با پیشانی چین‌خورده و موهای سفید که گواه سال‌ها زحمت و تقلا برای زنده‌‌ماندن است در کنار جاده‌ای در شهر شبرغان، مرکز جوزجان چشم به امید این نشسته تا فردی برای نوشتن عریضه نزد وی بیاید. با آن‌که از نیروی جوانی‌اش خبری نیست اما برای تأمین غذا و مخارج زندگی هنوز دست از کار نکشیده است.
این مرد ۷۶ ساله که روزهای سرد زمستان را بیشتر اوقات با شکم گرسنه در جاده‌های شهر سپری می‌کند، باشنده‌ی اصلی ولایت جوزجان است و عزت‌الله نام دارد. او می‌گوید بیش از ۳۰ سال عمر خود را در نساجی بلخ به‌عنوان راننده کار کرده و پس از این‌که به بازنشستگی سوق داده شده، به جوزجان برگشته است.
در کنار جبر روزگار و مشکلات اقتصادی‌ای که دامن‌گیر همه‌ی شهروندان کشور است، آنچه که او را زمین‌گیر و زندگی را به کامش تلخ کرده، عدم دریافت حقوق بازنشستگی‌اش است. این مرد کهن‌سال که روزها در یکی از جاده‌های عمومی شهر شبرغان عریضه‌نویسی می‌کند، می‌گوید که از سه سال به این‌سو تنخواه بازنشستگی خود را دریافت نکرده است.
عزت‌الله می‌گوید عدم دریافت حقوق بازنشستگی، که زندگی آنان به آن وابسته است، در جریان سه سال اخیر خانواده‌ی وی را با دشواری روبه‌رو کرده است. عزت‌الله می‌افزاید: «بعد از ۳۰ سال کار در سال ۱۳۹۱ بازنشسته شدم. از سال ۱۳۹۹ تا اکنون حقوق بازنشستگی خود را دریافت نکرده‌ام. بیمار هم هستم.»
عزت‌الله دریافت حقوق بازنشستگی را حق مسلم کارمندان حکومت‌های پیشین بیان کرده و می‌گوید: «ما کار کردیم و هر ماه از معاش ما حق بازنشستگی وضع می‌شد. این حق ما است که باید پرداخت شود چون ما زندگی خود را با همین حقوق پیش می‌بریم.»
رمضان یکی دیگر از افراد بازنشسته در جوزجان است که ۴۹ سال در راستای تربیت فرزندان کشور در بخش معارف این ولایت کار کرده است. این مرد نیز از عدم دریافت حقوق بازنشستگی‌اش شکایت می‌کند و می‌گوید با فقر و ناداری دست‌وپنجه نرم می‌کند.
رمضان می‌افزاید: «سه سال می‌شود حقوق بازنشستگی‌ام را دریافت نکردم و روزها در روی بازار با شکم گرسنه کار می‌کنم. توان خرید چیزی برای خوردن را ندارم. مخارج فامیل به دوش من است و پول ندارم و یک زندگی بخورونمیر را می‌گذرانم.»
زندگی در ناچاری
پس از دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی ناشی از تغییر نظام، این سومین زمستان است که بازنشستگان نهادهای ملکی و نظامی افغانستان با خانواده‌های خود بدون دریافت حقوق بازنشستگی‌شان روزگار دشوار را می‌گذرانند. بازنشستگان در ولایت جوزجان که با فرارسیدن سومین زمستان پس از حاکمیت طالبان، هنوز نتوانسته‌اند حقوق‌شان را بدست بیاورند شکایت دارند. آنان می‌گویند که با آغاز فصل سرما، توانایی تهیه‌ی وعده‌های غذایی و تأمین مواد سوخت جهت گرم کردن خانه‌های خود را ندارند و برای درمان بیماران‌شان نیز درمانده‌اند.
سیف‌الله، یکی از کارمندان ریاست کار و امور اجتماعی این ولایت که نزدیک به ۴۰ سال نیروی جوانی‌اش را صرف خدمت‌رسانی به مردم کرده، اکنون در بستر بیماری زمین‌گیر شده و زندگی رقت‌باری را سپری می‌کند. این مرد ۶۳ ساله به علت بیماری‌ای که به آن دچار شده یک دست و یک پایش از کار افتاده و توان صحبت کردن را هم ندارد.
فرزند این مرد کهن‌سال و بازنشسته‌ی نظام جمهوریت می‌گوید که پدرش از سه سال به این‌سو مانند سایر افراد بازنشسته حقوق خود را دریافت نکرده و از این رو با مشکلات جدی اقتصادی روبه‌رو هستند. حامد، تنها پسر سیف‌الله بر پرداخت حقوق بازنشستگان تأکید می‌کند.
