close

چرا چهره‌های کلیدی طالبان غایب‌ هستند؟

یافته‌های اطلاعات روز نشان می‌دهد که حدود یک ماه است که سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله، ملا یعقوب، وزیر دفاع و ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان در دفترهای کاری‌شان در کابل حضور نیافته‌اند. در این مدت، سراج‌الدین حقانی در امارات متحده عربی و عربستان و ملا عبدالغنی برادر در قطر به‌سر می‌برند. همچنین، هیچ عکس، ویدیو یا گزارشی که نشان‌دهنده‌ی حضور ملا یعقوب در دفتر کارش باشد، منتشر نشده است.

در غیاب ملا برادر در ارگ، نشست‌های رسمی حکومت طالبان توسط عبدالسلام حنفی، معاون اداری نخست‌وزیر، و دیگر مقام‌های ارشد اداره شده است.

آخرین دیدارهای خارجی سراج‌الدین حقانی و ملا یعقوب مربوط به ملاقات آنان با فیصل طلق البقمی، سفیر عربستان سعودی در کابل بود که توسط وزارت‌های داخله و دفاع طالبان منتشر شد. از آن زمان تا اکنون، این وزارت‌خانه‌ها هیچ تصویری از این دو مقام طالبان منتشر نکرده‌اند.   

هفته‌ی گذشته، ملا عبدالغنی برادر به دوحه سفر کرد و با محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه‌ی قطر دیدار داشت. پس از این دیدار، کمیته تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کرد که ملا برادر برای درمان یک‌ماهه به قطر رفته است. طبق اعلام این کمیته، معافیت سفر وی از ۹ فبروری تا ۳ مارچ اعتبار دارد.

دیدار ملا برادر با نخست‌وزیر قطر/ارگ طالبان

پیش‌تر، شورای امنیت سازمان ملل متحد به سراج‌الدین حقانی معافیت سفر داده بود تا از تاریخ ۲۳ جنوری تا ۳ فبروری برای ادای حج عمره به عربستان سعودی سفر کند. اما هنوز مشخص نیست که آیا این معافیت تمدید شده است یا خیر. ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان در شانزدهم دلو به طلوع‌‌نیوز گفته بود که سراج‌الدین حقانی از سفر امارات متحده عربی برگشته است. اما این اتفاق رخ نداده است. ذبیح‌الله مجاهد، چهره‌ی نزدیک به رهبر طالبان است و بیشتر وقت‌اش را در قندهار، محل اقامت ملا هبت‌الله سپری می‌کند؛ اما افراد شبکه حقانی گروه رسانه‌ای خود را دارند و از آن جهت تبلیغات و برجسته‌سازی امورشان استفاده می‌کنند. 

قطر یادآور مسکو در زمان کمونیست‌ها

قطر نقش مهمی در تعاملات دیپلماتیک طالبان داشته است. توافق‌نامه‌ی دوحه میان امریکا و طالبان در فبروری ۲۰۲۰ در این کشور امضا شد. از سوی دیگر، امارات متحده عربی از گذشته‌های دور با شبکه حقانی روابط نزدیکی داشته است.

رهبر طالبان نسبت به سفرهای مقام‌های این گروه به کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس، که میزبان پایگاه‌های نظامی امریکا هستند، بدبین است. اما تا اکنون موفق نشده است که نماینده‌ای را برای نظارت بر این سفرها اعزام کند. یک منبع معتبر قبلا به اطلاعات روز گفته بود که رهبر طالبان تصمیم دارد از این پس نماینده‌ای را در سفرهای خارجی مقام‌های ارشد این گروه بگمارد تا از جزئیات مذاکرات مطلع باشد. در زمان حکومت کمونیستی، افرادی که برای «تداوی» به مسکو می‌رفتند، معمولا کسانی بودند که قرار بود یا قدرت خود را از دست بدهند یا با نقشی جدید از آن‌جا وارد افغانستان شوند.

پس از سخنرانی عباس استانکزی در خوست علیه رهبر طالبان، حضور ملا عبدالغنی برادر در ارگ ریاست‌جمهوری کم‌رنگ شد. حتا پس از حمله به دفتر یوناما، وی به‌جای حضور در ارگ، در ۱۶ دلو در یکی از مهمان‌خانه‌ها با ایندریکا راتوات، معاون نمایندگی سازمان ملل (یوناما) در افغانستان، دیدار کرد.

انتشار خبر سفر ملا برادر به قطر و دیدارش با مقام‌های قطری، در حالی صورت گرفت که برای نخستین‌بار دلیل سفر او «درمان بیماری» اعلام شده است. با این‌حال، عدم انتشار تصاویر استقبال رسمی از او در میدان هوایی دوحه، این گمانه‌زنی را تقویت کرده که وی تحت فشار رهبر طالبان مجبور به ترک افغانستان شده است.

