محمدخالد صدیقی
افغانستان در سال ۱۴۰۳ تحت حاکمیت طالبان، شاهد یکی از دشوارترین دوره‌های تاریخی خود بود. سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ی طالبان در حوزه‌ی حقوق بشر، وضعیت زنان، اقتصاد، امنیت و سیاست خارجی، این کشور را به مرز فروپاشی کشاند. در این مقاله، براساس روش تحقیق کیفی و تحلیلی، به بررسی وضعیت افغانستان در سال ۱۴۰۳ پرداخته و با استفاده از منابع معتبر داخلی و بین‌المللی، تأثیرات حکومت طالبان را بر ابعاد مختلف زندگی مردم افغانستان تحلیل می‌کنم.
پس از سقوط دولت جمهوری افغانستان در سال ۱۴۰۰، طالبان بار دیگر بر این کشور مسلط شدند و در این بیشتر از سه سال، سیاست‌های خود را به‌گونه‌ای پیش بردند که مردم افغانستان با سرکوب‌های شدید، بحران‌های اقتصادی و محدودیت‌های اجتماعی بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شدند. این مقاله با استفاده از منابع معتبر داخلی و بین‌المللی، تلاش دارد وضعیت افغانستان را در سال خورشیدی‌ای که گذشت بررسی کرده و نشان دهد که چگونه طالبان کشور را به‌سوی بحران‌های شدیدتر سوق داده‌اند.
۱. سرکوب آزادی‌های مدنی و سیاسی
در سال ۱۴۰۳ طالبان سیاست سرکوب مخالفان و محدودسازی آزادی‌های مدنی را تشدید کردند. سازمان‌های حقوق بشری گزارش‌هایی درباره‌ی بازداشت‌های خودسرانه، ناپدیدشدن‌های اجباری و اعدام‌های فراقضایی منتشر کردند. از این میان، خبرنگاران، فعالان مدنی و نویسندگان به‌شدت تحت فشار قرار گرفتند.
به گزارش رسانه‌های بین‌المللی، طالبان در حدود ۳۰۰ خبرنگار و فعال حقوق بشر را بازداشت کرده‌اند که بعضی از بازداشت‌شدگان اعدام نیز شده‌اند. همچنین، محدودیت‌های گسترده‌ای بر رسانه‌ها اعمال شده و شمار زیادی از رسانه‌های مستقل تعطیل شده‌اند.
۲. محدودیت‌های شدید علیه زنان و آپارتاید جنسیتی
وضعیت زنان در سال ۱۴۰۳ به مراتب وخیم‌تر از سال‌های گذشته شد. طالبان محدودیت‌های شدیدتری بر آموزش، اشتغال و آزادی رفت‌وآمد زنان اعمال کردند. طبق گزارش یوناما، زنان از کار در بسیاری از مشاغل دولتی و خصوصی محروم شده و دسترسی آنان به خدمات اساسی به‌شدت کاهش یافته است (یوناما، ۱۴۰۳).
دیدبان حقوق بشر در گزارش خود اعلام کرده است که طالبان در سال ۱۴۰۳ بیش از ۲۰ فرمان محدودکننده علیه زنان صادر کردند. این ممنوعیت‌ها شامل بستن دانشگاه‌ها و مکاتب به‌روی دختران، اخراج زنان از مشاغل عمومی و ممنوعیت مسافرت بدون محرم بوده است (دیدبان حقوق بشر، ۱۴۰۳).
۳. بحران اقتصادی و فقر گسترده
افغانستان در سال ۱۴۰۳ با یکی از بدترین بحران‌های اقتصادی خود مواجه شد. تحریم‌های بین‌المللی، سوءمدیریت طالبان، و کاهش کمک‌های خارجی باعث تشدید بیکاری، فقر و ناامنی غذایی شد.
طبق گزارش بانک جهانی، بیش از ۹۰ درصد از جمعیت افغانستان زیر خط فقر زندگی می‌کنند و ۲۵ میلیون نفر نیازمند کمک‌های بشردوستانه‌ی فوری هستند. نرخ تورم به بالاترین سطح خود در دودهه‌ی اخیر رسیده و بسیاری از خانواده‌ها برای تأمین هزینه‌های زندگی به فروش دارایی‌های خود روی آورده‌اند (بانک جهانی، ۱۴۰۳).
۴. سیاست خارجی طالبان؛ انزوا و وابستگی
طالبان در سال ۱۴۰۳ تلاش کردند روابط دیپلماتیک خود را گسترش دهند، اما اکثر کشورهای جهان همچنان حکومت آنان را به‌رسمیت نشناختند. چین، روسیه و ایران از معدود کشورهایی هستند که با طالبان روابط اقتصادی برقرار کرده‌اند.
به گزارش بی‌بی‌سی فارسی، چین در سال ۱۴۰۳ توافق‌نامه‌هایی با طالبان امضا کرد که عمدتا به استخراج معادن افغانستان مربوط می‌شد. اما این توافق‌ها بیش از آن‌که به نفع افغانستان باشد، منافع شرکت‌های چینی را تأمین می‌کند (بی‌بی‌سی فارسی، ۱۴۰۳).
۵. ناامنی و بازگشت گروه‌های تروریستی
با وجود ادعای طالبان مبنی بر برقراری امنیت، حملات گروه‌های تروریستی در افغانستان افزایش یافت. گروه داعش شاخه‌ی خراسان حملات مرگ‌باری را در شهرهای مختلف انجام داد.
به گزارش سازمان ملل، حملات داعش در سال ۱۴۰۳ جان صدها غیرنظامی را گرفت. هدف اصلی این حملات اقلیت‌های مذهبی، به‌ویژه شیعیان و هزاره‌ها، و همچنین اعضای طالبان بودند (سازمان ملل، ۱۴۰۳).
نتیجه‌گیری
سال ۱۴۰۳ برای مردم افغانستان، سالی مملو از بحران، سرکوب و فقر بود. طالبان با ادامه‌ی سیاست‌های افراطی خود، نه تنها کشور را از نظر داخلی در وضعیت فروپاشی قرار دادند، بلکه در سطح بین‌المللی خود نیز منزوی‌تر شدند. این وضعیت نشان می‌دهد که بدون یک تغییر بنیادی در سیاست‌های طالبان و ایجاد یک حکومت همه‌شمول، افغانستان از این بحران‌های پیچیده خارج نخواهد شد.
منابع:
- یوناما، (۱۴۰۳)، «گزارش وضعیت حقوق بشر در افغانستان تحت حاکمیت طالبان»، کابل، دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان.
- دیدبان حقوق بشر، (۱۴۰۳)، «حقوق زنان تحت سلطه‌ی طالبان: بحران‌های حقوق بشری در افغانستان»، واشنگتن دی‌سی، دیدبان حقوق بشر.
- سازمان ملل متحد، (۱۴۰۳)، «افغانستان در سال ۱۴۰۳: وضعیت حقوق بشر و بحران‌های اقتصادی»، نیویورک، سازمان ملل.
- بانک جهانی، (۱۴۰۳)، «گزارش اقتصادی افغانستان: بحران و فقر گسترده»، واشنگتن دی‌سی، بانک جهانی.
- یونیسف، (۱۴۰۳)، «وضعیت کودکان افغانستان: فقر و نیاز به کمک‌های فوری»، کابل، صندوق کودکان سازمان ملل متحد.
- بی‌بی‌سی فارسی، (۱۴۰۳)، «چین و طالبان: توافقات اقتصادی و وضعیت معادن افغانستان»، لندن، بی‌بی‌سی فارسی.