شیرمحمدعباس استانکزی، معاون سیاسی وزارت خارجه‌ی طالبان پس از آن‌که به‌صورت علنی در برابر موضع ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان درباره‌ی ممنوعیت آموزش دختران ایستاد، تحت تعقیب قرار گرفت و ناچار شد افغانستان را ترک کند. او در مراسمی در ولایت خوست، یکی از پایگاه‌های سنتی شبکه حقانی، به صراحت و شدت از سیاست‌های رهبر طالبان انتقاد کرده بود.
استانکزی در ۲۹ جدی، در مراسم دستاربندی‌ای که با حضور صدها نفر، از جمله ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان برگزار شد، گفت که ممنوعیت آموزش دختران هیچ توجیه شرعی ندارد و طالبان با این اقدام حقوق ۲۰ میلیون زن افغان را نقض کرده‌اند.
او افزود: «تمام حقوق زنان تلف شده است. آنان حق ارث ندارند، حق انتخاب همسر ندارند، اجازه‌ی آموزش و رفتن به مسجد را ندارند، دروازه‌های دانشگاه‌ها بسته است و حتا به مدارس دینی هم اجازه‌ی ورود نمی‌دهیم. آیا این مطابق شریعت است؟»
اما این سخنان برای او پی‌آمدهای سنگینی داشت.
منابع از میان طالبان به اطلاعات روز گفته‌اند که استانکزی به دستور سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی در حضور صدها عالم دینی و طلبه از موضع ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان انتقاد کرد. این انتقاد در یکی از مدارس دینی بزرگ، جایگاه آخوندزاده را به چالش کشید.
یک منبع از میان طالبان گفت: «پس از سخنرانی تند استانکزی در خوست، حکم بازداشت و ممنوع‌الخروجی او به دستور ملا هبت‌الله آخوندزاده و توسط ملا شیرین، والی قندهار و دیگر مقام‌های طالبان در حلقه‌ی قندهار صادر شد.»
در مقابل، سراج‌الدین حقانی همراه با ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان، و ملا عبدالغنی برادر برای خروج استانکزی از افغانستان تلاش کردند. این منبع گفت: «انس حقانی، برادر سراج‌الدین حقانی مشکل ویزای او را برای ورود به دبی در کم‌تر از ۴۰ دقیقه حل کرد تا استانکزی بتواند به شارجه نزد خانواده‌اش برود.»
اگرچه عباس استانکزی از جناح طالبان مشرقی محسوب می‌شود، اما در جریان مذاکرات طالبان با امریکا در دوحه، روابط نزدیکی با ملا عبدالغنی برادر و سایر طالبان قندهاری عضو هیأت مذاکره‌کننده برقرار کرده بود.
در همین حال، شبکه حقانی به رهبری سراج‌الدین حقانی، روابط خود را با امارات متحده عربی مانند دهه‌های گذشته احیا کرده است. تنها در سال جاری، سراج‌الدین حقانی دو بار به امارات سفر کرده و با محمد بن زاید آل نهیان، رییس دولت امارات دیدار داشته است.
خروج عباس استانکزی و حمایت شبکه حقانی از او، نشان‌دهنده‌ی شکاف‌های عمیق در درون طالبان و قدرت‌گیری بیشتر شبکه حقانی در تعاملات منطقه‌ای است.
عباس استانکزی و آینده‌ی نامعلوم پس از خروج
پس از خروج شیرمحمدعباس استانکزی از افغانستان، شبکه حقانی یک نوار صوتی منتسب به او منتشر کرده است که در آن درباره‌ی ناپایداری حکومت‌ها در افغانستان سخن می‌گوید.
او در این پیام صوتی اظهار کرده است: «من ۶۳ سال دارم و ۱۳ پادشاهی را دیده‌ام. در گذشته می‌شنیدیم که پادشاهان تغییر می‌کنند- یکی می‌رود و دیگری جای او را می‌گیرد. اکنون کسی که در قدرت است، امیرالمؤمنین ما، سیزدهمین پادشاه است. یعنی این‌گونه نیست که یک نفر برای همیشه در قدرت بماند. در اسلام و شریعت، پرستش افراد جایگاهی ندارد. هر کس که اشخاص را پرستش کند، از نظر شریعت در اشتباه است.»
