close
عکس: وزارت مهاجرین طالبان

چرا مولوی عبدالکبیر به وزارت مهاجرین نمی‌رود؟

مولوی عبدالکبیر، وزیر مهاجرین و عودت‌کنندگان طالبان همچنان امور این وزارت‌خانه را از قصر سپیدار، واقع در جوار ارگ ریاست‌جمهوری، پیش می‌برد. در طول دوره‌ی مسئولیتش، او حتا یک‌بار نیز از ساختمان اصلی وزارت مهاجرین و عودت‌کنندگان بازدید نکرده و تنها یک‌بار مقام‌های ارشد این نهاد را برای دیدار به قصر سپیدار فراخوانده است. در دوران جمهوریت، قصر سپیدار نماد تقسیم قدرت در چارچوب توافق‌نامه‌ی حکومت وحدت ملی بود که ۵۰ درصد سهم قدرت را به داکتر عبدالله اختصاص می‌داد. در حکومت طالبان نیز، مولوی عبدالکبیر و شبکه حقانی با کنترل سپیدار تلاش کردند از این نماد قدرتِ تقسیم‌شده برای تثبیت موقعیت خود به‌عنوان نصف دوم حکومت طالبان استفاده کنند.

مولوی عبدالکبیر در قصر سپیدار با مقام‌های خارجی، از جمله یان ایگلند، دبیرکل شورای پناهندگان ناروی، و ورونیکا بوسکوریچ پوهار، کاردار اتحادیه اروپا در افغانستان ملاقات کرده است. در این دیدارها، برخلاف سیاست‌های رهبر طالبان درباره‌ی ممنوعیت عکس جان‌داران و زنان، تصاویر دیدارها در حساب ایکس وزارت مهاجرین و عودت‌کنندگان طالبان منتشر شده است.

مولوی عبدالکبیر پیش از این نیز، در جایگاه معاون سیاسی نخست‌وزیر طالبان، وظایفش را از همین قصر انجام می‌داد و برخی از وزیران کابینه نیز گزارش‌های کاری خود را به او ارائه می‌کردند. با وجود انتصابش به‌عنوان وزیر وزارت مهاجرین، او تمایلی به استقرار در ساختمان اصلی این وزارت ندارد و همچنان اموراتش را از قصر سپیدار مدیریت می‌کند.

سفر به خوست و نمایش قدرت

مولوی عبدالکبیر اواخر هفته‌ی گذشته برای حضور در یک مراسم فراغت مدرسه‌ی جهادی طالبان به ولایت خوست، یکی از پایگاه‌های سنتی شبکه حقانی، سفر کرد. او در این مراسم که صدها فارغ‌التحصیل مدارس دینی حضور داشتند، سخنرانی کرد و از آنان خواست که از حکومت طالبان حمایت کنند. او تأکید کرد که رونق آموزش‌های دینی تنها در سایه حکومت طالبان ممکن شده است.

شبکه حقانی، در رقابت با طالبان حوزه‌ی قندهار تحت رهبری ملا هبت‌الله آخوندزاده، سرمایه‌گذاری زیادی در گسترش مدارس دینی در مناطق شرقی، از جمله ولایت‌های پکتیا، خوست و لوگر انجام داده است. مراسم فراغت مدارس دینی این مناطق با حضور مقام‌های ارشد طالبان، از جمله سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله و رهبر شبکه حقانی برگزار می‌شود.

مولوی عبدالکبیر در سفر به ولایت خوست در چندین گردهمایی که با حضور بزرگان اقوام برگزار شد، شرکت کرد و سخنرانی‌هایی انجام داد. تحلیل‌گران بر این باور هستند که این سفر با هدف نمایش قدرت و تثبیت نفوذ او در مناطق شرقی افغانستان صورت گرفته است. به‌گفته‌ی ناظران، این اقدام پیامی روشن به جناح‌ قندهار طالبان است که نقش مولوی عبدالکبیر در ساختار کلان حکومت طالبان نباید نادیده گرفته شود.

سخنرانی مولوی عبدالکبیر در مراسم فراغت طلبه‌های دینی در خوست/وزارت مهاجرین طالبان

مولوی عبدالکبیر در بیستم جدی، به دستور ملا هبت‌الله آخوندزاده، از مقام معاون سیاسی نخست‌وزیر این گروه برکنار و به‌عنوان وزیر مهاجرین و عودت‌کنندگان منصوب شد. تنها یک روز پس از این انتصاب، ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت طالبان، ویدیویی قدیمی از مولوی عبدالکبیر در سفر به بغلان منتشر کرد تا نشان دهد او با این تغییرات مخالفتی ندارد.

با این‌حال، تنزیل مقام او بدون مشاوره با سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله و رهبر شبکه حقانی انجام شد. همین موضوع باعث شد که مولوی عبدالکبیر نُه روز پس از این تغییر، ویدیویی از دیدار خود با مقام‌های وزارت مهاجرین منتشر کند.

