Azər Əliyev
İlk baxışdan hər şey qaydasında görünür. Seçici məntəqəyə gəlir, əlində də şəxiyyət vəsiqəsi. Barmağının yoxlanılmasından tutmuş bülleteni qutuya atmağınadək bütün prosedurda nöqsan gözə dəymir. Səsvermə başlayandan ta bitənədək arası 2 dəqiqədən artıq kəsilmədən məntəqəyə seçici axını davam edir.
2018-ci ilin prezident seçkisində videomüşahidə altında 1242 seçicisi olan bir məntəqədən 869 səs alınıb. Müstəqil müşahidəçilər isə iddia edirlər ki, həmin məntəqə üzrə siyahıda olan seçicilərin heç 10%-i də səsverməyə gəlməyib. Adam gözü ilə gördüyünə inansın, yoxsa qulağı ilə eşitdiyinə?
Son seçkilərdə veb-kamera bütün ölkə coğrafiyasını əhatə edən 1000 seçki məntəqəsinə (təqribən 20%) quraşdırılır. Amma bölgü dairələr üzrə proporsional aparılmır. İnternetin hazırkı inkişafına baxmayaraq əyalətlərdə yerləşən seçki dairələrinin təqribən 5-ində kamera qurulur. Əsasən şəhər və ya bir neçə seçki məntəqəsi olan kəndlərdə. Bir az sonra biləcəksiniz ki, bu cür seçim uğurlu seçki tamaşası oynamaq üçün lazımdır.
X kəndində 3 seçki məntəqəsi var. Onların siyahısında 734, 1242 və 1105 olmaqla ümumilikdə 3081 seçici adı keçir. Prezident və parlament seçkilərində bütün siyahılar (yaxud onların surəti) kamera quraşdırılan məntəqədə olur və kənddə yaşayanların hamısı bu məntəqəyə yönəldilir. Amma bu da ayrıca götürülən 1 məntəqə üzrə seçici fəallığını əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilmir- çünki səsverməyə 3081 adamdan heç 300-ü gəlmir. Yerli icra qurumlarının rəhbərləri buna hazırlıqlı olurlar- məntəqəyə təhkim olunan azı 5 məmurun hər birinin 10-15 nəfərdən ibarət “seçici qrupu” olur. Qruplar büdcə təşkilatında işləyənlərdən, yaxud ehtiyaclı şəxslərdən formalaşdırılır, onlara müxtəlif şirnikləndirici vədlərlə, yaxud konkret məbləğlə (20-30 manat) gün ərzində 5-10 dəfə seçici rolu ifa etmək təklif olunur. “Xüsusi təyinatlı seçicilər” məntəqəyə yaxın olan kafe-çayxanada yerləşdirilir və onlar “şefin şotuna” yemək və çayla təmin olunurlar. İz azdırmaq üçün gün ərzində bir neçə dəfə geyimlərini də dəyişməli olurlar.
İşin maraqlı tərəfi odur ki, bu adamlar seçki məntəqəsində bülleten almaq üçün imza edirlər. Təbii ki, hər dəfə bir yeni seçici adından. Komissiya üzvləri səsverməyə kimin gəlməyəcəyini əvvəlcədən necə müəyyənləşdirir? Bu sualın da cavabı var. Son vaxtlar MnSK-lara seçicilərin şəxsiyyət vəsiqələrinin məlumatları yazılı surətdə təqdim olunur. MnSK sədrləri yerli icra nümayəndələri ilə birgə seçici siyahılarını diqqətlə nəzərdən keçirərək seçki məntəqəsi ərazisində yaşamayanları müəyyənləşdirirlər. Həmin seçicilərin siyahıdakı sıra nömrəsi ayrıca olaraq qeyd edilir. “Xüsusi təyinatlılar” hər dəfə səsverməyə gedəndə, onlara yeni nömrələri deyilir. Müşahidəçilərin ciddi nəzarəti olduqda isə təkrar səs verən seçicinin adı “əlavə seçici siyahısı”na yazılır. İstənilən məntəqədə edilən saxtakarlığı bülleten almaq üçün imza edilən siyahılarla ifşa etmək olar. Onu isə heç vaxt ələ vermirlər…