زمانی که مردم ازبیک فاریاب دریافتند که نظام جمهوری از پا می‌افتد و اقتدار محلی مارشال عبدالرشید دوستم، فرمانده نامدار شمال دیگر امری مربوط به گذشته است، رویکرد تازه‌ای در پیش گرفتند: به طالبان ازبیک فاریاب، کسانی مانند صلاح‌الدین ایوبی، مخدوم محمدعالم ربانی، مولوی عبدالرحمان راشد و اسدالله مرادی که در میان مردم این ولایت شناخته شده بودند، نزدیک شدند. این مردم فکر می‌کردند که قدرت و مهارت نظامی این فرماندهان (همراه با نیروی قابل توجهی از مردم محل که با آنان و برای طالبان می‌جنگیدند) سبب خواهد شد که این فرماندهان ازبیک پس از سقوط جمهوریت به مقام‌های بلندی در حکومت طالبان برسند.
اما هنگامی که یکی از فرماندهان مهم ازبیک‌ها، مخدوم محمدعالم ربانی، از سوی استخبارات گروه طالبان به اتهام «آدم‌ربایی» بازداشت شد، چندین روز زیر شکنجه و تحقیقات این گروه قرار گرفت و نهایتا به زندانی در کابل انتقال داده شد، ازبیک‌هایی که انتظار چنان رفتاری را از طالبان نداشتند دست به تظاهرات زدند و با خشم و بیزاری به بازداشت فرمانده ربانی اعتراض کردند. اما این اعتراضات سودی برای آزادی این فرمانده نکرد، برعکس با واکنش آمیخته با تحقیرو توهین طالبان مواجه شد؛ تا آن‌جا که یکی از مقام‌های طالبان مردم مظاهره‌کننده را «شغالان» خواند.
هنوز روشن نیست که سرنوشت این فرماندهان ازبیک در نظام طالبان چه خواهد شد. آنچه که تا حدی روشن است این است که گروه طالبان این فرماندهان خود را به‌شدت تحت کنترل دارد و درصورتی‌که کم‌ترین نشانه‌های تغییر یا چرخش موضع را در آنان ببیند، بی‌درنگ مجازات‌شان می‌کند.
چهار نفر از فرماندهان مشهور ازبیک که برای طالبان جنگیده‌اند و در ساختار مراتب قدرت این گروه فرازها و فرودهای بسیاری را تجربه کرده‌اند، این‌ها هستند:
صلاح‌الدین ایوبی
این فرمانده خشن و مشهور به «فاتح ارگ» از ازبیک‌های فاریاب، باشنده‌ی روستای «میرشادی» ولسوالی المار این ولایت است که طرفداران وفاداری در میان طالبان و باشندگان این ولایت دارد. او بیش از ۲۰ سال در صفوف گروه طالبان علیه ناتو و حکومت جمهوریت جنگیده و بارها زخمی شده است.
ایوبی در دوره‌ی اول طالبان نیز در صف این گروه حضور داشت؛ اما نقش او در دوره‌ی دوم طالبان برجسته‌تر بوده است. او ابتدا به‌عنوان فرمانده عمومی جنگ در فاریاب و بعدا به‌حیث والی طالبان در فاریاب ایفای وظیفه نموده است و دو بار از سوی امریکایی‌ها بازداشت و در بگرام زندانی شده است.
ایوبی در روزهای منتهی به سقوط نظام جمهوریت از پاکستان وارد ولایت لوگر شد و بعد به‌سوی کابل حرکت کرد. او در سقوط کابل، به‌ویژه تصرف ارگ ریاست‌جمهوری نقش اساسی داشت که از آن پس به «فاتح ارگ» مشهور شد.
یک منبع از نزدیکان قاری صلاح‌الدین ایوبی گفت که او پس از تصرف کابل، به فاریاب، زادگاهش رفت و در آن‌جا، در شهر میمنه، در یک خانه‌ی کرایی زندگی می‌کرد. اما یک سال پس از سقوط نظام قبلی بدست گروه طالبان، وی یک قصر سفید چهارطبقه‌ای در شهر میمنه اعمار کرد که فعلا در آن زندگی می‌کند.
ایوبی همیشه با ۵۰ بادیگارد در شش موتر (دو زره، دو سیمرغ مربوط به عبدالرشید دوستم، یک فورتینر و یک هایلکس) گشت‌وگذار می‌کند. ۵۰ گارد خاص ایوبی تحت فرمان یک فرمانده‌اش به‌نام ملا فیض‌محمد شبیراحمد قرار دارد.
