Mayın 14-də Gürcüstanda “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanun qəbul edildi. Bu, tək ölkənin daxilində deyil, həm də xaricində böyük narazılığa səbəb oldu. Aprelin 15-dən etibarən onminlərlə insan davamlı olaraq “Gürcü Arzusu” hökumətinin parlamentə təklif etdiyi qanuna etiraz aksiyalarına başladı.
Bu qanun maliyyə vəsaitinin 20%-dən çoxu xaricdən gələn bütün müstəqil təşkilatları və KİV-ləri “xarici dövlətlərin maraqlarını həyata keçirən təşkilatlar” elan edir. Bununla da Rusiyanın “xarici agentlər” haqqında qanununu demək olar ki, birə-bir təkrarlayır. Rusiya Federasiyası hakimiyyəti uzun illərdir ki, bu qanundan müstəqil mediaya və insan haqları təşkilatlarına təzyiq göstərmək üçün istifadə edir. Məhz buna görə də Gürcüstanda qanun “rus qanunu” adlandırılır.
Qanuna qarşı həm etnik azərbaycanlılar, həm də Gürcüstana sığınan azərbaycanlı fəallar da çıxış etdi. Azərbaycanın hökumətyönlü mediası isə qanun layihəsini çox açıq şəkildə dəstəklədi.
“Bunu Azərbaycan tərəfdən Gürcüstan hakimiyyətinə bir dəstək kimi qiymətləndirmək olar”
“Qərb Gürcüstanda siyasi sabitliyi pozur”, “Qərbin Gürcüstandakı “məxfi əməliyyatı” – Tbilisini niyə alova atırlar?”, “Qərbin agentləri Tbilisidə savaş yaratdı: Rusiya və Türkiyə hərəkətə keçir?”, “Qərb Tiflisi inqilabla hədələyir”, “Tbilisi savaş meydanına çevrilir: Etirazçılar çevriliş cəhdi planlayır”, “Qafqazdan qovulan Qərb qisas alır? – Gürcüstanın başına gətirilən oyunun gizli tərəfləri”…
Bu, özlərinin iqtidaryönlü kursu ilə tanınan AZTV, Real TV, ARB kanallarının “Youtube” platformalarında dərc etdiyi materialların çox az bir hissəsidir.
Belə yayımlara ilk diqqət çəkənlərdən biri Gürcüstanda yaşayan etnik azərbaycanlı, “Rusiya qanunu”na qarşı aksiyalarda fəal iştirak edən Samirə Bayramova oldu. O, hətta öz “Facebook” səhifəsində AzTV müxbirinin reportajına etiraz etməyə çalışdığı video da yayımladı. Videoda Samirə jurnalisti “yalançı və provokator” adlandırır və Azərbaycan cəmiyyətinə müraciət edərək onun dediklərinə inanmamağa çağırır. Samirənin yayımladığı videoya görə, müxbir kamerada deyir ki, Gürcüstanda etirazçılar “Qərbin diktəsi ilə hərəkət edir və Qərbdən maliyyələşirlər”.
Samirə Bayramova deyir ki, AzTV-nin bu tip qərəzli materialları yayımlaması ilk hal deyil. Ona görə də, aksiyada üzbəüz iradını bildirmək qərarına gəlib:
“Ümumiyyətlə Gürcüstanda aksiyalar nə vaxt başladı? Biz mütəmadi mediaları izləyirdik. Eyni zamanda özümüz də məlumat götürürdük, həm də maraqlı idi ki, media, mərkəzdə – Tbilisidə baş verən aksiyaları necə işıqlandırır. Bu, bizim üçün olduqca vacibdir, xüsusən azərbaycanlı icma üçün. Əksəriyyəti gürcü dilini bilmir, məsələnin tam mahiyyətini anlamır.
