خالد محمدی
نشست دوروزه‌ی دوحه در مورد افغانستان به ابتکار سازمان ملل متحد در «فور سیزن دوحه»، یکی از هتل‌های لاکچری قطری دیروز (یک‌شنبه، ۲۹ دلو) آغاز شد. این نشست با حضور حدود ۲۵ نماینده‌ی کشورها و سازمان‌های مختلف، یکی از مهم‌ترین نشست‌هایی شمرده می‌شود که پس از فروپاشی حکومت افغانستان بدست طالبان برگزار شده است. در آخرین ساعت‌های مانده به نشست دوحه، طالبان اعلام کردند که شروط شان از سوی سازمان ملل متحد پذیرفته نشده است و آنان در این نشست شرکت نمی‌کنند. طالبان به به رسمیت‌شناسی از سوی جامعه‌ی جهانی به‌عنوان حکومت افغانستان تأکید دارند و نمی‌خواهند که سازمان ملل متحد نماینده‌ی ویژه به این کشور منصوب کند تا این نماینده با مخالفان‌شان گفت‌وگو و مطالبات آنان را گردآوری کند.
در نشست دوحه محبوبه سراج، میترا مهران، فعال حقوق زنان، شاه‌گل رضایی، عضو پیشین پارلمان و لطف‌الله نجفی‌زاده، فعال رسانه‌ای از نشانی فعالان مدنی افغانستان شرکت کرده‌اند. آنان با نمایندگان برخی از کشورها دیدار کرده‌اند و وضعیت کنونی افغانستان زیر حاکمیت طالبان را شرح خواهند داد. از سویی هم، حضور محبوبه سراج که متهم به «لابی‌گری» برای طالبان و عادی جلوه دادن وضعیت افغانستان است، در این نشست با انتقادهای مواجه شده است.
دوشنبه، روز سرنوشت‌ساز در نشست دوحه قلمداد می‌شود که روی چگونگی تعامل جامعه‌ی جهانی با طالبان، رسیدگی به بحران بشردوستانه، حقوق بشر و حقوق زنان و گزینش یا عدم گزینش نماینده‌ی ویژه سازمان ملل متحد برای افغانستان نیز گفت‌وگو خواهد شد. در این روز آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد سخنرانی خواهد کرد و همچنین نشست نمایندگان ویژه‌ی کشورها با نمایندگان جامعه‌ی مدنی افغانستان نیز برگزار خواهد شد.
منابع در دوحه گفته‌اند که برخی از کشورهای منطقه، به‌شمول ایران، روسیه و چین مخالف گزینش نماینده‌ی ویژه سازمان ملل متحد برای افغانستان اند و مانند طالبان تأکید دارند که با وجود دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد (یوناما) نیازی به این نماینده نیست.
طالبان در دوونیم سال سلطه‌ی‌شان در افغانستان میزان تعامل و تماس شان را با کشورهای منطقه، از جمله ایران بلند برده‌اند تا از این طریق در مقابل فشار امریکا و غرب تاب بیشتری بیاورند.
حسن کاظمی قمی، نماینده‌ی ویژه و سرپرست سفارت ایران در کابل در نشست دوحه شرکت کرده است. او در حساب کاربری خود در ایکس نوشته است که در نشست «مهمی» با نمایندگان چین، پاکستان و روسیه در روز نخست نشست دوحه شرکت کرده است. او نوشته است: «کمیته‌ی تماس منطقه‌ای فرآیند مهم و اثرگذار است. پس از دیدار ماه گذشته در کابل، وضعیت را قبل از نشست دوحه مرور کردیم. مسأله‌ی مشترک؛ مردم افغانستان، امنیت جمعی و فرآیندی است که بتواند امنیت، ثبات و همچنین رفاه مردم را تضمین کند.»
کاظمی قمی از دیدار با نماینده‌ی سوئد هم خبر داده است.
او تأکید کرده است که در نشست دوحه تصمیمات مبتنی بر منافع متقابل و مشروع افغانستان، همسایگان، منطقه و محیط بین‌الملل باشد و این تصامیم باید مبتنی بر مشوره‌های همه جانبه و غیرتحمیلی باشد.
کاظمی قمی با سهیل شاهین، رییس‌دفتر سیاسی طالبان در قطر هم دیدار کرده است. این در حالی است که او از چهره‌های مطرح سپاه پاسداران است و طی زمان حضورش در کابل تلاش زیادی برای گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران با طالبان انجام داده است. سپاه پاسداران در حکومت پیشین افغانستان به حمایت از طالبان متهم بود.
عبیدالرحمان نظامانی، سفیر پاکستان در کابل در دوحه گفته است که پاکستان به‌عنوان عضو مسئول سازمان ملل متحد برای پیشرفت در افغانستان با جامعه‌ی جهانی و سازمان ملل متحد از نزدیک کار می‌کند.
