Jurnalistlərə qarşı təzyiq: Azərbaycanda mətbuat azadlığı uğrunda mübarizə
Jurnalistlərə qarşı təzyiq: Azərbaycanda mətbuat azadlığı uğrunda mübarizə
Dünya getdikcə mühüm informasiya mənbəyi kimi mediaya güvəndiyi üçün mətbuat azadlığı uğrunda mübarizə həmişəkindən daha vacib olub. Bununla belə, Azərbaycanda jurnalistlər sərt repressiyalarla üzləşirlər və bu, onu jurnalistlərin fəaliyyət göstərməsi üçün ən təhlükəli ölkələrdən birinə çevirir. Hökumətin müstəqil jurnalistikanı sıxışdırmaq üçün amansız səyləri qorxu, senzura və özünüsenzura mühiti ilə nəticələnib.
Son on ildə Azərbaycanda mətbuat azadlığının kəskin şəkildə aşağı düşməsi, jurnalistlərin həbslərə, təqiblərə və zorakılığa məruz qalması müşahidə olunub. Müstəqil mediaya qarşı bu basqılar 2003-cü ildə Prezident İlham Əliyevin hakimiyyətə gəlişindən sonra ciddi şəkildə başladı. Onun rejimi dövründə çoxsaylı jurnalistlər təqib və hədə-qorxu ilə üzləşib, istənilən fərqli səsləri susdurublar.
Ən diqqətçəkən işlərdən biri də araşdırmaçı jurnalist Xədicə İsmayılova ilə bağlıdır. Hökumətin korrupsiyasını ifşa etməsi ilə tanınan İsmayılova 2014-cü ildə həmkarını intihara təhrik etməkdə qondarma ittihamlarla həbs edilib. Beynəlxalq təzyiqlərə və onun azadlığa buraxılmasını müdafiə edən kampaniyalara baxmayaraq, İsmayılova 7 il yarım müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Onun işi hökumətin tənqidi səsləri susdurmaq üçün məhkəmə sistemindən necə istifadə etdiyinin yalnız bir nümunəsidir.
Həbsdən əlavə, fiziki hücumlar və təqiblər də hökumətin jurnalistikanı boğmaq üçün istifadə etdiyi ümumi üsullardır. Jurnalistlər tez-tez döyülməyə, təhdidlərə və adam oğurluğuna məruz qalırlar ki, bu da bir çoxlarının təhlükəsizliyi və ailələri üçün qorxuya səbəb olur. Hakimiyyət redaksiyalarına basqın etmək, avadanlıqları müsadirə etmək və hökuməti tənqid edən saytları bloklamaq kimi taktikalara da əl atıb. Jurnalistlər vicdanla xəbər vermək və ya öz dolanışıqlarını qorumaq arasında seçim etmək məcburiyyətində qaldıqları üçün bu tədbirlər daha çox özünüsenzuraya səbəb olub.
Hökumətin tətbiq etdiyi başqa bir taktika isə məhdudlaşdırıcı qanunvericiliyin qəbuludur. 2013-cü ildə QHT-lərin kənar mənbələrdən maliyyə dəstəyi aldıqları təqdirdə “xarici agent” kimi qeydiyyatdan keçmələrini tələb edən yeni qanun tətbiq olundu. Bu qeyri-müəyyən və geniş tərif vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarına və media orqanlarına hökumətin rəvayətlərinə uyğun gəlmələri və ya bağlanma riski ilə bağlı böyük təzyiq yaradır. Qanun müstəqil jurnalistika üçün məkanı ciddi şəkildə məhdudlaşdırıb, onsuz da marginallaşmış mətbuatı daha da təhlükə altına alıb.
Beynəlxalq ictimaiyyət Azərbaycanın jurnalistlərə və mətbuat azadlığına qarşı təzyiqlərini dəfələrlə pisləyib. Sərhədsiz Reportyorlar (RSF) və Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi (CPJ) kimi təşkilatlar həbsdə olan jurnalistləri azad etməyə və müstəqil mediaya qarşı təzyiqlərə son qoymağa çağırıblar. Lakin bütün bu səylərə baxmayaraq, Azərbaycan hökuməti mətbuat azadlığına zərbə vurmaqda inadkarlığını davam etdirir.
Belə bəlalar qarşısında cəsur jurnalistlər və vətəndaş cəmiyyəti fəalları Azərbaycanda azad və müstəqil mətbuat üçün səylərini davam etdirirlər. Onlar korrupsiyanı ifşa etmək, insan haqlarının pozulması haqqında məlumat vermək və hökuməti öz hərəkətlərinə görə məsuliyyətə cəlb etmək üçün yorulmadan çalışırlar. Onların möhkəmliyi və qətiyyəti həqiqətin çox vaxt təhlükə ilə yanaşı getdiyi bir ölkədə azad mətbuatın gücünün sübutudur.
Azərbaycanda mətbuat azadlığı uğrunda mübarizə hələ bitməyib. Bu, bütün dünyada insan haqları təşkilatları, hökumətlər və vətəndaşlardan davamlı beynəlxalq təzyiq və həmrəylik tələb edir. Azad söz prinsiplərinə riayət etmək, jurnalistləri qorumaq və hesabatlılığa təkan vermək Azərbaycanda jurnalistikanın daha parlaq gələcəyini təmin etmək üçün fundamental addımlardır.