Bu ərəfədə təsadüfən AzTV-nin materialını gördüm. Biz bu aqressiyanı, nifrəti, kinayəni heç bir şəkildə başa düşə bilmirdik ki, bu nədir? Əgər bilmirdilərsə, deyə bilərik niyə “rus qanunu” adlandırılır, Gürcüstan Qərb üçün nə deməkdir? Ümumiyyətlə, nəyə görə xüsusən azlıqlar Gürcüstanın Avropa Birliyinə daxil olmasını istəyir? Baxmayaraq ki, biz 1-2 dəfə bununla bağlı onlara bildiriş etdik. Ondan sonra ictimai tənqid etdik. Çox təəssüf olsun ki, yenə də öz bildikləri şəkildə bu prosesi davam etdirdilər”.
“Turan” İnformasiya Agentliyinin direktoru, media eksperti Mehman Əliyev Meydan TV-yə açıqlamasında “Azərbaycan telekanalları anti-Qərb mövzusunda olan hadisələri həmişə çox aktiv və bizim hakimiyyətin maraqları nöqteyi-nəzərindən işıqlandırırlar”, – deyə bildirib.
“Bizim hakimiyyət son vaxtlar daha çox anti-Qərb mövqeyindədir və bunu da gizlətmir. Ona görə də anti-Qərb əhval-ruhiyyəsini cəmiyyətdə yaratmaq üçün, inkişaf etdirmək üçün bu tip hadisələrdə, yəni anti-Qərb aksiyalarında, hadisələrində bunları işıqlandırırlar. Başqa hökumətlərin də anti-Qərb addımlarına dəstək verirlər. Əslində bunu dəstək kimi qiymətləndirmək olar. Bu, Azərbaycan tərəfdən Gürcüstan hakimiyyətinə bir dəstəkdir”.
Dəstəklə bağlı fikirlə Samirə Bayramova da razılaşır:
“Böyük ehtimal Gürcüstanla olan dostluq münasibətləri, strateji əlaqələri eyni zamanda medianı da strateji əlaqələrin bir hissəsinə çeviriblər. Yəqin bir növ dəstək məqsədlidir. Çünki Gürcüstanda olan müəyyən dövlət kanalları məhz eyni kontekstdən çıxış edirlər. Eyni provakasiyalarla, yalan məlumatlarla, hadisənin tamam mahiyyətini, istiqamətini dəyişməklə məşğuldurlar”.
Mehman Əliyevin sözlərinə görə, Azərbaycan mediası, telekanallar təbliğat ruporlarıdır:
“Bunlar hakimiyyətin nəzarətində olan kanallardır. Onlar heç vaxt müstəqil, obyektiv və plüralistik informasiya yaya bilməzlər. Çünki sifariş yerinə yetirirlər. Söhbət nəzəriyyədən gedirsə, əlbəttə media obyektiv olmalıdır, həqiqəti bildirməlidir, tərəflərin fikirlərini verməlidir. Media xarici hadisələrdə işə qarışmamalıdır, tərəf olmamalıdır. Yəni bunu eləməlidir, amma bizim media idarəolunan mediadır və onlar tapşırıq yerinə yetirirlər. Sifarişin məzmununu, sifarişin istiqamətini nəzərə alaraq, o çərçivədə də hərəkət edirlər”.
“Bu qanun fərqli millətlərdən olanların inkişafını istəmədiyini göstərir”
Daha bir etnik azərbaycanlı, ictimai fəal, Qaraçöp icma mərkəzinin rəhbəri Tozu Gülməmmədli hesab edir ki, “rus qanunu”nun qəbulu Gürcüstanda yaşayan etnik azlıqlara daha pis təsir edəcək:
“Bundan 10 il öncə ehtiyaclarımız haqqında demək olar ki, heç kim danışmırdı. Bizim gənclər heç bir yerdə görünmürdü. Bu gün isə azərbaycanlı icmanın ehtiyacları haqqında danışan və uğurlu dediyimiz gənclər əksəriyyəti QHT nümayəndələridir. Hətta bu gün hökumətin tərkibində olan insanlar belə, parlament deputatı daxil, hamısı qeyri-hökumət təşkilatında yetişmiş insanlardır. Bu gün bir problemimiz olanda, hüququmuz pozulanda ümidimiz olan yer yenə qeyri-hökumət təşkilatlarıdır. Yəni həqiqətən, azlıqlar üçün qeyri-hökumət təşkilatlarının mövcud olması ikiqat daha əhəmiyyətlidir. Biz burada daha məzlumuq, hüquqlarımız daha çox pozulur. Dil və yaxud başqa baryerlərə görə. Ona görə də QHT-lər bizim üçün həyati əhəmiyyət daşıyır”.
