در مزار شریف، مرکز بلخ از قدیم رسم است که مردم در آستانه‌ی عید یا سال نو برخی از وسایل خانه‌ی‌شان را نو می‌کنند و دستی به سر و روی خانه‌ها می‌کشند تا حال‌وهوای عید به خود بگیرند. اما این‌روزها بسیاری از باشندگان این شهر وسایل خود را می‌فروشند؛ نه به قصد جایگزین کردن آن‌ها با وسایل نو، بلکه آن‌ها را می‌فروشند تا با چالش‌های اقتصادی فراروی‌شان مبارزه کنند.
شماری از باشندگان شهر مزار شریف که برای فروش لوازم خانه‌های خود به بازار کهنهفروشی آمده‌اند، می‌گویند که برای تأمین مخارج عید و نیازمندی‌های ابتدایی‌شان ناگزیر اند لوازم مهم خانه‌ی‌شان را به فروش برسانند.
مارکت آریا یکی از مکان‌های مشهور فروش لوازم دسته‌دوم یا کهنه در مزار شریف است. دکان‌داران در این مارکت از افزایش شمار خانواده‌هایی که به علت بیکاری، ناداری و گرسنگی به فروش وسایل مورد نیاز خانه‌های‌شان متوسل شده‌اند سخن می‌زنند. این دکان‌دارن می‌افزایند که همه روزه ده‌ها نفر به‌منظور تأمین مخارج عید قربان، وسایل خانه‌ی‌شان، مانند قالین، تلویزیون، ظروف و سایر لوازم را جهت فروش به این بازار می‌آورند.
فروش زیر قیمت
در گوشه‌ای از بازار کهنهفروشی مرد جوان دیده می‌شود که تلاش دارد مرد کهنه‌فروش را برای خرید یک پایه یخچال و یک پایه تلویزیون که از خانه آورده است، قانع کند. ظاهرا تلاش‌هایش نتیجه چندانی ندارد و دکان‌دار می‌گوید نمی‌تواند این دو جنس را بیشتر از ۱۳ هزار و ۵۰۰ افغانی خریداری کند.
عبدالقدوس ۳۸ سال سن دارد و قبل از تغییر نظام در یکی از نهادهای خارجی به‌عنوان آشپز کار میکرده و اکنون بیشتر از یک سال است که بیکار و خانه‌نشین شده است. او که در گذشته زندگی مناسب داشته است، می‌گوید پس از این‌که شغل خود را از دست داده است، زندگی وی شبیه برزخ شده و با دشواری‌های شدید اقتصادی شب و روز خود را سپری می‌کند.
این مرد می‌گوید که با نزدیک شدن عید ناچار شده وسایل خانه‌اش را برای این‌که به کودکان خود لباس عید خریداری کند، به نرخ پایین به فروش برساند. او به روزنامه اطلاعات روز گفت: «شب و روز عید بود. به‌خاطر این‌که فرزندانم نزد دیگران کم نیایند مجبور شدم یک دانه تلویزیون و یک دانه یخچال خانه‌ی خود را -هرچند نیاز داشتم- به فروش برسانم و با پول آن‌ها به کودکان خود لباس بگیرم.»
عبدالقدوس می‌گوید این برای بار نخست نیست که وسایل خانه‌اش را به‌منظور فراهم‌سازی نیازمندی‌های زند‌گی‌اش به فروش میرساند؛ بلکه پیش از این نیز چندین بار مبل، قالین، تلویزیون، الماری و مقدار طلای خانواده‌اش را به همسایه‌ها یا کهنه‌فروشی‌ها فروخته است. او گفت: «باور کنید همه‌ی وسایل را پایین‌تر از نصف قیمت اصلی‌اش فروختم. چاره نیست. مجبور بودم. کهنه‌فروش‌‍‌ها هم از ناچاری ما استفاده می‌کنند.»
احسان، از دیگر باشندگان این شهر که برای فروش وسایل خانه‌اش به بازار آمده است نیز از فقر و بیکاری ابراز نگرانی می‌کند و می‌گوید که این‌روزها زندگی را با دشواری سپری می‌کند. احسان که تصمیم گرفته با فروش وسایل خانه‌اش، برای سفره‌ی عیدی میوه خریداری کند، می‌گوید: «کار و زندگی نیست. مجبور هستم وسایل خانه را به فروش برسانم. به‌خاطری‌که دیگر عاید ندارم تا میوه‌ی خشک بگیرم. قربانی زورم نمی‌کشد.»
