حکومت طالبان برنامه‌ی رقابتی-تبلیغاتی‌ای تحت عنوان «امارت‌شناسی» در مناطق غیرپشتون افغانستان به راه انداخته است. یافته‌های روزنامه اطلاعات روز نشان می‌دهد که رقابت «امارت‌شناسی» در چند نوبت در هرات، بلخ، پنجشیر، پروان، تخار، بامیان، سرپل، بغلان، جوزجان و چندین ولایت دیگر برگزار شده است. تلویزیون ملی و خبرگزاری باختر که تحت کنترل طالبان فعالیت دارند، گزارش و خبرهایی پیرامون برگزاری این رقابت‌ها به نشر رسانده‌اند.
این رقابت‌ها به‌منظور تطهیر کارنامه‌ی دودوره‌ای طالبان -شامل دوره‌ی نخست حاکمیت طالبان در نیمه‌ی دوم دهه‌ی ۹۰ میلادی و نیز کارکرد این گروه در بعد از سال ۲۰۲۱ میلادی- برگزار می‌شوند. این گروه رقابت «امارت‌شناسی» را حتا در سطح دانشگاه‌های دولتی نیز برگزار کرده است.
پرسش‌های این رقابت‌ها از کتابی تحت عنوان «امارت‌شناسی» (نوشته‌ی فردی به‌نام قاری عبدالستار سعید) تهیه می‌شود. متقاضیان شرکت در این رقابت باید این کتاب را پیدا کرده و محتویات آن را که فعالیت تبلیغی طالبان را بازتاب می‌دهد، مطالعه کنند.
کتاب «امارت‌شناسی» با جمله‌ی «برقراری حکومت اسلامی یک وظیفه‌ی شرعی است» آغاز می‌شود و نویسنده با استناد به آیه‌های قرآن، احادیث نبوی و همچنین نظر برخی از فقها، تلاش کرده است که خوانندگان این کتاب را به اطاعت و فرمانبرداری از حکومت طالبان فراخواند.
در چند جای کتاب یادشده، از واژه‌های «جنگ‌سالار» و «تفنگ‌سالار» در توصیف فرماندهان جهادی استفاده شده است و نویسنده با اشاره به جنگ‌های داخلی پس از فروپاشی حکومت کمونیستی مورد حمایت ارتش سرخ شوروی پیشین، نگاشته است که به همین خاطر، ملا عمر، بنیان‌گذار تحریک طالبان برای برقراری حکومت اسلامی تلاش کرده است.
در کتاب «امارت‌شناسی» طالبان از اسامه بن لادن، رهبر پیشین شبکه القاعده، با تکریم و احترام نام برده شده است. در متن این کتاب آمده است: «تبعه‌ی ثروتمند یمنی‌الاصل سعودی، اسامه بن لادن، رهبر ممتاز آن عده از مجاهدین عرب بود که در جریان تهاجم شوروی به افغانستان در جهاد شرکت کرده بودند.»
شبکه القاعده در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به خاک امریکا، از جمله به برج‌های دو قلوی تجارت جهانی در نیویارک حمله کرد که باعث حمله‌ی گسترده‌ی امریکا و اعضای ناتو به حکومت طالبان در آن وقت شد. طالبان ادعا می‌کنند که امریکا به‌هرحال به افغانستان هجوم می‌آورد و حمله‌ی القاعده به این کشور فقط بهانه بوده است.
دانش‌آموزان و پاداش‌های طالبانی
هفته‌ی گذشته محمدآغا حکیم، والی طالبان برای پنجشیر و مظنون به نزدیکی با شبکه القاعده، کامپیوتری را به یکی از دانش‌آموزان مکتب با چهره‌ی گشاده و خوشحال اهدا کرد. این دانش‌آموز در رقابت «امارت‌شناسی» طالبان امتیاز بلندی بدست آورده بود.
محمدآغا حکیم در این مراسم تأکید کرد که باید به اعتقاد جوانان بیشتر توجه شود.