او تأکید کرد که حکومت ملا هبت‌الله آخوندزاده نیز دائمی نیست.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که هفته‌ی گذشته، ملا هبت‌الله آخوندزاده در یک مدرسه‌ی دینی در قندهار هشدار داده بود که اختلافات داخلی می‌تواند به فروپاشی حکومت طالبان منجر شود. او ضمن رد احتمال حمله‌ی یک قدرت خارجی به افغانستان، بر لزوم اتحاد درون‌گروهی تأکید کرده بود.
ملا هبت‌الله در سال‌های اخیر انحصار قدرت را تشدید کرده و طرفدار سیاست انزوای افغانستان از جامعه‌ی جهانی بوده است، اما این اقدامات اختلافات شدیدی را میان مقام‌های طالبان ایجاد کرده است.
استانکزی و بدگمانی ملا هبت‌الله به او
عباس استانکزی در روستای عباس ولسوالی برکی‌برک ولایت لوگر به دنیا آمد. در دوران ریاست‌جمهوری سردار محمدداوودخان برای تحصیلات نظامی به هند اعزام شد و بعدها به صفوف مجاهدان پیوست و علیه حکومت کمونیستی وقت و ارتش شوروی جنگید.
پس از تشکیل تحریک طالبان به رهبری ملا عمر، به این گروه پیوست و در مقام‌هایی همچون معاون ارتباطات خارجی در قندهار و سپس معاون وزارت خارجه و صحت عامه‌ی حکومت طالبان فعالیت کرد.
در آگست ۲۰۱۹، استانکزی به‌عنوان رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر منصوب شد و در مذاکرات این گروه با امریکا نقش کلیدی ایفا کرد. او امیدوار بود که پس از تسلط دوباره‌ی طالبان بر افغانستان، به‌عنوان وزیر خارجه منصوب شود، اما این موقعیت را به امیرخان متقی واگذار کرد. چندی بعد، به‌عنوان معاون سیاسی وزارت خارجه‌ی طالبان منصوب شد.
استانکزی به‌دلیل سفرهای بین‌المللی و تحصیلات عالی، جهان‌بینی متفاوتی نسبت به ملا هبت‌الله آخوندزاده و حلقه‌ی نزدیک به او دارد. او از حامیان آموزش و کار زنان است؛ موضعی که او را در تضاد مستقیم با رهبر طالبان و حلقه‌ی علمای تندرو در قندهار قرار داده است.
یک منبع آگاه به اطلاعات روز گفت که یکی از دلایل بی‌اعتمادی ملا هبت‌الله به عباس استانکزی، پیشینه‌ی تحصیلی او در هند است. رهبر طالبان او را به تلاش برای تقویت نفوذ هند در افغانستان متهم می‌کند.
در ماه‌های اخیر، امیرخان متقی، وزیر خارجه‌ی طالبان چندین بار با مقام‌های ارشد هندی دیدار کرده است. در ماه عقرب، جی‌پی سینگ، نماینده‌ی ویژه هند در امور افغانستان به کابل سفر کرد و با مقام‌های ارشد طالبان، از جمله وزرای دفاع و داخله، دیدار داشت. یک ماه قبل از آن، متقی در امارات متحده عربی با وکرم مسری، معاون وزارت خارجه‌ی هند دیدار کرد و خواستار گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و کمک‌های بشردوستانه از سوی دهلی نو شد.
اختلافات میان جناح‌های طالبان، به‌ویژه میان حامیان هبت‌الله آخوندزاده و شبکه حقانی می‌تواند آینده‌ی این گروه را بیش از پیش متزلزل کند. عباس استانکزی که اکنون در تبعید به‌سر می‌برد، نمادی از این شکاف‌های درونی و رقابت‌های قدرت در میان طالبان شده است.