المرصاد، رسانه‌ی وابسته به استخبارات طالبان، روز شنبه (۱۹ میزان) ویدیویی از حمله‌ی منتسب به نیروهای این گروه بر یکی از پاسگاه‌های نظامیان پاکستانی منتشر کرد که در آن از پهپادهای چهارپره (اف‌پی‌وی) یا همان کوادکوپتر در عملیات انتحاری استفاده شده بود. این نخستین‌بار است که نیروهای طالبان به‌‌صورت عملی از پهپادهای انتحاری در حمله‌ی نظامی استفاده می‌کنند؛ آن‌هم در مقابل کشوری که از حامیان اصلی به قدرت رسیدن مجدد طالبان در افغانستان بود.
در دوران حکومت پیشین افغانستان، طالبان از وسایط نقلیه‌ای چون موتر، موتورسایکل، جلیقه و کمربندهای انتحاری در عملیات‌های انفجاری استفاده می‌کردند، اما کاربرد پهپاد در چنین حملاتی تا کنون سابقه نداشت. در مقابل، در ماه‌های اخیر تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) چندین بار از همین نوع پهپادهای انتحاری برای هدف قراردادن مواضع نظامیان پاکستانی، رصد و فیلمبرداری از تأسیسات نظامی استفاده کرده بودند. احتمال دارد تی‌تی‌پی در زمینه‌ی آموزش و انتقال دانش فنی پرتاب مواد منفجره با پهپاد، به طالبان افغانستان یاری رسانده باشد.
براساس ویدیوی منتشرشده از سوی المرصاد، پهپاد کوادکوپتر یک فیر راکت حدود ۶۰ میلی‌متری را بر فراز پاسگاه پاکستانی رها می‌کند. این راکت پس از برخورد با زمین منفجر می‌شود و تصاویر ضبط‌‌شده نشان می‌دهد که پهپاد پس از پرتاب، از فراز پاسگاه به‌سوی مبدأ پرواز خود بازمی‌گردد.
حکومت طالبان در مورد استفاده از پهپاد انتحاری در درگیری با نظامیان پاکستانی تا کنون ابراز نظر نکرده است. بااین‌حال، سمیع یوسفزی، خبرنگار اهل افغانستان، از قول منابع خود در درون طالبان نوشته است که به دستور ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان، از پهپادهای انتحاری برای هدف قراردادن مواضع پاکستانی استفاده شده است.
پیش از این نیز روزنامه اطلاعات روز گزارش داده بود که حملات شنبهشب به دستور ملا یعقوب انجام شده و او شخصا بر چگونگی اجرای این عملیات‌ها، به‌‌ویژه در ولایت‌های قندهار و هلمند، نظارت داشته است.
افزایش تلفات نوار مرز
یکی از دلایل افزایش تلفات نظامیان پاکستانی در درگیری‌های اخیر با طالبان، آشنایی نیروهای طالبان با جغرافیای مرزی است. بسیاری از فرماندهان این گروه سال‌ها در پاکستان حضور داشته و از نوار مرزی عبور و مرور کرده‌اند و به همین دلیل، با موقعیت پاسگاه‌ها و قرارگاه‌های پاکستانی آشنایی دقیق دارند. این شناخت میدانی باعث شده است که حملات طالبان علیه نیروهای پاکستانی برای طرف مقابل پر تلفات باشد.
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت طالبان، ادعا کرده است که در حمله‌ی اخیر بر پاکستان «۵۸ سرباز پاکستانی کشته و ۳۰ نفر دیگر زخمی شده‌اند»، اما ارتش پاکستان تنها مرگ ۲۳ سرباز را تأیید کرده است. تفاوت میان این آمارها، در کنار انتشار ویدیوهای مربوط به پهپادهای انتحاری، اقتدار ارتش و سازمان استخبارات پاکستان (آی‌اس‌آی) را با پرسش‌های تازه‌ای روبه‌رو کرده است.
در دوران جنگ طالبان با حکومت پیشین افغانستان و نیروهای امریکا و ناتو، این گروه به ندرت از پهپادها استفاده می‌کرد، زیرا قیمت آن‌ها در بازار جهانی بسیار بالا بود. اما با رشد فناوری، تولید انبوه و ارزان‌‌سازی قطعات الکترونیکی، اکنون قیمت پهپادها کاهش یافته و طالبان می‌کوشند از آن‌ها در حملات انفجاری و انتحاری نیز استفاده کنند.
طالبان در طول چهار سال حاکمیت مجددشان در افغانستان، با پیگیری جنگ اوکراین و مشاهده تأثیر گسترده‌ی پهپادها، به‌‌ویژه از نوع انتحاری، به این فناوری علاقه‌مند شده‌اند. از نگاه آنان، استفاده‌ی طالبان از پهپادهای کوچک تجاری در میدان نبرد، نشانه‌ای از تلاش برای الگوگیری از تجربه‌های جنگ‌های مدرن است.
برای طالبان، استفاده از موتربمب، جلیقه‌ی انتحاری و داشتن «قطعات انتحاری» همواره نشانه‌ی افتخار نظامی بوده است. آنان چندین بار کشورهای همسایه را به انجام حملات انفجاری تهدید کرده‌اند. مقام‌های ارشد طالبان، از جمله ملا یعقوب، وزیر دفاع و ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌‌وزیر، در سخنرانی‌های خود از جنگ‌جویان این گروه خواسته‌اند که مهارت استفاده از تجهیزات جدید جنگی را بیاموزند. به نظر می‌رسد استفاده از پهپادها در حملات اخیر نیز براساس همین سیاست شکل گرفته است.
