆိုပါတယ်။

အဲဒီအစီရင်ခံစာမှာ ကလေးငယ်တွေ သေဆုံးခဲ့ရတဲ့ ဒီပဲယင်းမြို့နယ် လက်ယပ်ကုန်းကျေးရွာက စာသင်ကျောင်းကို လေကြောင်းကနေ တိုက်ခိုက်မှုနဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ဦးသေဆုံးခဲ့ရတဲ့ ဗန်းမောက် မြို့နယ် မံယူးကြီးရွာက ကိုယ်ထူကိုယ်ထ ဆေးရုံကို လေကြောင်းကနေ တိုက်ခိုက်မှုတွေကိုလည်း ထည့်သွင်းဖော်ပြထားပါတယ်။

၂၀၁၁ ခုနှစ်က ကချင်ပြည်နယ်မှာနဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှစ်က ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ စစ်တပ်ကကျူးလွန်ခဲ့တာတွေ အပါအဝင် သူတို့ မကြာခဏလုပ်နေကြဖြစ်တဲ့အတိုင်း သူတို့ မီးရှို့ဖျက်ဆီးခဲ့တာကြောင့် ဆုံးရှုံးခဲ့ရတဲ့ အိမ်ပေါင်းဟာ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလနောက်ပိုင်း တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ အနည်းဆုံး ၃၉၀၀၀ နီးပါးခန့်ရှိပြီး ဒါဟာ ၂၀၂၁ ခုနှစ်ကထက် အဆ ၁၀၀၀ ခန့် ပိုများလာတာဖြစ်တယ်လို့ အဲဒီ အစီရင်ခံစာက ဆိုပါတယ်။

ဒါ့အပြင် စစ်တပ်ရဲ့ စီးပွားရေးစီမံခန့်ခွဲမှု ညံ့ဖျင်းတာကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ စီးပွားရေးဟာ ကျဆင်း ဆုတ်ယုတ်နေပြီး  ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှုန်းဟာ ၂၀၂၀ ခုနှစ် မေလကထက် ၂ ဆ များပြား လာပြီဖြစ်ပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံလူဦးရေရဲ့တစ်ဝက် နီးပါးဟာ ဆင်းရဲစွာနေထိုင်နေရပြီး မြန်မာစစ်တပ်က ထပ်မံချမှတ်ထားတဲ့ စည်းကမ်းတင်းကျပ် ပိတ်ဆို့မှုတွေကြောင့် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားရာနေရာက လူတွေဟာ ဆာလောင်မှုအငတ်ဘေးနဲ့ ကြုံတွေ့ရမယ့် အလားအလာရှိနေတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ အစီရင်ခံစာမှာ သတိပေးထားပါတယ်။

အာဏာသိမ်းစစ်ခေါင်းဆောင်ကတော့  သူ့လက်ထက်မှာ စီးပွားရေးတိုးတက်လာတဲ့ အကြောင်း အရင်အစိုးရရဲ့ စီမံအုပ်ချုပ်မှု အားနည်းချက်တွေကြောင့် တိုင်းပြည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုမရှိတဲ့ အကြောင်းနဲ့ ကုန်ဈေးနှုန်းတွေတက်နေတာဖြစ်ကြောင်း နိုင်ငံတွင်းနယ်လှည့်ခရီးစဉ်တွေမှာ ဝေဖန်ပြောဆိုနေပါတယ်။