یک نهاد حقوق بشری موسوم به «رواداری» با نشر گزارشی می‌گوید که طالبان از زمان تسلط دوباره بر افغانستان، به‌صورت سیستماتیک و هدفمند آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات را در این کشور محدود کرده‌اند.
این گزارش با عنوان «محدودیت، سرکوب و سانسور؛ وضعیت دسترسی به اطلاعات و آزادی بیان در افغانستان» امروز (چهارشنبه، ۱۲ ثور) منتشر شده و دسترسی به اطلاعات و آزادی بیان را از ۱۵ آگست سال ۲۰۲۱ تا ۳۱ مارچ سال ۲۰۲۴ تحلیل و ارزیابی کرده است.
«رواداری» این گزارش را براساس مصاحبه با ۲۶۴ نفر، به‌شمول ۶۱ زن در ۲۸ ولایت افغانستان، گزارش‌های منتشر‌شده از سوی سازمان‌ها و مراجع مختلف در رابطه به آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات و دستورات و فرمان‌های طالبان تهیه کرده است.
در این گزارش آمده است که طالبان قوانینی را که متضمن حق دسترسی به اطلاعات و حق آزادی بیان بودند لغو و تعلیق کرده‌اند و اکنون هیچ مکانیسم حقوقی مؤثر که از رسانه‌ها و خبرنگاران در برابر فشار نابجای گروه حاکم حمایت کند، وجود ندارد.
براساس یافته‌های این گزارش، طالبان بدون هیچ‌گونه التزام به موازین بین‌المللی حقوق بشر و عدم پاسخ‌گویی و حساب‌دهی به مردم، با استفاده از ابزارها و شیوه‌های گوناگون، مرتکب سرکوب آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها شده و به‌ویژه محدودیت‌های غیرقانونی و تبعیض‌آمیزی را بر کار خبرنگاران زن اعمال کرده‌اند.
«رواداری» در گزارش خود گفته است که محدودیت‌های طالبان باعث شده است که در حال حاضر تعداد اندکی از خبرنگاران زن مشروط به رعایت کامل شرایط وضع‌شده توسط اداره‌ی امر به معروف و نهی از منکر این گروه با رسانه‌ها کار کنند.
این نهاد افزوده است که از زمان تسلط دوباره‌ی طالبان بر افغانستان، دسترسی شهروندان به اطلاعات با گذشت هر روز دشوارتر شده و طالبان با استفاده از ابزارهای گوناگون، از جمله فشار، ترس و تهدید از انتشار معلومات مرتبط به نقض حقوق بشر جلوگیری میکنند.
«رواداری» گفته است مواردی را مستند کرده است که شماری از خبرنگاران، شاهدان عینی و بستگان قربانیان نقض حقوق بشر به‌دلیل دادن معلومات و مصاحبه با رسانه‌ها و نهادهای حقوق بشری بازداشت، زندانی و شکنجه شده‌اند.
شماری از قربانیان و شاهدان عینی رویدادهای نقض حقوق بشر به «رواداری» گفته‌اند طالبان آنان را با تهدید از ارائه‌ی هر نوع معلومات به رسانه‌ها و نهادهای حقوق بشری منع کرده‌اند.
این نهاد افزوده است که این برخورد با رسانه‌ها و خبرنگاران محلی نیز صورت گرفته، تا جایی که طالبان تعدادی از خبرنگاران را به‌دلیل انتشار معلومات درباره‌ی رویدادهای نقض حقوق بشر بازداشت و زندانی کرده‌اند.
در گزارش «رواداری» همچنین آمده است که طالبان محدودیت‌های گسترده‌ای بر فعالیت کتاب‌خانه‌ها و مؤسسات در افغانستان وضع کرده‌اند و کتاب‌خانه‌ها را تفتیش و توزیع و فروش شماری از کتاب‌ها را ممنوع کرده‌اند.
کنترل و سرکوب
«رواداری» در گزارش خود گفته است که طالبان برای کنترل و سرکوب و وادار کردن رسانه‌ها به تبعیت بی‌قیدوشرط، از شیوه‌ها و ابزارهای گوناگون استفاده میکنند.
براساس گزارش این نهاد، اداره‌ی استخبارات و وزارت‌های امر به معروف و نهی از منکر و اطلاعات و فرهنگ طالبان با اعمال زور، تهدید، ارعاب، خشونت، بازداشت و زندانی کردن خبرنگاران، استقلال و آزادی عمل رسانه‌ها را سلب کرده‌اند.
