“Dörd aylıq təmirə dayanan bina dörd il keçsə də, hazır deyil”
” Aylıq jurnalım var. Tədbirlər siyahısının illik proqramından edə biləcəyimizi seçib hazırlayırıq. Ancaq tamaşalar olmur, çünki səhnəmiz yoxdur. Tamaşaları harda göstərək? İllərdir vəd eşidirik, kömək edən yoxdur”.
Göyçay Xalq Teatrının rejissoru Mətləb Şirinov belə deyir.
Teatr Rəsul Rza adına Mədəniyyət evində fəaliyyət göstərib. Mətləb Şirinov isə 2019-cu ildən bu teatrın rejissorudur.
“Nə pərdəsi var, nə kulisi, nə oturacağı, nə işıqlandırması, nə də dekorasiyası”
Teatr 1961-ci ildə Göyçayda yaradılıb. Mətləb Şirinov Meydan TV-yə deyir ki, teatrın fəaliyyətsizliyi onlardan asılı məsələ deyil. Səhnə tərtibatı, tamaşaçı zalının oturacaqları yoxdur deyə əziyyətlə hazırlanan kütləvi tamaşalar nümayiş edilmir. Odur ki, rayon səviyyəli tədbirlərlə kifayətlənməli olurlar.
Bir sözlə, dörd aylıq bağlanan mədəniyyət evinin təmiri düz dörd ildir ki, yubanır, səbəbi isə bəlli deyil.
“2019-cu ilin 10 oktyabrından burada rejissoram. Həmin il bizə dedilər ki, boşaldın buranı təmir edirik. Dörd il keçsə də, hazır deyil. Mədəniyyət evinin digər otaqları təmir olub, ancaq xalq teatrına lazım olan tamaşaçı zalı, səhnə qalıb təmirsiz. Heç nə yoxdur”, – rejissor deyir.
“Hündür yerdir səhnə hissəsi, nə pərdəsi var, nə kulisi, nə oturacağı, nə işıqlandırması, nə də dekorasiyası. Səhnədə beşqat pərdə olmalıdır. Bir məkandan digər məkana keçmək üçün. Oturacaqları da yoxdur. 400 oturacaq olmalıdır ki, cəmi 150-ni gətirib keyfiyyətsiz yerləşdiriblər, onlar da dağılıb gedir. Oturacaqlar döşəməyə keyfiyyətli bərkidilməli idi. Nazirlik səviyyəsində məsələ qaldırmışıq, müraciət etmişik. Bilirlər, ancaq heç bir iş görülmür. Dövlətdən tək istəyimiz odur ki, səhnəmiz, tamaşaçı zalımız təmir olunsun, biz də məşq və tamaşalarımızı orda nümayiş etdirək”, – Mətləb Şirinov gileylənir.
“Qol çəksək, elə təmirsiz qalacaq”
Mətləb Şirinov bildirir ki, teatrın repertuarında ona yaxın kütləvi tamaşa hazırlansa da, ancaq heç biri səhnə dekorasiyası olmadığından nümayiş olunmayıb. Tarixi gün və bayramlara aid tədbirlər keçirməklə aylıq, illik iş planını başa vururlar. Xalq teatrında hazırda 13 nəfər könüllü aktyor kimi fəaliyyət göstərir. Ancaq yalnız rejissor, qarderob işçisi və rəssam əməkhaqqı alır. Rejissor pulsuz çalışan aktyorları hazırlanan tamaşaların nümayişindən gələn gəlirlə mükafatlandırmaq istəyir: “Təəssüflər ki, bu da səhnə şəraiti olmadığı üçün mümkünsüzdür”.
“Sabit Rəhmanın “Xoşbəxtlər” tamaşasını hazırlamışıq, hətta İsmayıllıda oynadıq, 45 rayon arasında yer tutduq. “Dədə Qorqud”, Əlikram Məmmədovun hazır “Vətən oğulları” tamaşası var ki, beş şəkillidir. “Xəlifə”, “Laçın yuvası” kimi ona yaxın tamaşanı əlimizdə olan vəsaitlə hazırlamışıq, ancaq nümayiş etdirə bilmirik. Ancaq kənd mədəniyyət klublarında oynayırıq, mədəniyyət evinin tədbirlərini seçib keçiririk, xalq teatrının tamaşaları, arzuları qalır kənarda”, – rejissor deyir.
