شماری از نیروهای ویژه دولت پیشین افغانستان که روند درخواست اسکان مجدد شان به بریتانیا به کندی به پیش میرود، در شرایط سخت در ایران بهسر میبرند. این نیروهای ویژه که بهعنوان «تریپلز/TRIPLES» یا ATF444 و CF333 شناخته میشوند، از سوی بریتانیا آموزش داده شده و تجهیز و تمویل مالی میشدند، اکنون شماری از آنان از سوی روسیه پیشنهاد جنگیدن در اوکراین را دریافت کردهاند.
یکی از این نیروهای ویژه با نام مستعار غلام با شرایط سخت کاری و مهاجرتی در ایران در یک کارخانه مشغول کار بود که از یک همکار افغان خود فرم ثبتنام برای شرکت در جنگ اوکراین را دریافت کرد. دریافت این پیشنهاد همزمان بود با سختتر شدن شرایط مهاجرین افغان در ایران. زیرا ایران برنامه دارد تا مهاجران افغانِ بدون سند اقامت را دوباره به افغانستان بهگونهی اجباری بازگرداند.
غلام به خاطر تهدیدات امنیتی و ترس از انتقامجویی طالبان از نیروهای ویژه حکومت سابق، و همچنان چندین تلاش طالبان برای بازداشت او، مجبور شده بود به ایران پناه ببرد. او که برای ۱۲ سال عضو نیروهای ویژه افغانستان بود و از طرف نیروهای بریتانیوی آموزش دیده و معاش دریافت کرده بود، اکنون ساعتهای طولانی را در یک کارخانهی پروسس پلاستیک کار میکند. او به دلیل نداشتن اسناد اقامت در ایران، برای این که از سوی پولیس آن کشور بازداشت و ردمرز نشود، شبها در محل کارش میخوابد.
پیشنهادهای پیوستن به جنگ روسیه در اوکراین معمولا از طرف نیروهای سابق امنیتی افغان که در ایران حضور دارند، دست به دست میشود. گاهی به شکل فرم، گاهی از طریق تماس تلفنی و گاهی هم از طریق دوستان و آشنایانی که از سابقهی نظامی این نیروها اطلاع دارند و تعدادی نیز از طریق تماس مستقیم این پیشنهادها را دریافت کردهاند. این پیشنهادها، به هر شکلی که ارائه شوند، یک درخواست مشخص دارند: پیوستن به جنگ ولادیمیر پوتین در اوکراین.
غلام عضو قطعه ۴۴۴ نیروهای ویژه افغانستان بود؛ واحدی که در سال ۲۰۰۷ با حمایت بریتانیا تشکیل شد و برای سالها توسط این کشور تجهیز و تأمین مالی میگردید. این نیروها در ابتدا برای مبارزه با مواد مخدر فعالیت میکردند، اما بعدها وظایف آنها به مبارزه با تروریسم نیز گسترش یافت. حضور آنها در کنار نیروهای بریتانیایی در مبارزه علیه طالبان، پس از تسلط طالبان در اسد ۱۴۰۰، زندگی این افراد را در معرض خطر قرار داد.
با وجود این خطرات، دولت بریتانیا درخواستهای اسکان مجدد هزاران نفر از این نیروها را رد کرده است. هرچند اخیرا بازبینی این درخواستها آغاز شده، اما این فرآیند بهکندی پیش میرود. بسیاری از این نیروهای ویژه دولت سابق افغانستان در ترس و نگرانی بهسر میبرند و وزارت دفاع بریتانیا هم اطلاعات محدودی دربارهی آیندهیشان ارایه میکند.
لایت هاوس ریپورتس، روزنامه اندیپندنت و روزنامه اطلاعات روز در یک تحقیق مشترک دریافتهاند درحالیکه این نیروهای ویژه دولت پیشین افغانستان در شرایط دشوار در ایران و در داخل کشور منتظر پذیرفته شدن درخواستهای شان اند، ارزیابیهای دولت بریتانیا اما هنوز ادامه دارد.
از حملهی روسیه در اوکراین نزدیک به سه سال میگذرد و این جنگ تا اکنون هزینههای مالی و نظامی سنگین برای روسیه داشته است. گفته میشود که تلفات نیروهای روسی در این جنگ بیش از ۷۰۰ هزار نفر است که از این میان بیش از صد هزار آن تخمین زده میشود کشته شده باشند. روسیه بخش بزرگی از نیروهای درحال انتظار و احتیاط خود را برای شرکت در این جنگ استفاده کرده است. همزمان گزارشهایی وجود دارد که ادعا میکنند شهروندان کشورهای دیگر مانند کوبا، هند، سوریه و اخیرا کره شمالی نیز در این جنگ شرکت داشتهاند.