در این گزارش آمده است که اداره‌ی اطلاعات و فرهنگ طالبان در بخش‌هایی از افغانستان، از جمله در ولایت‌های مشرقی برای خبرنگاران گروه واتس‌اپ ایجاد کرده تا آنان برنامه‌ها و گزارش‌های خود را قبل از نشر جهت هماهنگی و تأیید با این اداره و ادارات استخبارات و امر به معروف و نهی از منکر شریک کنند.
«رواداری» همچنین گفته است در شماری دیگر از ولایت‌های کشور، از جمله بامیان و دایکندی طالبان کمیته‌ی مشترک با رسانه‌ها ایجاد کرده‌اند و در هر جلسه‌ی این کمیته‌ها به رسانه‌ها دستور می‌دهند که در مورد چه موضوعاتی برنامه تهیه کنند و از پرداختن به کدام موضوعات اجتناب کنند.
این نهاد گفته است اداره استخبارات، وزارت‌های امر به معروف و نهی از منکر و فرماندهی‌های امنیه‌ی طالبان، مرتکبان اصلی سرکوب رسانه‌ها و بازداشت و شکنجه‌ی خبرنگاران می‌باشند و با استفاده از هر ابزار فعالیت رسانه‌ها را مطابق با خواسته‌های طالبان کنترل میکنند.
نحوه‌ی اطلاع‌رسانی طالبان
«رواداری» در گزارش خود گفته است که در حال حاضر طالبان از هیچ قانونی برای ارائه‌ی معلومات به شهروندان پیروی نمی‌کنند و هیچ ساز‌وکار مشخصی برای ارائه‌ی اطلاعات وجود ندارد.
این نهاد گفته است که طالبان به‌صورت یک‌جانبه و با استفاده از شیوه‌های عمدتا غیررسمی، تنها معلوماتی را با مردم و رسانه‌ها شریک میکنند که خود می‌خواهند.
براساس گزارش این نهاد، طالبان معمولا از طریق شبکه‌ی اجتماعی واتس‌اپ، اعلامیه‌ها، فرمان‌ها و دیگر معلومات مورد نظر خود را با رسانه‌ها شریک میکنند و رسانه‌ها بدون این‌که به جزئیات لازم دسترسی داشته باشند، باید همان چیزی را نشر کنند که از سوی طالبان شریک شده است.
در این گزارش آمده است که در کنفرانس‌های خبری طالبان که معمولا در کابل برگزار می‌شود نیز فرصت و فضای مصون برای طرح پرسش‌های انتقادی وجود ندارد و این‌گونه شیوه‌ی اطلاع‌رسانی نیز اخیرا بسیار کم‌رنگ شده است.
«رواداری» گفته است که طالبان در شماری از ولایت‌ها تهیه عکس و ویدیو را ممنوع کرده‌اند و اطلاعات مورد نظر آنان تنها از طریق پیام صوتی با رسانه‌ها شریک می‌شود.
این نهاد افزوده است که طالبان همچنین در مورد پروژه‌های انکشافی و نحوه‌ی مصرف بودجه‌ی ملی معلومات ارائه نمی‌کنند و می‌گویند که چگونگی مصرف بودجه‌ی ملی بخشی از معلومات محرم است و نباید کسی به آن دسترسی داشته باشد.
«رواداری» از جامعه‌ی جهانی خواسته است که برای پایان دادن به نقض آزادی بیان و حق دسترسی به اطلاعات، با استفاده از ابزارهای قانونی، بر مقام‌های طالبان فشار بیاورند و زمینه‌ی دوباره‌ی قانون دسترسی به اطلاعات و قانون رسانه‌های همگانی مصوب حکومت پیشین را فراهم کنند.
این نهاد همچنین از سازمان‌های بین‌المللی حامی خبرنگاران، سازمان‌های حقوق بشری و رسانه‌ها خواسته است که خبرنگاران افغانستان، به‌ویژه خبرنگاران زن را مورد حمایت مؤثر قرار دهند.
«رواداری» از سازمان ملل متحد نیز خواسته است که از طریق یوناما از خبرنگاران افغانستان در برابر فشارهای نابجا، سرکوب، آزار و اذیت و دیگر رفتارهای غیرقانونی طالبان حمایت کند.
این نهاد از طالبان نیز خواسته است که محدودیت‌ها بر فعالیت رسانه‌ها و خبرنگاران، به‌ویژه خبرنگاران زن را لغو کنند و به سیاست‌های تبعیض‌آمیز خود پایان دهند.