او گفت: «نظام اسلامی که شکل گرفته، باید همه‌ی کوشش ما این باشد که معتقدات خود را حفظ کنیم و به عقاید دینی خود بیشتر توجه داشته باشیم.»
حبیب‌الله نوری، رییس معارف طالبان در پنجشیر در این مراسم با اشاره به رقابت «امارت‌شناسی» گفت: «تاریخ فراموش‌شده‌ی اجداد خود را باید به هر قیمت زنده کنیم.»
به نظر می‌رسد که طالبان در این دور حاکمیت‌شان تلاش زیادی می‌کنند تا پنجشیر را از نظر ایدئولوژیک و سیاسی به این گروه نزدیک کند. طالبان در دوران نخست حاکمیت شان در نیمه‌ی دوم دهه‌ی ۹۰ میلادی نتوانستند پنجشیر، پایگاه نیروهای مقاومت ضدطالب را تصرف کنند. پس از فروپاشی حکومت افغانستان در آگست ۲۰۲۱، طالبان لشکرکشی عظیمی به پنجشیر انجام دادند و توانستند که این ولایت را نیز تحت کنترل خود درآورند. براساس گفته‌های مردم پنجشیر به خبرنگار اطلاعات روز، شمار نیرو و تجهیزات نظامی طالبان در پنجشیر در قیاس به جمعیت آن بسیار زیاد است. این منابع گفتند که طالبان قرارگاه‌ها، پاسگاه‌ها و ایست‌های بازرسی متعدد را برای کنترل اوضاع پنجشیر افراز کرده‌اند. حکومت طالبان نگران است که مقاومت مسلحانه علیه این گروه، به‌ویژه از پنجشیر تشدید شود و این امر مشکلات آنان را بیشتر خواهد کرد.
شرکت در رقابت «امارت‌شناسی» طالبان در میان دانش‌آموزان مکاتب، علاقه‌مندان بیشتری دارد. این دانش‌آموزان به تصور این‌که اشتراک شان در این آزمون باعث بلندرفتن سطح آگاهی‌شان می‌شود و از سویی در صورت موفقیت جایزه هم کسب می‌کنند، شوق شرکت در آن را بدست می‌آورند.
زبیراحمد عثمانی، یکی از شرکت‌کنندگان در رقابت «امارت‌شناسی» در پنجشیر است. او گفت: «ما باید یاد مان نرود که کسانی بودند که برای این‌که ما امروز مسلمان باشیم، جهاد کردند. مردم و مادران افغان همه زخم دیده‌اند و باید همگی ما مسئولیت‌های خود را ادا کنیم.»
برخی از حساب‌های طالبان و هواداران‌شان عکس‌هایی منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد طالبان کتاب «امارت‌شناسی» را به دانش‌آموزان مکاتب به‌گونه‌ی رایگان توزیع کرده‌اند. در این عکس‌ها دیده می‌شود که دانش‌آموزان دوره‌ی ابتدایی هم در صف دریافت این کتاب حضور دارند. در یکی از بنرهای تبلیغاتی که در مکتب استقلال بلخ نصب شده، آمده است که ریاست معارف بلخ جهت ترویج فرهنگ مطالعه و ارتقای ظرفیت جوانان، رقابت «امارت‌شناسی» را با اشتراک دو هزار دانش‌آموز مکاتب استقلال، سلطان غیاث‌الدین غوری و وزیر اکبرخان و مدرسه دارالسلام برگزار می‌کند.
بیشتر رقابتهای «امارت‌شناسی» طالبان در مناطق با جمعیت اغلب غیرپشتون راه‌اندازی شده است و منتقدان طالبان معتقد هستند که این کار برای ترویج روایت و تفکر طالبانی در میان نوجوانان و دانش‌آموزان طراحی شده است.