کییر جایلس، مشاور ارشد در مورد روسیه، اروپا و آسیا در پژوهشکده چتمهاوس در انگلستان میگوید افغانهایی که تجربه نیروهای ویژه را دارند، «بدیهی است که برای استخدامکنندگان نظامی جذاب خواهند بود.» او گفت: «روسیه در تلاش است تا از هر منبع ممکن برای استخدام جنگجویان بیشتر استفاده کند.»
بهگفتهی آقای جایلس، کشورهای حامی روسیه مثل ایران، کره شمالی و چین برای یافتن راههایی برای کمک به روسیه در قسمت فراهمسازی نیروهای نظامی تلاش میکنند. وی همچنان افزورد: «ما قبلا شاهد حضور نیروهای نظامی کره شمالی بودهایم. اگر این کار به کشورهای دیگر گسترش یابد، نباید تعجبآور باشد.»
پس از تماس با ۱۴ عضو قطعههای ATF444 و CF333 نیروهای ویژه دولت پیشین افغانستان در ایران و دهها فرد دیگر از این نیروها در افغانستان، ما به این نتیجه رسیدیم که نخستین مرحلهی پیشنهادها برای استخدام آنان در جنگ روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۳ بوده است و سپس در سال ۲۰۲۴ بار دیگر این پیشنهاد به شماری از این نیروها ارایه شده است.
ما تعدادی از فرمهایی که ظاهرا برای استخدام این نیروها استفاده شده است را از نزدیک دیدهایم، بهشمول فرمی که به غلام و شمار دیگر از نیروهای ویژه دولت پیشین افغانستان داده شده است و فرمهایی که بین این نیروها دستبهدست میشود. این فرمها به زبان فارسی تهیه شده است و در آن پرسشهایی دربارهی اطلاعات شخصی، شمارهی تماس، آدرس اقامت در ایران و تخصص نظامی درج است.
پس از شروع فشارهای بیسابقهی پولیس ایران بر مهاجران افغان و بازداشت و اخراج آنان، زندگی برای افغانها، بهویژه نیروهای امنیتی دولت پیشین به مراتب دشوار شده است. آنها بهگونهی وسیع دستگیر و ردمرز میشوند.
غلام پیش از این که بتواند در مورد پیشنهاد شرکت در جنگ روسیه و اوکراین تصمیم بگیرد، برای بار چندم دستگیر و رد مرز شد. برای او در هنگام دریافت فرم گفته شده بود که برنامه استخدام نیروهای امنیتی سابق را یک جنرال در دولت پیشین به پیش میبرد. همچنان برایش گفته شده بود که پس از خانهپری فرم، از او مصاحبه گرفته میشود.
شماری از نیروهای ویژه دولت پیشین برای ما گفتهاند که تعدادی از طریق تلفون دربارهی این استخدام اطلاع یافتهاند و برایشان پیشنهاد شرکت در جنگ روسیه و اوکراین داده شده است. اما تعداد دیگر گفتهاند که از طریق قاچاقبران افغان به شکل حضوری این پیشنهاد را دریافت کردهاند.
مشرف (مستعار)، یکی از داکتران نیروهای ویژه دولت پیشین گفت که در روند استخدام این نیروها برای جنگ روسیه در اوکراین، بهگونهی حضوری با روسها در سفارت روسیه در تهران ملاقات کرده است. او گفت که در این ملاقات از حدود صد تا دو صد نفر از نیروهای امنیتی سابق نمایندگی میکرده است.
مشرف گفت: «من خودم به سفارت روسیه میرفتم تا با مقامات این سفارت در مورد استخدام ۲۰۰ نیروی امنیتی توسط آنها صحبت کنم. همهی ما تصمیم گرفتیم که یکجا در جنگ روسیه اشتراک کنیم. بهخاطر شرایط دشوار در ایران تصمیم گرفتیم هرجا که یک لقمه نان باشد، آنجا زندگی کنیم. ما مجبور هستیم این کار را بکنیم چون شرایط زندگی در ایران واقعا دشوار است.» او همچنان افزود: «من بهگونهی مستقیم با روسها در تماس بودم و آنها توافق کرده بودند که برای هر نفر ماهانه سه هزار دالر امریکایی معاش بدهند.»
همه چیز برای رفتن به جنگ روسیه درحال آماده شدن بود که یکی از روزها مشرف با فرمانده سابق خود که عضو نیروهای بریتانیایی است، تماس گرفت و برایش دربارهی این فرصت گفت. این مشاور نیروهای بریتانیایی اما مشرف را قانع ساخت که رفتن در جنگ اوکراین فکر خوبی نیست و همین موضوع باعث شد او از تصمیم خود باز گردد. اما دیگرانی که با او در این برنامه بودند، به کار روند استخدام با روسها دوام دادند.
مشرف گفت که این پیشنهاد را در اوایل سال ۲۰۲۴ دریافت کرده است. او گفت: «نخست در یک هفته دو بار با من تماس میگرفتند. بعد از یک ماه دوباره به من زنگ زدند. کسانی که تماسها را برقرار میکنند، بیشتر قاچاقبران انسان هستند که مردم را از مرزها به کشور دیگر انتقال میدهند.»
