«بازداشت‌های اخیر طالبان به بهانه‌ی عدم پوشش مورد پسند این گروه، زندگی را به کام ما دختران تلخ‌تر کرده است. مادر و پدرم همه روزه هشدار می‌دهند درصورتی‌که بازداشت شوم دیگر خانه برنگردم.»
این گفته‌های فاطمه است. بانویی که پس از محرومیت از ادامه‌ی تحصیل ناچار شده تا برای رهایی از افسرد‌گی‌‌های ناشی از زندگی روزمره در یکی از مارکت‌های ویژه‌ی زنان در شهر مزار شریف، مرکز بلخ فروشند‌گی کند.
زمانی که طالبان تحصیل دختران در دانشگاه‌ها را تعلیق کردند، فاطمه دانشجوی صنف سوم دانشکده‌ی اقتصاد در یکی از دانشگاه‌های خصوصی بود. فاطمه با وجود تعلیق تحصیل و کار زنان و دختران دست از تلاش برنداشته و برای حضور در جامعه و فعالیت‌های اجتماعی در یکی از فروشگاه‌های ویژه‌ی زنان کار را آغاز کرده است. او می‌گوید نشر گزارش‌ها مبنی بر بازادشت دختران به اتهام عدم پوشش مورد نظر طالبان رخ ناخوشایند زندگی را به او و دختران دیگر نشان داده است. به‌گفته‌ی او، بازداشت دختران در شهر مزار شریف پس از کابل و سایر ولایت‌ها سبب نگرانی او و خانواده‌اش شده است.
فاطمه می‌افزاید: «بازداشت از سوی طالبان این روزها در بلخ نیز شروع شده است. ما شنیدیم که تا حال چندین دختر را برده‌اند. زمانی که خانواده‌ام این خبرها را شنیدند بالای من فشار آوردند. هر روز می‌گویند که دیگر سر کار نروم و خانه‌نشین باشم. درصورتی‌که بروم باید حجاب خود را متوجه باشم.»
به‌گفته‌ی این دختر، آنچه که بیشتر از هر موردی سبب بیشتر شدن دلهره و ترس خانواده‌اش شده تعلق قومی او است. «متأسفانه به‌دلیل این‌که بیشتر دخترهای بازداشت‌شده از سوی طالبان از قوم هزاره است و من هم هزاره هستم، بیشتر خودم و فامیلم ترس و نگرانی داریم.»
این دختر حکایت می‌کند: «سر صبح به‌خاطر وظیفه از خانه بیرون می‌شوم. مادر و پدرم بسیار تأکید می‌کنند که حجاب منظم بپوشم، ماسک بپوشم، چادرم را منظم کنم. می‌گوید اگر این موارد را رعایت نکنم، طالبان مرا با خودشان می‌برند.»
فاطمه می‌افزاید که او و خانواده‌اش بیشتر از بازداشت، شکنجه و خشونت، از بدنامی با توجه به شرایط سنتی حاکم در کشور نگران هستند. فاطمه به نقل از خانواده‌اش می‌گوید: «حتا برایم می‌گویند وقتی طالبان تو را بردند دیگر خانه نیایی، چون نام ما را بد می‌کنی.»
فاطمه می‌گوید نگرانی از بازداشت دختران در شرایطی که زنان از کار، آموزش و تحصیل محروم شدهاند زندگی را به کام مردم و به‌ویژه زنان تلخ‌تر کرده است و آنان شب و روزشان را با هزار و یک نگرانی و دلهره سپری می‌کنند.
این دختر جوان ادامه‌ی روند بازداشت دختران به اتهام‌های مختلف را سبب به میان آمدن بیماری‌های روحی و روانی بیان می‌کند و می‌گوید: «آرامش روحی و روانی ما را گرفتند. واقعیت‌اش ترس دارم. در دلم هر بار که از خانه بیرون می‌شوم می‌گویم امروز مرا می‌برند یا فردا. چون طالب به بهانه‌ی حجاب دخترهای هزاره را می‌برند. حتا اگر حجاب درست هم داشته باشیم یک بهانه سرش می‌مانند.»