حامد از شرایط ناگوار اقتصادی‌شان ابراز نگرانی می‌کند و می‌گوید: «مخارج زندگی ما از معاش پدرم تأمین می‌شد اما اکنون که قطع شده و ما دریافت نمی‌کنیم، با مشکلات زیاد مواجه شده‌ایم. توان خرید مواد سوخت را نداریم.»
حامد همچنان مدعی است که برای درمان پدرش نیاز است که او را به پاکستان ببرد، اما به‌گفته‌ی وی، توان تأمین مخارج درمان او را ندارد و به همین دلیل پدرش با یک دست‌وپای ناتوان در خانه خوابیده است. حامد می‌افزاید: «ما خواهش زیاد از حکومت نداریم، فقط کافی است حقوق‌شان را پرداخت کند. چون این پول در جریان کار از معاش شان ذخیره شده بود و حق شان است که باید دریافت کنند.»
برخی دیگر از بازنشستگان از پرداخت نشدن حقوق‌شان در جریان سه سال اخیر نگران هستند و از حکومت سرپرست می‌خواهند که در راستای آغاز روند توزیع حقوق بازنشستگی‌شان توجه جدی کنند. آنان می‌گویند عدم پرداخت حقوق بازنشستگی‌شان این قشر را با فقر و دتنگ‌دستی شدید مواجه کرده است.
عزیزالله می‌گوید: «خواست ما از امارت اسلامی (طالبان) این است که حقوق ما را بدهد. ما پریشان و دربه‌در هستیم و اعضای خانواده‌ی ما گرسنه اند.»
دادخواهی
عدم دریافت حقوق بازنشستگی چالشی نیست که صرفا زندگی کارمندان بازنشسته در ولایت جوزجان را دشوار کرده، بلکه این مشکل درد مشترک هزاران نفر از افرادی است که در نظام‌های گذشته کار کرده‌اند. از زمانی که طالبان قدرت را دوباره بدست آورده‌اند، بازنشستگان بارها با راه‌اندازی راهپیمایی‌ها و گردهمایی‌ها، در برابر عدم پرداخت حقوق‌شان از سوی حکومت اعتراض کرده‌اند.
شماری از افراد بازنشسته در برابر نهادهای دولتی و دفتر معاونت سازمان ملل متحد در جریان اعتراضهایشان با ناله و فریاد و اشک ریختن ناداری، درماند‌گی و بیچار‌گی خود را بیان کرده‌اند اما ظاهرا این تلاش‌های آنان در جاده‌های کشور نتیجه‌ای در پی نداشته است.
بر اساس آمارهای موجود، هم‌اکنون نزدیک به ۱۵۰ هزار بازنشسته در کشور واجد شرایط دریافت حقوق بازنشستگی هستند که از این میان ۱۰ هزار و ۵۸۰ نفر آنان زنان هستند.
پاسخ طالبان چیست؟
در همین حال مسئولان محلی طالبان در ولایت جوزجان می‌گویند که تلاش‌ها جهت آغاز روند توزیع حقوق بازنشستگان در کشور از سوی حکومت سرپرست جریان دارد و در آینده‌ی نزدیک این روند آغاز خواهد شد. بر اساس اطلاعات مدیریت تأدیات حقوق بازنشستگان ریاست مستوفیت ولایت جوزجان، هم‌اکنون حدود دو هزار بازنشسته از سوی این اداره شناسایی و ثبت شده‌اند.
نجم‌الدین، مدیر تأدیات حقوق بازنشستگان ریاست مستوفیت ولایت جوزجان در شمال کشور می‌گوید: «حقوق دوساله‌ی بازنشستگان پاس شده و به‌زودی برای‌شان پرداخت می‌شود.»
از سوی هم پیش از این وزارت مالیه تحت مدیریت طالبان گفته است که طرح پرداخت معاشات بازنشستگان از سوی کابینه‌ی طالبان تأییده شده و پس از توشیح، پرداخت معاشات بازنشستگان آغاز خواهد شد.
نزدیک به دو سال می‌شود که وزارت مالیه‌ی طالبان مدعی است که طرح پرداخت حقوق افراد بازنشسته به‌منظور نهایی‌سازی به دفتر هبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه فرستاده شده؛ اما تا اکنون از تأیید یا رد آن خبری نیست و بازنشستگان همچنان چشم‌انتظار هستند.
با این همه و بر اساس طلاعات نشرشده، در حال حاضر وزارت مالیه تحت کنترل طالبان، حدود چهار میلیارد افغانی را جهت پرداخت حقوق بازنشستگان در نظر گرفته است.