“46 şəhidin dəfn mərasimini biz keçirmişik, ədiblərin yaradıclıq yubileyini edirik. Düzdür, maaş alırıq, tədbirləri edirik, ancaq səhnə şəraitini, zalı düzəltsinlər ki, tamaşalarımızı hazırlayıb nümayiş etdirək, böyük işlər görək, tədbirlərlə yetinməyək. Birpərdəli tamaşa hazırlayıb məcburiyyətdən onu da musiqi məktəbində qaçaraq nümayiş etdiririk, onda da heç səhnə şəraiti yoxdur, xahiş – minnətlə icarəyə götürürük. Onun avadanlıqlarını qurmaq özümüzün də imkanları xaricindədir”? – Mətləb Şirinov problemlərdən danışır.
Onun sözlərinə görə, təmir aparan dörd fərqli şirkət indi teatr rəhbərliyindən işin tamamlanmasını təsdiqləmək üçün imza atmasını istəyir:
“Biz də razı deyilik ki, avadanlıqları qurun, tam hazır olsun. Səhv edib elə götürsək, qol çəksək, elə də təmirsiz qalacaq, heç iş görülməyəcək. Vəsaitin miqdarını bilmirik, ancaq dörd fərqli şirkət işi görüb və indi bir-birinin üstünə atır. Xalq teatrına, özü də mədəniyyət evində bir rejissor otağı, səhnə otağı və səhnə otağının arxasında bir otaq aiddir ki, hazırda orada gənclər dərgi işinə baxır. Onlar təmir olunmalıdır və səhnə qurulmalıdır ki, teatr iş görsün, cüzu miqdarda bilet satışını edib könüllü aktyorları mükafatlandırsın, müəyyən xərclərini qarşılasın”.
“Nə vaxta qədər bığ, saqqalı flomasterlə çəkəcəyik?”
Teatrın rejissoru həm də geyim, qrim məsələrindən narazıdır. Deyir ki, bəzi geyim və qrim ləvazimatlarını əldə edə bilmir, əvəzində əlacsız qalıb uyğunsuz geyimlərdən, sadə üsullardan istifadə edir. Nəticədə çəkilən əziyyət boşa gedir. Teatr heyəti nazirlikdən və onun bölgələrdə yaratdığı regional qurumdan kömək istəyir:
“Həm rejissoram, həm qrim ustasıyam, həm aktyorların geyimini axtarıb tapanam. Ciddi problemdir. Əziyyət çəkirik bığ, saqqal tapmaqda. Mərkəzi Aran Regional İdarəyə yaxın Gəncə, Mingəçevir, Ağdam Dövlət Dram və Qax Kukla teatrları var ki, onların dekorasiyasından, geyimindən bizə göndərə bilərlər. İnvertar kimi yazarlar bizim idarəyə, istifadə edərik. Hansı ki, istifadə etmirlər. Dədə Qorqud obrazına geyimimiz yoxdur, nə vaxta qədər Bahar qızını göy gəlinlik geyimində çıxaracam? Nə vaxta qədər bığ, saqqalı flomasterlə çəkəcəyik? Novruz bayramında tədbir hazırlayanda məcburiyyətdən dekorasiyanı iki saata dəyişdim. Əmr verilir ki, belə yox, elə. Əlimizdə nə var onu edirik, çətinliklərlə ortalığa nəsə çıxarırıq”.
“Vaxtilə qaynar xalq teatrı indi fəaliyyətini itirib”
Xalq teatrı məhsuldar dövrünü 1966-1989- cu ildə yaşayıb. Rejissor Rəhman Şıxıyev ondan artıq kütləvi tamaşalar hazırlayıb, nümayişini keçirib. Bütün uğurları da elə onun adı ilə bağlıdır. Teatrın 72 yaşlı aktyoru Əlikram Məmmədov deyir ki, ömrünün 50 ilindən çoxunu xalq teatrına həsr edib, bir-birindən maraqlı tamaşalarda maraqlı obrazlar yaradıb. Üç ildir təqaüdə çıxsa da, hələ könüllü aktyor kimi gündəlik teatra gedir. Ancaq nə həmişəki səhnə var, nə də müstəqillikdən bu tərəfə kütləvi nümayiş olunan tamaşalar:
“Hər gün bütün işçilərdən qabaq ora gedirəm. Çox bağlıyam. Əldən düşməmişəm, cavan obraza deyil, ata, əmi, baba obrazında oynamağıma şans var. Mədəniyyət evində, xalq teatrlarında müəyyən fiqurların yeri səhv düşüb. Kədərlənirəm. Səhnəyə baxanda həmişə doluxsunuram. Fiqurlar səhv düşüb deyə vaxtilə qaynar xalq teatrı indi fəaliyyətini itirib”.