بازداشت دختران از سوی طالبان
حکومت سرپرست طالبان در کنار سایر محدویت‌های وضع‌شده در برابر حضور زنان در اجتماع، ماه جدی سال روان کارزار تازه‌ای را برای بازداشت دختران به اتهام عدم رعایت حجاب مورد پسند شان آغاز کرد. پس از نشر گزارش‌ها از بازداشت ده‌ها دختر از بخش‌های مختلف کابل، این روند در ولایت‌های دیگر نیز گسترش یافت.
پس از کابل، ولایت‌های دایکندی و بامیان نیز شاهد بازداشت دختران و زنان بود و همین‌گونه این وضعیت به ولایت بلخ نیز گسترش یافت. پیش از این منابع معتبر در ولایت بلخ به روزنامه اطلاعات روز تأیید کرده‌اند که دست‌کم پنج دختر جوان از بخش‌های شهر مزار شریف بازداشت شدهاند.
هر چند گزارش‌های گسترده‌ای از بازداشت زنان و دختران از بخش‌های مختلف ولایت بلخ در رسانه‌ها نشر شده و ادعا‌های وجود دارد که تا اکنون بیش از ده دخترخانم بازداشت و پس از یک روز رها شدهاند؛ اما روزنامه اطلاعات روز نمی‌تواند به‌صورت مستقلانه این موارد را تأیید کند.
گسترش روند بازداشت دختران و زنان به اتهام عدم رعایت حجاب مورد پسند طالبان موج تازه‌ای از نگرانی‌ها را میان باشندگان بلخ به وجود آورده و این وضعیت سبب شده تا خانواده‌ها در کنار طالبان محدودیت‌هایی را بر نوع زندگی و گشت‌وگذار دخترانشان وضع کنند.
برخی از بانوانی که با روزنامه اطلاعات صحبت کرده‌اند می‌گویند که این روزها خانواده‌هایشان بیشتر از هر زمانی نگران آنان هستند. این بانوان می‌گویند که بزرگان خانواده تأکید دارند که باید دست از فعالیت‌های‌شان برداشته و خانه‌نشینی را اختیار کنند.
زهرا که در یکی از رسانه‌های محلی این ولایت فعالیت می‌کند، می‌گوید که بازداشت‌های اخیر توسط طالبان سبب شده تا دودلی و تردید در افکار او جوانه بزند و زند‌گی‌اش را دشوارتر از گذشته سازد. او می‌افزاید که ترس، نگرانی و ناامیدی از سرنوشت نامعلوم در زیر سلطه‌ی طالبان تمرکز کاری وی را نابود کرده و او را از لحاظ روانی متأثر ساخته است. به‌گفته‌ی زهرا، خانواده‌اش بارها تصمیم گرفته‌اند تا او را برای رهایی از این وضعیت به کشور ایران نزد اقاربشان بفرستند؛ تصمیمی که به‌دلیل نداشتن پاسپورت هنوز عملی نشده است.
زهرا می‌افزاید: «با ترس از خانه بیرون می‌شوم و تا دفتر میروم. خانواده بیشتر از من نگران هستند. تا دوباره به خانه برمی‌گردم چندین بار مادرم تماس می‌گیرد. واقعا این وضعیت بالای روح و روانم تأثیر کرده است.»
از سوی هم شبنم، از دیگر بانوان بلخی که در یکی از نهادهای خیریه کار می‌کند دیدگاه مشابه با زهرا و فاطمه دارد و می‌گوید زندگی برای او پس از نشر گزارش‌هایی از بازداشت، شکنجه، توهین و تحقیر زنان مانند زندان شده است.
شبنم خشونت طالبان در برابر زنان را نامهربانی و از چشم‌افتاد‌گی مطلق بیان می‌کند و می‌افزاید: «از ترس طالبان از مناطقی که خلوت است نمی‌روم و بیشتر دوست دارم از جاده‌های شلوغ گشت‌وگذار داشته باشم. زمانی که به ایست‌های بازرسی می‌رسم ترس و دلهره‌ی من چند برابر افزایش می‌یابد.»
