شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامهای درباره‌ی افغانستان، سازوکار مستقل تحقیقی درباره‌ی نقض حقوق بشر ایجاد کرد. این سازوکار به هدف جمع‌آوری و حفظ شواهد جنایات جنگی، جنایات علیه بشریت و سایر موارد نقض حقوق بشر ایجاد شده است.
عفو بین‌الملل: ایجاد سازوکار مستقل تحقیقاتی برای افغانستان نقطه‌ی عطفی برای عدالت است
سازمان عفو بین‌الملل می‌گوید که ایجاد سازوکار مستقل تحقیقاتی برای افغانستان توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد نقطه‌ی عطفی برای عدالت است.
آگنس کالامارد، دبیرکل عفو بین‌الملل با اشاره به معافیت مداوم از مجازات در افغانستان گفته است که ایجاد این سازوکار گامی حیاتی در جهت پیش‌برد پاسخگویی برای جنایات گذشته و جاری تحت قوانین بین‌المللی است.
او افزوده است که ایجاد این سازوکار راه را برای قربانیان و بازماندگان جهت دسترسی به «عدالت، غرامت و حقیقت» هموار می‌کند.
خانم کالامارد گفته است که قطع‌نامه‌ی شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد برای ایجاد این سازوکار نقطه‌ی عطفی مهمی در مبارزه با معافیت از مجازات برای میلیون‌ها قربانی و بازمانده چهاردهه درگیری در افغانستان است.
او تأکید کرده است که این سازوکار باید رویکرد جامع اتخاذ کند و تمام جنایات ارتکابی قبل و بعد از آگست سال ۲۰۲۱ را شامل شود.
دبیرکل عفو بین‌الملل گفته است که مأموریت این سازوکار از جمله حملات هدفمند و سیستماتیک داعش و سایر گروه‌های شورشی و همچنین ادعاهای ارتکاب جنایات توسط نیروهای حکومت پیشین و نیروهای بین‌المللی در افغانستان را باید در بر بگیرد و بررسی کند.
او اضافه کرده است: «ایجاد یک سازوکار تنها آغاز کار است. دولت‌ها در قبال قربانیان وظیفه دارند که اطمینان حاصل کنند که این سازوکار به درستی تأمین منابع شده و برای ترویج عدالت توانمند شده است.»
خانم کالامارد گفته است عفو بین‌الملل به همراه جامعه مدنی افغانستان و دیگران از زمان بازگشت طالبان به قدرت در آگست سال ۲۰۲۱، خواستار این سازوکار بوده است.
او افزوده است: «از آن زمان، طالبان افغانستان را در سیستمی از کنترل و سرکوب فرو برده‌اند. زنان و دختران به‌طور سیستماتیک از زندگی عمومی حذف شده‌اند، از تحصیل، کار و صدا محروم شده‌اند؛ روزنامه‌نگاران، فعالان و اقلیت‌ها از طریق بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه و ناپدیدشدن‌های اجباری ساکت شده‌اند؛ و از مجازات‌های بدنی و اعدام‌های وحشیانه در ملاءعام به‌عنوان ابزار ترس استفاده می‌شود.»
دبیرکل عفو بین‌الملل تأکید کرده است که «این حمله به حقوق بشر مدت‌ها است که از جامعه‌ی بین‌المللی چیزی بیش از حرف می‌خواهد و این سازوکار گامی بزرگ در مسیر طولانی به‌سوی پاسخگویی برای مردم افغانستان است».
شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد امروز بدون رأی‌گیری سازوکار مستقل پاسخگویی برای افغانستان را تصویب کرد.
این سازوکار مکلف است که اسناد، مدارک و شواهد جدی‌ترین موارد جنایات بین‌المللی و نقض حقوق بین‌الملل را در افغانستان جمع‌آوری، حفظ و تحلیل کند و برای عاملان آن در محاکم با صلاحیت پرونده تشکیل دهد.
«رواداری» از ایجاد سازوکار مستقل تحقیقاتی برای افغانستان استقبال کرد
نهاد حقوق بشری رواداری از ایجاد سازوکار مستقل تحقیقاتی برای افغانستان توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد استقبال کرده است.
این نهاد گفته است که این مکانیسم صلاحیت حفظ و جمع‌آوری اسناد و مدارک جرایم بین‌المللی و جدی‌ترین نقض قوانین بین‌المللی ارتکاب‌یافته در افغانستان را دارد که مأموریت جامع، همه‌جانبه و مهم است.
رواداری افزوده است که «این پیروزی نتیجه‌ی دادخواهی‌های خستگی‌ناپذیر بازماندگان، فعالان و سازمان‌های ملی و بین‌المللی در چهارونیم سال گذشته است».
این نهاد گفته است که درخواست از شورای حقوق بشر برای ایجاد مکانیسم جامع تحقیقی نخستین‌بار از سوی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در ماه می ۲۰۲۱ پس از حمله‌ی خون‌بار تروریستی به مکتب سید الشهدا مطرح شد.
به‌گفته‌ی رواداری، طی این چند سال «ائتلافی نیرومند از نهادهای افغان و بین‌المللی برای دادخواهی دوام‌دار در این مورد شکل گرفت».
رواداری همچنین تصمیم اتحادیه اروپا برای حمایت از این قطع‌نامه را یک گام مهم و تاریخی جهت عدالت برای افغانستان دانسته و از آن استقبال کرده است.
بنت: ایجاد سازوکار مستقل تحقیقاتی یک نقطه‌ی عطف تاریخی برای تأمین عدالت در افغانستان است
ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد برای افغانستان ایجاد سازوکار مستقل تحقیقاتی را یک نقطه عطف تاریخی در راستای تأمین عدالت برای مردم افغانستان دانسته است.
آقای بنت عصر امروز (دوشنبه، ۱۴ میزان) در ایکس نوشته است که شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد صدای بازماندگان نقض حقوق بشر در افغانستان را شنید.
او افزوده است که این سازوکار جنایات جدی را بررسی و روند دادرسی‌های کیفری آینده را تسهیل خواهد کرد و مکمل دادگاه بین‌المللی کیفری خواهد بود.
شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد امروز بدون رأی‌گیری قطعنامهای را تصویب کرد که بر اساس مکانیسم مستقل تحقیقاتی و پاسخگویی برای افغانستان جهت پی‌گیری نقض حقوق‌‌بشر و نقض قوانین بین‌المللی ایجاد می‌شود.
این سازوکار مکلف است که اسناد، مدارک و شواهد جدی‌ترین موارد جنایات بین‌المللی و نقض حقوق بین‌الملل را در افغانستان جمع‌آوری، حفظ و تحلیل کند و برای عاملان آن در محاکم با صلاحیت پرونده تشکیل دهد.
ایجاد این سازوکار از خواست‌های اصلی مدافعان حقوق‌‌بشر، حقوق زنان و بازماندگان قربانیان نقض حقوق بشر در افغانستان بود.