“Əsər yazıb xalq teatrına vermişəm. Ancaq şəraitsizlik üzündən səhnələşdirib nümayiş edə bilmirik. Ömrümün 50 ilini bu səhnədə olmuşam. Son on beş ildə, yeni quruluşdan sonra bu sahəyə güclü zərbə dəydi. Napoleon deyirdi: “Quruluş dəyişəndə təhsilə, mədəniyyətə daha çox zərbə dəyir”, biz bunu görürük. Üzdən təmir var, ancaq səhnə qalıb elə. Səhnə olsa təklif edərəm ki, tamaşalar hazırlayaq, yoxladaq və müəyyən cuzi ödəniş müqabilində bilet satıb tamaşaları geniş kütləyə çıxaraq. Həm teatr ənənəsi yaşasın, həm də mədəniyyət formalaşsın”, – aktyor danışır.
O da deyir ki, hazırlanan tamaşaların nümayişinə yer yoxdur:
“Bəzi geyim və ləvazimatlar üçün də dram teatrlarından xahiş edək. Uman yerdən küsərlər, Mədəniyyət Nazirliyi bizə kömək etsin”.
Mərkəzi Aran Regional Mədəniyyət İdarəsinin əməkdaşı İlqar Vəliyev Meydan TV-yə bildirdi ki, onların balansına daxil yeddi rayondan ikisində xalq teatrı fəaliyyət göstərir. Onun sözlərinə görə, Göyçay Mədəniyyət evinin təmiri bitib, ancaq avadanlıqlarla təminat gecikir:
“Biz bilmirik niyə təminat yoxdur. Mədəniyyət Nazirliyi bilər. Nazirliyin məlumatı var, təmin olunacaq deyiblər, gerisi bizlik deyil”.
Meydan TV-nin Mədəniyyət Nazirliyinə göndərdiyi sorğuya mətbuat xidmətindən “Suallarınızla bağlı araşdırma tələb olunur, araşdırıldıqdan sonra sizin sorğuya cavab verəcəyik” deyilsə də, günlərlə gözlənilən sorğuya, edilən zənglərə cavab gəlmədi.
“Xalq teatrları yaradıcı əlaqələr qursa, onlara qismən kömək olarlar”
Ölkədə hazırda 13 Dram və 32 Xalq Teatrı fəaliyyət göstərir. Mədəniyyət sahəsi üzrə çalışan mütəxəssislər hesab edir ki, könüllü dram dərnəklərinin, xalq teatrlarının vəziyyəti dram tearlarına nisbətən qənaətbəxş deyil. Onların həm kadr, həm məkan, həm də maddi texniki bazası yetərli deyil.
Azərbaycan Kukla Teatrının mətbuat katibi, teatr məsələləri üzrə ekspert Həmidə Rüstəmova Meydan TV-yə danışıb ki, Azərbaycan teatr mədəniyyətinin təşəkkülü və inkişafında xalq teatrlarının rolu xüsusi olub. Ölkənin bir sıra tanınmış aktyorları, teatr siması məhz xalq teatrının yetirməsidir. O, xalq teatrlarının problemlərinin həllində çıxış yolunu paytaxt və bölgələrdə fəaliyyət göstərən mədəniyyət qurumları ilə sıx yaradıcılıq əlaqələrinin qurulmasında görür:
“Bir dram dərnəyinə, həvəskar truppaya xalq teatrı statusu verilirsə, birmənalı ştat cədvəlinə uyğun əməkhaqqı təyin edilir. Əməkdaşların mütləq şəkildə səhnəsi olmalıdır. Xalq teatrları yerli mədəniyyət evlərinin nəzdində fəaliyyət göstərdiyi üçün çilingərdən tutmuş işıqçısına qədər mədəniyyətə bağlı insanlardı, yəni o binanın əməkdaşıdırlar. Səhnə, geyim və digər çatışmayan məsələlərin həllində birbaşa fəaliyyət göstərdikləri mədəniyyət evlərinin, klubların, musiqi məktəblərinin imkanlarından istifadə etməlidirlər. İstər məkan, istər şərait baxımından”.