حکومت طالبان فاقد نیروی هوایی قابل اتکا است و تنها چند چرخبال در اختیار دارد که آن‌ها نیز به بررسی فنی و تعمیر نیاز دارند. هیچ کشور، حتا حامیان منطقه‌ای طالبان، تا کنون در بخش هوایی با این گروه همکاری نکرده است. در چنین وضعیتی، طالبان تلاش دارند با استفاده از پهپادهای ارزان‌‌قیمت، بخشی از ضعف خود در حوزه نیروی هوایی را جبران کنند و توان تهاجمی‌‌شان را افزایش دهند.
طالبان و تی‌تی‌پی در یک قاب
تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) و خودداری حکومت طالبان از اقدام علیه این گروه، روابط طالبان و اسلام‌آباد را به نقطه‌ای از تنش بی‌سابقه رسانده است. پاکستان در چهار سال گذشته بارها از طالبان خواسته بود تا تی‌تی‌پی را متقاعد کنند که دست از جنگ در مناطق قبایلی بردارد، اما هیچ‌‌گاه پاسخ عملی مساعدی دریافت نکرد.
طالبان نمی‌خواهند علیه تی‌تی‌پی عملیات نظامی انجام دهند. علت اصلی این تصمیم، پیوندهای دیرینه میان دو گروه است. شماری از فرماندهان و نیروهای تی‌تی‌پی در دوران جنگ افغانستان، دوشادوش طالبان علیه حکومت پیشین و نیروهای امریکایی و ناتو جنگیده‌اند. افزون بر این، میان اعضای دو گروه روابط خانوادگی و خویشاوندی نیز شکل گرفته است.
کارشناسان باور دارند که هرگونه اقدام طالبان علیه تی‌تی‌پی، چه از راه نظامی و چه با صدور فتوا، خطر شکاف و انشعاب را در صفوف طالبان افزایش می‌دهد. تی‌تی‌پی داعیه برقراری «شریعت اسلامی» شبیه به حکومت طالبان را در پاکستان دارد و ارتش و سازمان استخبارات آن کشور را تحت تسلط جنرال‌های «سکولار و تحصیل‌‌کرده در غرب» می‌داند که هیچ اعتنایی به تطبیق «شریعت اسلامی» ندارند. تی‌تی‌پی شعار «جهاد» علیه آنان در مناطق قبایلی هم‌مرز با افغانستان سر می‌دهد. اما سرکوب تی‌تی‌پی در خاک افغانستان می‌تواند این گروه را به اتحاد با «دشمن» طالبان، یعنی شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش) سوق دهد؛ اتحادی که می‌تواند چالشی بزرگ برای ثبات حکومت طالبان ایجاد کند.
در حالی که ارتش پاکستان پنج‌‌شنبه گذشته اهدافی را در کابل و پکتیکا هدف قرار داد و هدف از آن حملات، فرماندهان تی‌تی‌پی بودند، طالبان در واکنش، شنبهشب از چندین محور در ولایت‌های جنوبی و شرقی به پاسگاه‌های پاکستانی حمله کردند. این واکنش نظامی نشان می‌دهد که طالبان حاضر نیستند تی‌تی‌پی را قربانی روابط خود با پاکستان کنند. در طول چهار سال گذشته نیز هیچ نشانه‌ای از تمایل طالبان برای مهار این گروه دیده نشده است؛ برعکس، طالبان از تجربه و تاکتیک‌های تی‌تی‌پی، به‌‌ویژه استفاده از پهپادهای چهارپره در حملات انتحاری، الگوبرداری کرده‌اند.
پهپادهای چهارپره؛ از ابزار آموزشی تا تهدید نظامی
پهپادهای چهارپره یا کوادکوپترها، پرنده‌های بدون سرنشین سبک و قابل کنترل از راه دور هستند که با چهار ملخ، باتری لیتیومی، کنترل‌کننده‌ی پرواز و دوربین کوچک کار می‌کنند. این دوربین تصویر زنده را از دید پهپاد به مانیتور یا عینک خلبان منتقل می‌کند و کنترل از زاویه‌ی دید خود پهپاد انجام می‌شود. به‌‌دلیل ساختار ساده، قیمت پایین و مانور بالا، این پهپادها در فیلمبرداری هوایی، مسابقات و آموزش کاربرد گسترده دارند. همین سادگی و دسترسی آسان، آن‌ها را به ابزار بالقوه خطرناک بدل کرده است. بسیاری از مدل‌های تجاری توان حمل محموله‌های سبک را دارند و همین ویژگی باعث شده گروه‌های شبه‌‌نظامی، از جمله طالبان و تی‌تی‌پی، از آن برای شناسایی مواضع، حمل مواد منفجره و حتا عملیات انتحاری بهره ببرند.
آگاهان در بخش فناوری نظامی به این باور اند که ترکیب دسترسی آزاد، سهولت در آموزش و قیمت پایین، تهدیدی نوظهور ایجاد کرده است که مقابله با آن نیازمند اقدام در چند سطح است: نظارت بر فروش و صادرات قطعات حساس، توسعه‌ی تجهیزات کشف و اخلال، آموزش نیروهای امنیتی برای مقابله با تهدیدات هوایی کوچک و همکاری اطلاعاتی منطقه‌ای میان کشورها. اما بدون چنین تدابیری، پهپادهای کوچک و ارزان می‌توانند به سلاح‌های مرگ‌بار در دست گروه‌هایی همچون طالبان و تی‌تی‌پی بدل شوند که به قواعد جنگی پابند نیستند و تنها برای تأمین اهداف خود تلاش می‌کنند.