İctimai fəal, jurnalist Ceyhun Məhəmmədli də “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunun əleyhinədir:
“Bu gün Gürcüstanda yaşayan etnik azərbaycanlıların, gənclərin inkişafında birmənalı olaraq məhz Avropa təşkilatları, beynəlxalq təşkilatlar rol oynadı. Gürcüstan hakimiyyəti bununla bağlı bugünə qədər heç nə etməyib. Dini azlıqlar olsun, milli azlıqlar olsun, bu gün pulsuz vəkillik proqramı var regionda, insanların hüquqlarını qoruyurlar, lazım olanda hakimiyyətlə qaşqa-qaşqaya gəlirlər. Bu gün bir-iki səsi çıxan gənc aktivist varsa, məhz onlar da bu təşkilatların yetişdirdiyi gənclərdir. Birmənalı olaraq başa düşürsən ki, bizim inkişafımızı bu hakimiyyət istəmir. Bu sistem istər azərbaycanlı, istər erməni, istər rus olsun, fərqi yoxdur, bu ölkənin vətəndaşıdır, bu qanun fərqli millətlərdən olanların inkişafını istəmədiyini göstərir”.
Tozu Gülməmmədli Meydan TV-yə açıqlamasında təəssüflə qeyd edir ki, hökumət təbliğatı azərbaycanlı icma arasında daha yaxşı işləyir:
“Çünki icmanın alternativ mənbələrdən məlumat alma ehtimalı da aşağıdır. Bu gün Gürcüstan əhalisinin 70-80 faizi informasiyanı televiziyadan əldə edir. Gürcüstanda olan bütün kanallar da demək olar ki, gürcü dilindədir. Ona görə də düzgün məlumat alına biləcək mənbələr internetdə mövcuddur. Təəssüf ki, internetə çatımlıq da aşağıdır. Düzgün məlumat verən xəbər saytlarının sayı da azdır. Buna görə də müşahidə edirik ki, icmanın “rus qanunu” haqqında məlumatı çox aşağıdır”.
“Düşünürəm ki, burda özümü azad, rahat hiss edə bilməyəcəm”
Qanuna qarşı Azərbaycandaki təqiblərdən qaçaraq, özlərinə Gürcüstanda sığınacaq tapan azərbaycanlı fəallar da çıxış etdilər. Onlardan biri də Lili Nəzərovdur.
2020-ci ildə Azərbaycanla Ermənistan arasında müharibəyə qarşı çıxan Lili həmin dövrdə istər cəmiyyət, istər hökumət tərəfindən təzyiqlərə məruz qalır. Lili danışır ki, müharibə əleyhinə çıxışlarından sonra onun sosial media hesablarına təhdidlər yazırdılar:
“Noyabrın 2-də mənə zəng edib, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinə çağırdılar. Mən də ora noyabrın 4-də vəkillə getdim. Bütün postlarımı sorğuladılar – “niyə müharibəyə qarşısan?”, “İlham Əliyevi niyə bəyənmirsən” və s. Mən həm müharibədə dostlarımı itirmişdim, həm öz ümidimi itirmişdim, çünki əhalinin 99 faizi müharibəni dəstəkləyirdi. Dövlətdən olan təzyiq, şəxsi münasibətlərimin bitməyi – hər şey üst-üstə gəldi və mən intihar etmək istəyirdim həmin vaxt. Dostlarımdan biri də mənə dedi ki, təcili çıx ölkədən, qalma orada. Və artıq bir neçə gün sonra, ayın 7-nə bilet alıb, ölkədən çıxdım. Ondan sonra da heç vaxt geri dönməmişəm”.