برای مشرف گفته شده بود که تعدادی از افغانها که برای این برنامه استخدام شدهاند، درحال حاضر در روسیه بهسر میبرند و وظیفه او این خواهد بود تا آنها را آموزشهای نظامی بدهند. او گفت: «من این را نمیدانم که واقعا در روسیه چه اتفاق خواهد افتاد، اما برایشان واضح گفتم که نمیخواهم در این برنامه اشتراک کنم. من نمیخواهم دوباره در یک مأموریت نظامی اشتراک کنم آن هم برای یک کشور دیگر.»
مشرف امیدوار است که از طریق برنامه اسکان مجدد بریتانیا برای نیروهای ویژه دولت سابق که با نظامیان بریتانیایی کار کردهاند، به آن کشور برود و میخواهد به تعهدات خود در قبال دولت بریتانیا پابند بماند.
هیچ یک از نیروهای ویژه سابق را که ما مصاحبه کردهایم، پیشنهاد روسیه را قبول نکردهاند اما وضعیت برای آنانی که در ایران اند همراه با دیگر مهاجران افغان در ایران، هر روز دشوارتر میشود. بیشتر این نیروها در ایران بدون مدرک قانونی اقامت هستند. آنانی هم که با ویزا به ایران رفته بودند، اعتبار ویزایشان تمام شده است و بیشتر به شکل پنهانی در آن کشور زندگی میکنند.
تعدادی از این نیروها که با ما صحبت کردند، معمولا در جایی که کار میکنند، زندگی هم میکنند و اگر همسرانشان توانایی کار داشته باشند، از ترس پولیس ایران کار نمیتوانند و میترسند که بازداشت شوند. شماری دیگر از این نیروها که از ایران اخراج شدهاند، بیشتر در هنگام خرید مواد غذایی از سوی پولیس ایران بازداشت و رد مرز شدهاند.
ایران مانند برزخی برای نیروهای امنیتی دولت پیشین است؛ زیرا اگر به افغانستان بازگردند، احتمال دستگیریشان توسط طالبان وجود دارد. طالبان در سه سال گذشته دهها نیروی امنیتی سابق را دستگیر، شکنجه و در برخی موارد نیز کشتهاند. اما اگر در ایران بمانند، مجبور اند هر لحظه با ترس و وحشت از پولیس زندگی کنند. نیروهای ویژه دولت سابق افغانستان تنها با امید به برنامهی اسکان مجدد بریتانیا، با تمام دشواریها در ایران زندگی میکنند.
تعدادی از این نیروها میگویند درصورتیکه از برنامهی اسکان مجدد بریتانیا ناامید شوند، تنها گزینهای که برایشان باقی میماند، پذیرش پیشنهاد روسیه برای جنگ در اوکراین است.
درحالیکه این نیروها در شرایط بسیار دشوار زندگی میکنند، وزارت دفاع بریتانیا در ماه فبروری اعلام کرده بود که بررسی دوبارهی بیش از ۲۰۰۰ درخواست ردشده برای اسکان مجدد نیروهای ویژه افغان که با نیروهای انگلیس همکاری کردهاند، آغاز شده است. این وزارت گفته بود که این درخواستها طی حدود سه ماه بررسی خواهند شد، اما با گذشت نزدیک به نه ماه، هنوز تعداد زیادی از نیروهای ویژه افغان منتظر پاسخ هستند؛ امری که نشاندهندهی کندی این پروسه است.
وزارت دفاع بریتانیا پس از یک تحقیق مشترک توسط روزنامه ایندیپندنت، اسکاینیوز و لایتهاوس ریپورتس دربارهی رد گستردهی درخواستهای نیروهای سابق ویژه افغان که با دولت بریتانیا همکاری کرده بودند، بررسی دوبارهی این درخواستها را در فبروری سال جاری آغاز کرد. بهگفتهی مقامات بریتانیایی، حتا پس از این بررسی دو باره، ممکن است از هر چهار درخواست، سه درخواست همچنان رد شود.
لوک پولارد، وزیر نیروهای مسلح بریتانیا، با تأیید کندی این پروسه اظهار داشته است که این روند نباید اینقدر طولانی میشد. دولت بریتانیا میگوید بیش از ۷۵ درصد این درخواستها بررسی شده است. با اینحال، به افرادی که درخواستشان رد شده است، اطلاع داده نخواهد شد، حتا کسانی که درخواستهایشان تحت بازنگری است نیز از وضعیت بررسی مطلع نمیشوند.
در این میان، نیروهای ویژه سابق افغان با ترس و ناامنی در ایران و افغانستان زندگی میکنند و از داشتن یک زندگی عادی در سرزمین خود محروم هستند. آنها به امید اینکه درخواستشان جزء ۵۰۰ درخواست تأییدشده باشد، مجبور اند با تمامی دشواریهای زندگی در ایران دستوپنجه نرم کنند.