ایوبی پس از سقوط افغانستان در پست‌های رییس ارکان قول اردوی پکتیا و معین وزارت احیا و انکشاف دهات کار کرده است. او در حال حاضر فرمانده امنیه‌ی طالبان در ولایت زابل است. در اوایل به قدرت رسیدن گروه طالبان، وقتی ایوبی وارد شهر میمنه می‌شد، با شمار زیادی از مردم در زادگاهش دیدوبازدید داشت. در آن دیدارها، مردم توقعات خرد و بزرگ خود را با این فرمانده در میان می‌گذاشتند. اما مردم به تدریج وقتی متوجه شدند که حکومت طالبان آن صلاحیتی را که گمان می‌رفت در اختیار این فرمانده و امثال او قرار دهد، به او نمی‌سپارد، دیگر به دیدار او نرفتند. در این روزها دیدوبازدیدکننده‌های ایوبی منحصرا فرماندهان و دوستانش هستند.
این فرمانده ازبیک‌تبار تا اکنون دو بار به‌دلیل آنچه رویکرد انحصارطلبانه‌ی قومی خوانده، نارضایتی خود را اعلام کرده و به فاریاب برگشته است؛ اما در هر دو بار با وساطت «مولوی عبدالسلام حنفی»، معاون ازبیک‌تبار نخست‌وزیر طالبان به قندهار برگشته و پس از دیدار با ملاهبت‌الله دوباره به وظیفه‌اش در پست‌های متعدد ادامه داده است.
مخدوم محمدعالم ربانی
مخدوم محمدعالم ربانی، باشنده‌ی روستای «شورچه»ی ولسوالی پشتونکوت این ولایت است. او چهره‌ی جنجالی و پر نفوس طالبان در فاریاب است که بیشتر از ۱۰۰ نفر از فرمانده‌هان ازبیک طالبان تحت فرمانش هستند.
مخدوم محمدعالم ربانی در امارت گذشته‌ی طالبان نیز در صف این گروه قرار داشت. او در امارت دور دوم طالبان که منجر به سقوط حکومت اشرف غنی شد، در فاریاب نقش برجسته‌ای داشت. رهبری اکثر جنگ‌های این ولایت را او به دوش داشت و اکثر فرماندهان ازبیک طالبان از او اطاعت می‌کردند. او در جریان جنگ‌ها یک چشم خود را از اثر جراحت از دست داد و در همان ایام توسط نیروهای ناتو دستگیر شده و به بگرام انتقال یافت. ربانی حدود چهار الی پنج سال در نزد امریکایی‌ها زندانی بود. اما در مورد چگونگی آزادی مخدوم عالم از نزد نیروهای ناتو جز خبر کوتاهی در یکی از رسانه‌ها معلومات موثقی در دست نیست.
ربانی نیز، مثل ایوبی، پس از تصرف افغانستان از سوی گروه طالبان، به‌تاریخ ۲۲ جدی ۱۴۰۰ از سوی استخبارات این گروه به اتهام آدم‌ربایی بازداشت و پس از چند ماه دوباره آزاد گردید. بازداشت او تنش میان ازبیک‌ها و پشتون‌های فاریاب را افزایش داد و ازبیک‌ها در یک مظاهره‌ی گسترده کنترل شهر میمنه را در دست گرفتند. اما طالبان با اعزام نیرو به شهر میمنه دوباره کنترل شهر را بدست گرفته و مظاهره‌های مردمی را فرونشاندند.
مخدوم محمدعالم ربانی به‌صورت کلی با سران حکومت طالبان رابطه‌ی خوبی دارد؛ از همین سبب فرماندهان طالبی که به او وفادار هستند عموما صاحب وظیفه اند و از موقعیت‌های خود کنار گذاشته نشده‌اند.
ربانی پس از سقوط حکومت جمهوریت، در خانه‌ی نظام‌الدین قیصاری، نماینده‌ی «مارشال عبدالرشید دوستم» در شهر میمنه زندگی می‌کند. او در این اواخر یک خانه‌ی پنج‌منزله در منطقه‌ی «تاتارخانه»ی شهر میمنه اعمار کرده که تا اکنون تکمیل نشده است. ربانی با ۲۰ نفر بادیگارد، با سه موتر (یک زره، یک سیمرغ مربوط به عبدالرشید دوستم و یک هایلکس) در شهر گشت‌وگذار می‌کند.
وی پس از حاکم شدن طالبان در افغانستان ابتدا به‌عنوان معاون والی سرپل مقرر شد و بعدا به‌حیث فرمانده امنیه ولایت غزنی از سوی رهبر طالبان انتخاب شد که تا اکنون در فرماندهی امنیه‌ی غزنی ایفای وظیفه می‌کند.