جعفر، یکی دیگر از باشندگان شهر مزار شریف با انتقاد از کهنه‌فروشان شهر می‌گوید: «مردم زیاد ظالم شدند. یک تخته قالین را خودم ۳۵ هزار افغانی خریده بودم، امروز برای فروش که آوردم، هشت هزار افغانی طلب دارند. انصاف همین است؟ مسلمانی همین است؟»
جعفر همچنان می‌گوید: «چند روز قبل یک سیت مکمل ظرف ۳۰ نفری خود را این‌جا برای فروش آوردم اما ناجوان‌ها فقط پنج هزار افغانی خریدند. به‌خاطری‌که برای خوردن چیزی نداشتم مجبور شدم چیزی نگویم و بفروشم.»
وسایل قیمتی خریدار ندارند
برخی از کهنه‌فروشان در شهر مزار شریف تأیید می‌کنند طی سه سال اخیر تعداد فروشنده‌های لوازم خانه افزایش یافته‌اند. آنان می‌گویند پس از روی‌کارآمدن طالبان، روزانه شمار زیادی برای فروش لوازم خانه‌های‌شان به این بازار می‌آیند.
حامد، یکی از کهنه‌فروشان که نمی‌خواهد نام واقعی‌اش در این گزارش بیاید، می‌گوید در سه سال گذشته مشکلات اقتصادی سبب شده تا شهروندان زندگی دشواری را سپری کنند و از همین‌رو دست به فروش وسایل خانه‌های خود بزنند. این فروشنده‌ی لوازم دسته‌دوم می‌گوید که همه روزه افراد زیادی با انبار از لوازم خانه به این بازار می‌آیند تا با فروش آن‌ها در تأمین مخارج خانواده‌های‌شان تلاشی کرده باشند.
این مرد می‌افزاید: «نصف مردم لوازم خانه‌ی خود را می‌فروشند. به‌خاطر این‌که مصرف رفتن به خارج را پیدا بکنند، ولی نصف دیگر شان به‌خاطر پیدا کردن یک لقمه نان، مصرف مکتب فرزندان و خرج عید وسایل خانه‌ی خود را برای ما می‌فروشند.»
غلام، یکی دیگر از کسبه‌کاران در بازار کهنهفروشی که مشغول خرید و فروش لوازم خانه است، می‌گوید پیش از این هرگز بازار گرم‌تر از این‌روزها را ندیده و با تغییر نظام بازار شان رونق یافته است. این مرد می‌گوید در گذشته تنها افرادی دست به فروش لوازم خانه‌های خود می‌زدند که توان خرید وسایل جدید و مدرن را داشتند، اما اکنون مردم به علت این‌که بیکار هستند، دست به این کار می‌زنند. او می‌گوید: «فعلا همه فروشنده شدند چون چیزی برای خوردن ندارند. باور کنید مال زیاد است، اما کس پول ندارد که خریداری کند. فکر می‌کنید همه‌ی مردم می‌خواهند داروندار شان را بفروشند.»
باشندگان مزار شریف در حالی برای تأمین مخارج زندگی به فروش وسایل خانه‌های‌شان رو آورده‌اند که گزارش‌ها از بیشترشدن فقر و گرسنگی در افغانستان خبر می‌دهند. در تازه‌ترین مورد، برنامه جهانی غذا، هم‌زمان با رسیدن عید قربان، اعلام کرده که یک چهارم مردم افغانستان شب‌ها گرسنه به خواب می‌روند. این برنامه با نشر پیامی خواستار اهدای غذا به خانواده‌های بی‌بضاعت در افغانستان در جریان روزهای عید شده است.
این نهاد گفته است که ۱۲ میلیون نفر در افغانستان نمی‌دانند که وعده‌ی بعدی غذایی‌شان از کجا و چه‌‌‌گونه تأمین می‌شود. براساس برآوردهای این برنامه، به‌منظور کمکرسانی به نیازمندان کشور در شش ماه آینده، به ۶۵۰ میلیون دالر بودجه نیاز است.
از سوی هم دفتر هماهنگ‌کننده‌ی کمک‌های بشردوستانه‌ی سازمان ملل متحد (اوچا) گفته است که ۳.۱ میلیارد دالر در سال ۲۰۲۴ برای مردم افغانستان درخواست کرده است. اوچا کمبود بودجه را مانع بزرگ سد راه تلاش‌های بشردوستانه به مردم افغانستان بیان کرده و گفته است که با گذشت شش ماه اول سال جاری میلادی، تنها ۶۱۳.۶ میلیون دالر تمویل شده است.