رسانه‌های نزدیک به طالبان تحت رهبری ملا هبت‌الله آخوندزاده این دیدار را به‌طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی بازتاب دادند و تلاش کردند اتحاد میان مقام‌های ارشد طالبان را به نمایش بگذارند. مولوی عبدالکبیر در این دیدار بر اطاعت از فرمان‌های رهبر طالبان تأکید کرد و گفت: «بیعت ما با امیرالمؤمنین براساس اسلام و شریعت بوده است.»

اما با گذشت بیش از دو هفته از انتصاب مولوی عبدالکبیر به‌عنوان وزیر مهاجرین و عودت‌کنندگان، هیچ مدرکی مبنی بر حضور او در ساختمان اصلی این وزارت‌خانه وجود ندارد. این امر در رسانه‌های رسمی طالبان نیز بازتاب نیافته است. تصمیم او برای ماندن در سپیدار و نادیده گرفتن ساختمان اصلی وزارت، پرسش‌هایی را درباره‌ی روابط داخلی طالبان و نحوه‌ی تقسیم قدرت میان جناح‌های مختلف این گروه برانگیخته است.

ملا هبت‌الله آخوندزاده و سراج‌الدین حقانی/طراحی روزنامه اطلاعات روز

مولوی عبدالکبیر در دوران نخست حاکمیت طالبان والی ننگرهار و معاون شورای وزیران در امور اقتصادی بود. پس از سقوط حکومت طالبان در حمله‌ی ائتلاف جهانی به رهبری امریکا، به پاکستان رفت و ارتباط خود را با رهبری طالبان حفظ کرد.

با آغاز مذاکرات میان امریکا و طالبان، او به‌عنوان عضو هیأت سیاسی طالبان در دوحه نقش ایفا کرد. پس از سقوط حکومت افغانستان و بازگشت طالبان به قدرت، او به‌عنوان معاون سیاسی نخست‌وزیر منصوب شد. اکنون با کاهش جایگاهش به وزارت مهاجرین، چالش‌های جدیدی در مسیر او قرار گرفته است.

با سقوط حکومت افغانستان در آگست ۲۰۲۱، میان طالبان حوزه‌ی قندهار و شبکه حقانی بر سر تقسیم قدرت اختلافاتی به‌وجود آمد. در این میان، مولوی عبدالکبیر با حمایت شبکه حقانی به‌عنوان معاون سیاسی نخست‌وزیر طالبان منصوب شد و قصر سپیدار به‌عنوان محل کارش انتخاب شد. این اقدام، که به ‌نوعی یادآور نقش داکتر عبدالله عبدالله در قصر سپیدار در دوران جمهوریت بود، تلاش برای نمایش موازنه‌ی قدرت میان جناح‌های مشرقی و جنوبی طالبان تلقی شد.

دیدار مولوی عبدالکبیر با شماری از باشندگان خوست/وزارت مهاجرین طالبان

شبکه حقانی و نگرانی‌های امنیتی

کشته شدن خلیل‌الرحمان حقانی، وزیر پیشین مهاجرین و عودت‌کنندگان طالبان و کاکای سراج‌الدین حقانی در حمله‌ای انتحاری در مسجد وزارت مهاجرین، ضربه‌ای بزرگ به شبکه حقانی وارد کرد. ترور حقانی نگرانی این جناح از نفوذ نیروهای غیرخودی در میان جناح حقانی را افزایش داده است.

در مراسم خاکسپاری خلیل‌الرحمان حقانی، سراج‌الدین، با وجودی که شاخه‌ی خراسان داعش مسئولیت حمله‌‌ی انتحاری را پذیرفته بود، گفت: «نمی‌دانیم که این حمله کار چه‌کسی بوده است.» این اظهارات نشان‌دهنده‌ی افزایش بی‌اعتمادی در میان دو شاخه‌ی طالبان است. 

سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله‌ی طالبان و یکی از رقبای جدی ملا هبت‌الله آخوندزاده، با وجود انتصاب مولوی عبدالکبیر به مقام وزارت مهاجرین، تا اکنون واکنشی به این تغییر نشان نداده است. این سکوت در حالی است که سراج‌الدین حقانی، با لقب «خلیفه»، یکی از قدرتمندترین چهره‌های طالبان به شمار می‌رود.

مولوی عبدالکبیر، که حمایت شبکه حقانی را پشت سر خود دارد، همچنان به قصر سپیدار به‌عنوان پایگاه قدرت خود تکیه کرده است. با این‌حال، مشخص نیست که او تا چه زمانی خواهد توانست در این موقعیت بماند و فرمان انتقال خود به وزارت مهاجرین را، که توسط ملا هبت‌الله آخوندزاده صادر شده، به چالش بکشد.