Həmidə Rüstəmova deyir ki, xalq teatrları seçdikləri repertuarlara uyğun fəaliyyət göstərməlidir:
“Bəzən aktyor truppaları səhnə və digər imkanları nəzərə almadan tamaşalar hazırlayır və bu da problem yaradır, işlərini həvəskar səviyyəyə salır. Potensiallarına uyğun janr, üslub seçib birpərdəli pyeslər hazırlayıb heyətin, məkanın imkanlarını nəzərə alsınlar. Onlardan yüksək akademik səviyyəli tamaşalar gözlənilmir, özünü ifadə təqdimatı gözlənilir. Bu mənada onlara xüsusi geyim və qrim ləvazimatlarına ehtiyac olduğunu düşünmürəm. Əgər ehtiyac duyulursa, mütləq xalq teatrlarının heyəti paytaxt və digər region teatrları ilə, eləcə Teatr Xadimləri İttifaqı ilə əlaqə qurub, yaradıcılıq mübadiləsi etməlidirlər. Onlar rekvizitlər, geyim, bığ, saqqal və digər vacib ləvazimatlar üçün müraciət edib, ala bilərlər”.
Mütəxəssisin sözlərinə görə, xalq tearlarına, yəni mədəniyyət evinə müəyyən məbləğdə vəsait ayrılır ki, sadalanan çatışmazlıqların, səhnə və işıqlandırma kimi problemlərin həllində rol oynasın:
“Gəncədə dram və kukla, Lənkəranda dram teatrı var ki, onlara da müraciət edə bilərlər. Azərbaycan Kukla Teatrı ölkənin bir neçə bölgəsindəki kukla tearlarına repertuardan çıxmış bütöv bir tamaşanı verir. Bu, kifayət qədər məbləğ deməkdir. Kuklalar, səhnə dekorasiyası, rekvizitlər hədiyyə olunur. Əminəm ki, xalq teatrları da yaradıcı əlaqələr qursa, onlara qismən kömək, fəaliyyətinə dəstək olar”.
“Xalq teatrlarının problemlərinə işıq tutulmalı, şərait yaradılmalıdır”
Digər mütəxəssis, müstəqil “M Teatr” nın mətbuat katibi Turan Etibaroğlu isə deyir ki, ölkədə fəaliyət göstərən xalq teatrları maddi texniki baza və ixtisaslı kadr baxımından problem yaşayır. Dövlətin illik festival, qastrollar zamanı etdiyi vəsait köməkliyindən əlavə xalq teatrları çalışıb marketinqini gücləndirməlidir ki, problemlərinin həllinə özü kömək ola bilsin:
“Xalq teatrları arasında Bakıya gəlib tamaşa nümayiş etdirən, yer tutanlar olur. Onların başlıca problemi öz məkanlarının olmamasıdır. Qrim, geyim, rekvizit problemləri var. Dram dərnəkləri isə daha çox əziyyət çəkəndir”.
“Xalq teatrlarının problemlərinə işıq tutulmalı, şərait yaradılmalıdır. Ancaq indi marketinq dövrüdür. Hansısa şirkətlərlə, yaradıcı qurumlarla əlaqə qurub əməkdaşlıq edə bilərlər. Dövlət dəstəyi ilə yanaşı, özləri reklam gəlirlərində maraqlı olmalıdır. Teatr əməkdaşlarının maaşı azdır, məhz tərəfdaşlıq, əməkdaşlıqla problemlərini qismən həll edə bilərlər. Dövlətdən asılı olmasınlar. Xalq teatrları həm də potensiallarına, maddi imkanlarına uyğun repertuar seçsinlər. Yaxşı tamaşa maddi imkan istəyir. Texniki və yaradıcı bazaya uyğun tamaşa hazırlamalıdırlar”, – mütəxəssis deyib.