سفر هیأت دیپلماتیک ایران به افغانستان و دیدار با نخست‌وزیر طالبان/ارگ طالبان

غیبت ملا برادر و تغییر معادلات در کابل

در غیاب طولانی‌مدت ملا حسن آخوند، نخست‌وزیر طالبان، ملا برادر معمولا نشست‌های مهم در ارگ را رهبری می‌کرد. اما زمانی که هیأت دیپلماتیک ایران به رهبری عباس عراقچی در ۷ دلو به کابل سفر کرد، ملا برادر غایب بود و ملا حسن آخوند از این هیأت استقبال کرد.

شیرمحمد عباس استانکزی، از مقام‌های ارشد طالبان در حضور ملا عبدالغنی برادر طی مراسم فراغت طلاب دینی در خوست، یکی از پایگاه‌های سنتی شبکه حقانی، سخنانی جنجالی بیان کرد. او تأکید کرد که ممنوعیت آموزش دختران هیچ توجیه شرعی ندارد و این اقدام طالبان حقوق ۲۰ میلیون زن افغان را نقض کرده است.

پس از این سخنرانی، حکم بازداشت و ممنوع‌الخروجی استانکزی از سوی رهبر طالبان صادر شد، اما او با کمک شبکه حقانی موفق شد از افغانستان خارج شود. در عین حال، سکوت ملا برادر در برابر اظهارات استانکزی به این تعبیر شد که او نیز به نوعی با این انتقادات علیه رهبری طالبان موافق است. مقام‌های طالبان در قندهار معتقد هستند که هیچ‌کس نباید در انظار عمومی از امیر طالبان انتقاد کند و چنین اقدامی نوعی سرکشی تلقی می‌شود.

دیدار سراج‌الدین حقانی و عبدالحق وثیق، رییس استخبارات طالبان با رییس دولت امارات متحده عربی/ذبیح‌الله مجاهد

ضربه به شبکه حقانی

اظهارات عباس استانکزی تبعات گسترده‌ای برای سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله و رهبر شبکه حقانی، و ملا عبدالغنی برادر داشت. طالبان قندهار، که حول محور ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه، متحد شده‌اند، این اظهارات را نوعی شورش دانستند و در واکنش، قطعه ویژه‌ی محافظ امیر طالبان را به کابل اعزام کردند.

پیش از ورود این قطعه ویژه به کابل و میدان هوایی، شبکه حقانی نفوذ نظامی گسترده‌ای در پایتخت داشت، اما استقرار این نیروهای تازه‌نفس موجب کاهش کنترل سراج‌الدین حقانی بر کابل شد.

شبکه حقانی بر این باور است که رهبر طالبان به‌طور سیستماتیک در حال کاهش قدرت سیاسی، امنیتی و اقتصادی این جناح است. این نگرانی‌ها پس از کشته شدن خلیل‌الرحمان حقانی، کاکای سراج‌الدین حقانی و یکی از مهره‌های کلیدی این شبکه، شدت گرفت و باعث افزایش بی‌اعتمادی میان طالبان شرق (حوزه‌ی مشرقی) و طالبان جنوب (حلقه‌ی قندهار) شد.

سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله‌ی طالبان/وزارت داخله‌ی این گروه

برخی ناظران معتقد هستند که بازنگشتن سراج‌الدین حقانی به کابل و عدم حضور او در دفتر کارش، نشانه‌ای از اعتراض او به انحصارگرایی ملا هبت‌الله آخوندزاده است. شبکه حقانی که مسئول برخی از مرگ‌بارترین حملات انفجاری و انتحاری در افغانستان بوده، حالا احساس می‌کند که در حال ازدست‌دادن موقعیت خود در ساختار قدرت طالبان است.

طالبان رسانه‌های در تبعید را تحریم کرده و به گزارش‌های انتقادی پاسخ نمی‌دهند. تلاش ما برای دریافت دیدگاه مقام‌های این گروه از طریق منابع رسمی نیز بی‌نتیجه ماند.

با این‌حال، ذبیح‌الله مجاهد در گفت‌وگویی در اسپیس‌ایکس در ۱۵ دلو تأیید کرد که رهبران طالبان در برخی مسائل اختلاف نظر دارند، اما این را «حالت طبیعی» دانست و گفت که به معنای درگیری داخلی نیست.

با گذشت سه سال و نیم از بازگشت طالبان به قدرت، برخلاف ادعای این گروه مبنی بر وحدت در رهبری، شکاف‌های درونی آنان روزبه‌روز آشکارتر شده است.