مولوی عبدالرحمان راشد
مولوی عبدالرحمان راشد، معین وزارت مهاجرین طالبان باشنده‌ی روستای «گوپی میرشکار» ولسوالی المار است. او یکی از فرماندهان ازبیک طالبان است که از دوره‌ی امارت اول طالبان در صفوف این گروه فعالیت می‌کند. پس از سقوط دوره‌ی اول طالبان، وی به کشور پاکستان رفت و در آن‌جا زندگی کرد. پس از شروع فعالیت نظامی طالبان علیه نظام جمهوری، وارد زادگاهش در ولسوالی المار شد و مدت کوتاهی رهبری جنگ را در آن ولسوالی بدست گرفت. مدتی نیز به‌حیث والی خودخوانده‌ی طالبان در فاریاب وظیفه اجرا کرد؛ اما بیشتر اوقات در کشور پاکستان زندگی می‌کرد.
پس از سقوط جمهوریت در آگست سال ۲۰۲۱ میلادی، راشد به‌عنوان وزیر زراعت طالبان در کشور تعیین شد. اما پس از چندی از مسند وزارت برداشته و شد به‌حیث معین وزارت مهاجرین این گروه تعیین شد که تا اکنون در همین پست باقی مانده است.
این فرمانده زمانی که در فاریاب می‌آید با ۱۰ نفر بادیگارد و سه موتر گشت‌وگذار می‌کند. مردم ازبیک ظاهرا برای او قدرتی قایل نیستند و توقعی از او ندارند. در سفرش به فاریاب، معمولا کسی از شهروندان این ولایت به استقبال یا دیدار او نمی‌رود.
داملا اسدالله مرادی
اسدالله مرادی مشهور به «مرادی اکه»، یکی از جنگ‌جویان مشهور طالبان در فاریاب است که در جنگ‌های منتهی به سقوط چند ولسوالی فاریاب و نیز شهر میمنه نقش اساسی داشت. او باشنده‌ی روستای «قولبندی» ولسوالی شیرین‌تگاب فاریاب است و اکنون پست رسمی در حکومت طالبان ندارد.
مرادی پیش از سقوط حکومت جمهوریت با ۸۰ نفر مجهز با سلاح‌های پیشرفته در جنگ‌ها حضور می‌یافت و طرفداران زیادی در میان مردم و فرماندهان طالبان داشت. بیشتر ولسوالی‌های فاریاب در حمله‌های طالبانِ تحت فرماندهی او سقوط کردند. یک منبع از میان طالبان گفت که باشندگان فاریاب، به‌ویژه مردمان اطراف‌نشین توقع داشتند که مرادی پس از تصرف افغانستان توسط این گروه، به‌حیث والی فاریاب و یا به یک پست بالاتر مقرر شود؛ اما حکومت طالبان تا اکنون وی را در هیچ پستی مقرر نکرده است.
فرماندهان ازبیک طالبان و توقعات برآورده‌نشده
باشندگان ازبیک‌تبار فاریاب انتظار داشتند که فرماندهان ارشد ازبیک طالبان به‌خاطر جنگ‌هایی که کردند و وفاداری‌ای که به گروه طالبان نشان دادند، در این ولایت در پست‌های مهم دولتی مقرر شوند. اما به نظر می‌رسد که این باشندگان پس از نزدیک به سه سال از بازگشت طالبان به قدرت به این نتیجه رسیده‌اند که طالبان از این فرماندهان صرفا به‌عنوان ابزارهای سقوط نظام جمهوری استفاده کرده‌اند و قرار نیست حتا در سطوح کوچک محلی قدرتی به آنان واگذار شود.
دو نفر از باشندگان شهر میمنه، مرکز فاریاب (با حفظ نام‌شان) به روزنامه اطلاعات روز گفتند که از فرماندهان ازبیک‌تبار طالبان مأیوس شده‌اند. به نظر آنان، حکومت طالبان بنابر تعصبات قومی برای این فرماندهان ازبیک‌تبار و دیگر نظامیان رده‌پایین‌تر همراه‌شان پست‌های بسیار عادی و خالی از قدرت در نظر گرفته و هیچ یک از این فرماندهان را در پست‌های مهم و معنادار دولتی نگماشته است.
این باشندگان می‌گویند که طالبان به انتصاب افرادی از اقوام غیرازبیک، به‌ویژه از قوم پشتون در ریاست‌های کلیدی این ولایت دست زده‌اند:
«در حال حاضر در ریاست‌های کلیدی این ولایت، از جمله استخبارات، مستوفیت، محکمه، عدلیه و چند ریاست دیگر که از ریاست‌های کلیدی یک ولایت محسوب می‌شوند، افرادی از قوم پشتون جابه‌جا شده‌اند، درحالی‌که در زمان جمهوریت در این ریاست‌ها فقط افراد قوم پشتون نبودند.»