Araz Gündüz
Məncə, bu gün Azərbaycanın ən böyük faciəsi burada ictimai şüuru formalaşdıracaq qurumların olmaması və ya bu işin bilərəkdən yanlış yönəldilməsi ilə bağlıdır. Bizim vətəndaşların böyük çoxluğunun “ictimai şüuru” ailə, tayfa birliyi səviyyəsindən uzağa getmir. “İctimai şüur” adlana biləcək anlayış isə bizdə yalnız “dini şüurun” formalaşdırdığı “məzhəbçilik” səviyyəsində özünü göstərir və bu da ölkənin irançı-şiə və ya digər dini cərəyanlar tərəfindən ələ keçirilməsinə yol açır. Türk ulusuna aid olan xalqların həyatında, keçmişlərdə, ictimai şüur “il olmaq” (buradakı “il” indi dilimizdə “el” şəklini alaraq məhdud anlamda işlənir) hadisəsi ilə ifadə olunmuşdur. Başqa sözlə desək, böyük bir etnik qrupun və ya etnik qruplar birliyinin özünüidarəyə əsaslanan birgəyaşayış qaydalarını müəyyən edən ictimai şüur bizim tariximizdə bəlli səbəblərdən özünün yanlış formalarına keçmiş və ölkəmizin bugünkü faciəli durumuna yol açmışdır. Sovet dönəmi dinin “ümmətçilik” kimi formalaşdırdığı iyrənc “ictimai şüuru” aradan qaldırmaq adı ilə onu daha da eybəcər bir şəklə saldı. İnsanlar heç olmasa “ümmətçiliyə” hansısa bir inanc ilə bağlı idilərsə, bu dəfə inanmalı olduqları və ya buna sürükləndikləri kommunizm ideologiyasına inanmayaraq ona “biyət” etməli oldular. İctimai şüuru “sovetləşməyə” qədər yetərincə formalaşmış “müttəfiq respublikalar” sovetlərin çöküşündən sonra qısa bir sürədə onlara sırınmış və bəlli aşınmalar yaratmış bu vəziyyəti aradan qaldırıb yenidən “il” ola bildilər və bugün tərəqqi yolunda inamla irəliləyirlər.
Azərbaycanda hakimiyyət səviyyəsində yürüdülən siyasət ictimai şüurun bu süniləşmiş və düşkünləşmiş səviyəsinə əsaslanır və əliyevçilik əslində ictimai şüurun miskinliyi və nöqsanlarına arxalanaraq öz idarəçiliyini sürdürməkdədir. Əliyevçiliyi bir “ideologiya” kimi şərh etmək istəsək, bunun, xalqın heç bir inanc və inam telləri ilə bağlı olmadığı, yuxarıların ağalığı, aşağıların köləliyi prinsipini bərqərar edəcək “ictimai şüuru” oturuşdurmaq, onu xalqın ailə və tayfa səviyyəsində bağlandığı kiçik sosial maraqlarına qatıb qarışdırmaqla, qəsb olunmuş hakimiyyəti daimiləşdirmək cəhdindən başqa bir şey olmadığı açıq-aydın bəlli olur.
Bax elə buna görə də, bugünkü rejimi aradan qaldırmaq, onu addım-addım geriyə çəkilməyə məcbur etməklə tariximizin səhnəsindən salmaq indi ən vacib və zəruri bir məsələdir. Bir çoxlarının düşündüyü: bu iyrənc iqtidarla müvəqqəti işbirliyi vasitəsi ilə nəyisə dəyişməyin mümkünlüyü düşüncəsi, bilərəkdən və ya bilməyərəkdən irəli sürülən təslimçilik və köləlik konsepsiyasıdır. Yaranmış durumdan çıxış yolu ölkəni bürümüş və onun dövlət-millət-xalq kimi varlıq və yaşarılıq atributlarını təhlükə altına almış şərlə açıq mübarizə meydanıdır. Bunun doğru-düzgün təşkili metodları isə əlbəttə, xalqı bu mübarizəyə səfərbər edəcək siyasi qurumların və ictimai xadimlərin vəzifəsidir, ən başlıcası, bu qurumlar və ictimai xadimlər öz şəxsi təcrübələri və mübarizələri ilə xalqı bu işə yönəldən örnəklər göstərməlidir.