آصف درانی، نماینده‌ی ویژه پاکستان در امور افغانستان نیز با نمایندگان کشورها، از جمله توماس نیکلسون، فرستاده‌ی ویژه اتحادیه اروپا برای افغانستان دیدار کرده است.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در ماه می ۲۰۲۳ نشست دوحه را برای رسیدگی به بحران بشردوستانه‌ی افغانستان زیر حاکمیت طالبان برگزار کرد و در آن نشست از طالبان و افرادی به‌عنوان نمایندگان مردم افغانستان دعوت نشده بود. در آن نشست در مورد حقوق زنان، تشکیل حکومت فراگیر، تروریسم و مبارزه با مواد مخدر در افغانستان نیز گفت‌وگو شده بود.
بهار گذشته، شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز خواستار ارزیابی مستقل از تعامل بین‌المللی با افغانستان شد. هماهنگ‌کننده‌ی ویژه‌ای منصوب و موظف شد که تا نوامبر ۲۰۲۳ با توصیه‌های آینده‌نگر در مورد چگونگی تعامل جامعه‌ی بین‌المللی با افغانستان به شیوه‌های هماهنگ‌تر و مؤثرتر به شورا گزارش دهد.
شورای امنیت سازمان ملل متحد خواستار تعیین هماهنگ‌کننده‌ی ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان شده بود و آنتونیو گوترش، دبیرکل این سازمان در ماه اپریل، فریدون سینیرلی‌اوغلو را به این مسند منصوب کرد. او دیدارهایی با رهبران طالبان، سیاسیون مخالف طالبان، فعالان مدنی و حقوق زن و نمایندگان کشورهای منطقه انجام داد و گزارش آن را در شورای امنیت سازمان ملل به‌عنوان «نقشه راه» در مورد چگونگی تعامل جامعه‌ی بین‌المللی با افغانستان ارائه کرد. در این نقشه راه بر ضرورت منصوب شدن نماینده‌ی ویژه سازمان ملل متحد تأکید شده بود و اواخر ماه دسامبر قطع‌نامه ۲۷۲۱ شورای امنیت سازمان ملل با درنظرگرفتن توصیه‌ها و نقشه راه فریدون سینیرلی‌اوغلو تأیید شد.
قطر یکی از نزدیک‌ترین کشورها به حکومت طالبان است و در دوران حکومت پیشین با چراغ سبز امریکا به این گروه اجازه‌ی بازگشایی دفتر سیاسی داد. بازگشایی این دفتر نقش طالبان را از یک گروه جنگی و شورشی به گروه جنگی-سیاسی بدل کرد و طالبان زیر چتر مهربانی قطری‌ها توانستند که روابط با کشورهای مختلف برقرار کنند.
فروپاشی حکومت سلطه‌ی طالبان در افغانستان باعث شد که بخشی از شهروندان به هر نشستی که در دوحه قطر برگزار می‌شود، بدگمان باشند و آن را برای قدرت‌بخشیدن بیشتر به طالبان تعبیر کنند.
شماری از شهروندان افغانستان روز یک‌شنبه در چندین شهر آلمان و کانادا در واکنش به برگزاری نشست دوحه دست به اعتراض زدند. این معترضان با سردادن شعار «حمایت از تروریستان را متوقف کنید» از جامعه‌ی جهانی خواستند که دست از تعامل با طالبان بردارند.
یکی از زنان معترض با ضبط ویدیو و ارسال آن به رسانه‌ها در واکنش به برگزاری نشست دوحه گفت: «ما از دوحه خاطرات خوبی نداریم. آن‌جا با سرنوشت مردم ما با گروه تروریستی معامله صورت گرفت. این گروه ملت و مردم ما را به گروگان گرفته است. هر نوع خشونت، جنایت و ظلم بر مردم ما انجام می‌دهد، حکم و فرمان صادر می‌کند و با جبر و شکنجه بالای مردم ما می‌قبولاند.»
بدون مبالغه، یکی از دلایل سلطه‌ی مجدد طالبان در افغانستان پس از دودهه جنگ و ناامنی، حمایت مالی و سیاسی قطر از این گروه بوده است. طالبان چه در دوران حکومت پیشین و چه حالا نخواستند که در نشست‌های مهم پیرامون مسأله‌ی افغانستان شرکت کنند. البته مسکو برای چندین بار میزبان گفت‌وهای صلح افغانستان با حضور هیأت‌های بلندپایه بود.
پس از پایان روز نخست نشست دوحه، «جبهه آزادی افغانستان» ادعا کرد که به سه پاسگاه طالبان در ولایت‌های کابل و پروان حمله کرده و نُه نفر از نیروهای طالبان را کشته و پنج نفر دیگر را زخمی کرده است. «جبهه آزادی افغانستان» از سوی یاسین ضیاء، رییس ستاد ارتش در حکومت پیشین افغانستان رهبری می‌شود. احتمالا این حمله‌ها به این هدف انجام شده است که مقاومت نظامی علیه طالبان ادامه خواهد داشت و جامعه‌ی جهانی گزینه‌ی مقاومت مسلحانه علیه طالبان را در جریان گفت‌وگوها پیرامون مسأله‌ی افغانستان باید در نظر داشته باشد.