Lili Nəzərov Gürcüstanı daha təhlükəsiz hesab edərək, Tbilisiyə köçür. “Rus qanununa yox” şüarı ilə keçirilən aksiyalarda fəal iştirak edən Lili hazırda qanunun qəbulundan sonra Gürcüstanı da təhlükəsiz hesab etmir.
“2 ilə yaxındır ki, Gürcüstanda yaşayıram və burada işləyirəm. Amma artıq buradan da köçməyi düşünürəm, çünki burada da avtoritar rejimə yönəlik dəyişikliklər, xarici agentlərin təsiri qanunu, LGBT qanunu burda yaşamağıma çox böyük təhlükədir. Düşünürəm ki, burada özümü azad, rahat hiss edə bilməyəcəm”.
Lili qeyd edir ki, hökumətyönlü Azərbaycan mediası tərəfindən Gürcüstanda baş verən hadisələrin hansı formada işıqlandırılması onun da diqqətini çəkib:
“Hazırda Azərbaycanda baş verən repressiyalar onu göstərir ki, ölkədə azad söz, azad media anlayışını tamamilə yox etmək istəyirlər. Ətrafda baş verən, regionda baş verən hadisələri bir növ idarə etmək istəyirlər və o şəkildə təqdim edirlər. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən azad medialar az qaldığı üçün dövlət mediaları da bu prosesi öz üzərinə götürmək istəyir. Gəlib burada dezinformasiya yayırlar. Azad mediaya olan təzyiqlər sırf Azərbaycanın öz mövqeyini ortaya qoyur ki, onlar informasiyanı tamamilə manipulyasiya etmək istəyirlər. İnformasiyanı yalnızca onların öz mövqeyindən çatdırmaq istəyirlər”.
Lilinin özünü Gürcüstanda azad hiss etməməsinə daha bir səbəb LGBT ilə bağlı qanunun da qəbul edilməsi oldu:
“Rusiyada olduğu kimi Gürcüstanda da xarici agentlər haqqında qanun tətbiq olunandan sonra dərhal anti-LGBT qanunu təklif olundu. Bu iki qanun vətəndaş cəmiyyətinə və LGBTQİ icmasına yönəlib. Bununla da dövlət sosial həssas qruplarla işləyən qurumların fəaliyyətini məhdudlaşdırmaq, onları və maliyyələrini idarə etmək, LGBTQİ icmasını yadlaşdırmaq, kriminallaşdırmaq və birbaşa cəmiyyətdən təcrid edərək, sistematik təzyiq ilə təhlükə altında yaşamaqlarını hədəfləyir”.
Qanun qüvvədə
Mayın 18-də Gürcüstan Prezidenti Salome Zurabişvilinin “rus qanunu”na veto qoymasına baxmayaraq, parlament vetonu ləğv edib. İyunun 3-də isə Gürcüstan parlamentinin sədri Şalva Papuaşvili “xarici təsirin şəffaflığı haqqında” olan qanun layihəsini imzalayıb.
Bununla da Gürcüstanda aylardır etirazlara səbəb olan, mübahisəli qanun layihəsi qüvvəyə minib.
Lili Nəzərov isə artıq özü üçün yaşaya biləcəyi daha təhlükəsiz ölkə axtarışındadır:
“Mənim burdakı azərbaycanlı, gürcü və beynəlxalq aktivistlərlə əlaqələrim var. Elə aksiyalara da birlikdə qoşulmağa çalışırdıq. Hər gün mövzumuz baş verən hadisələrlə bağlı idi. Son həftələrdəki görüşlərimizdə xüsusilə azərbaycanlılarla bir növ çıxış yolu axtarmağa çalışırdıq ki, bəs indi hara gedək. Çünki bir növ bu qanunun qəbulu vətəndaş cəmiyyətini idarə etmək, vətəndaş cəmiyyətinin kapitalını idarə etmək, hardan maliyyələşdiyi və hansı fəaliyyətləri göstərdiyini idarə etmək üçündür”.
“Mediaşəbəkə”nin dəstəyi ilə