در همین‌حال، شماری از باشندگان بلخ با انتقاد از گسترش این روند می‌گویند آنان ناچار شدهاند تا محدودیت‌هایی را در برابر بانوان و زنانشان وضع کنند. ترس از بدنامی میان مردم، نبود توان مالی جهت پرداخت رشوه به‌عنوان ضمانت برای طالبان و ترس از بهانه‌جوی‌های این گروه از علت‌های اصلی ممنوعیت آنان در برابر بیرون رفتن زنان بیان میشود.
سمیر، یکی از باشندگان مزار شریف می‌گوید: «بازداشت‌های اخیر باعث شده ما نگران شویم و به این دلیل بالای دختران و زنان خود محدودیت وضع کنیم. آنان کم‌تر اجازه دارند که بیرون بروند.»
واکنش‌ها در برابر بازداشت‌ها
بازداشت زنان و دختران توسط طالبان واکنش‌های گسترده‌ی داخلی و خارجی را در پی داشته است. نهادهای حقوق بشری و فعالان حقوق زن ادعا می‌کنند که زنان بازداشت‌شده به اتهام عدم رعایت پوشش مورد نظر طالبان مورد خشونت و توهین و تحقیر نیز قرار گرفته‌اند.
کارشناسان سازمان ملل متحد با ابراز نگرانی از بازداشت دختران و زنان هزاره و تاجیک توسط طالبان، خواستار توقف این روند و رهایی فوری افراد بازداشت‌شده شدهاند.
این کارشناسان سازمان ملل متحد، از جمله ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ی این سازمان در امور حقوق بشر افغانستان از مقام‌های حکومت سرپرست طالبان خواسته‌اند از تعهدات بین‌المللی افغانستان در امور حقوق بشر، به‌شمول کنوانسیون رفع همه‌ی اشکال تبعیض علیه زنان پیروی کنند.
از سوی هم، نمایندگی‌های دیپلماتیک افغانستان در اعلامیه‌ای در هژدهم جدی گفتند که این بازداشت‌ها در تاریخ معاصر افغانستان سابقه نداشته است. این نمایندگی‌ها افزوده بودند که چنین بازداشت‌هایی «نقض صریح حیثیت و حریم خصوصی» زنان و دختران بوده و این رفتار طالبان «بی‌اعتنایی آشکار به رسوم و فرهنگ ما و هنجارهای شناخته‌شده‌ی حقوق بشری است».
اظهارت متفاوت طالبان
در پی نشر واکنش‌های گسترده‌ی داخلی و خارجی در پیوند به بازداشت دختران و زنان توسط وزارت امر به معروف و نهی از منکر در کابل، دایکندی، بامیان و بلخ، اعضای این گروه اظهارات متفاوت داشته‌اند.
طالبان در بسیاری موارد گزارش‌ها از ادعای بدرفتاری یا خشونت اعضای خود با مردم و گروه‌های قومی-مذهبی مشخصی را رد کرده‌اند. در مواردی هم پس از واکنش افکار عامه سعی کرده‌اند ادعاها را نادرست بخوانند یا مدعی و منتقد را بازداشت کنند.
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان در ۲۱ جدی نگرانی‌های یوناما در مورد بازداشت دختران و زنان توسط نیروهایشان را بی‌جا خوانده و گفته است که گزارش‌های نشرشده مبنی بر بازداشت دختران به‌دلیل عدم رعایت حجاب پروپاگندا است.
اما پیش از این آقای مجاهد در گفت‌وگویی با تلویزیون طلوع‌نیوز گفته بود که بازداشت زنان و دختران به هدف تنبیه گروهی که قصد ترویج بی‌حجابی را داشته‌اند صورت گرفته است.
برخلاف او، محمدخالد حنفی، سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان مدعی شده که افراد بازداشت‌شده سؤال‌گران بوده‌اند.