شست‌وشوی مغزی
حساب‌های کاربری طالبان ویدیوی سخنرانی منتسب به عبادالله عباد، دانش‌آموز در ولسوالی شیخ علی پروان را منتشر کرده‌اند که او در مراسم اهدای جوایز مسابقه‌ی «امارت‌شناسی» به توصیف و تمجید طالبان و جنگ ۲۰ ساله‌ی‌شان می‌پردازد.
او در این سخنرانی ادعا می‌کند که با خواندن کتاب «امارت‌شناسی» موضع او در مقابل طالبان به‌گونه‌ی بنیادی تغییر کرده است و اینک دانسته که چرا «امارت اسلامی» جنگیده است.
او می‌گوید: «خواهش من از امارت اسلامی این است که با ترویج همچو برنامه‌هایی هدف، استراتژی و موجودیت امارت اسلامی را به مردم معرفی کند. امارت اسلامی طی ۲۰ سال زیر بمباردمان مدرن‌ترین سلاحهای دنیا بود و با ابتدایی‌ترین سلاح‌ها جنگید و توانست که امریکا و کشورهای عضو ناتو را از افغانستان بیرون کند.»
این دانش‌آموز افغانستان را «گورستان امپراتوری‌ها» توصیف می‌کند و خروج امریکا و ناتو از افغانستان را مدیون جنگ طالبان می‌داند. او می‌افزاید: «ما تشکری خاص از امارت اسلامی می‌کنیم که بار دیگر به جهان سکولار فهماند که افغانستان جغرافیای به‌نام گورستان امپراتوری‌ها است. این مجاهدین (اشاره به طالبان) ثابت کرده‌اند که افغانستان گورستان امپراتوری‌ها است.»
دکتر داوود عرفان، پژوهشگر سیاسی مقیم آلمان برگزاری رقابت «امارت‌شناسی» را تلاش طالبان برای شست‌وشوی مغزی نوجوانان در مکاتب می‌داند.
او به روزنامه اطلاعات روز گفت: «مسابقه‌ی امارت‌شناسی طالبان تلاش این گروه برای ایجاد یک روایت جدید از طالبان است و این روایت جدید براساس مؤلفه‌های خود طالبان تهیه می‌شود و می‌خواهند که کودکان و جوانان ما را شست‌وشوی مغزی دهند.»
او معتقد است که رویکرد طالبان مبنی بر ایجاد روایت مغایر با کارنامه‌ی‌شان کارساز نخواهد بود. «ما تجربه‌هایی داریم که ایدئولوژی‌‌ها با دروغ و فرافکنی قادر به ساخت روایت نیستند؛ مخصوصا در دوره‌ای که تمام اعمال، رفتار و عملکرد طالبان به‌طور مستند پیش روی تاریخ وجود دارد. تاریخ مانند گذشته نمی‌شود که یک پادشاه بیاید کتابی بنویسد و آن را جعل کند.»
گروه طالبان رقابت «امارت‌شناسی» را در برخی از دانشگاه‌های دولتی، از جمله در دانشگاه هرات و دانشگاه بلخ برگزار کرده است و در این رقابت‌ها شماری از دانشجویان نیز اشتراک کرده‌اند.
داوود عرفان می‌گوید که ایدئولوژی طالبان در نزد نسل دانشگاهی قابل قبول نیست. او گفت: «من فکر می‌کنم که برنامه‌های این‌چنینی فعلا در دانشگاه‌ها تأثیرگذار نیست. نسل دانشگاهی همه چیز را به درستی می‌فهمند و حالا که دم نمی‌زنند، به‌خاطر هراسی است که از دستگاه تذهیب و شکنجه‌ی طالبانی دارند.»
در مقطع کنونی، با گسترش دسترسی شهروندان به اینترنت، بخشی از اقدامات طالبان که به نظر دیدبانان حقوق بشر مغایر با ارزش‌های انسانی و حقوق بشری خوانده می‌شود، مستندسازی شده است. این گروه برخلاف دوره‌ی نخست حاکمیت خود در نیمه‌ی دوم دهه‌ی ۹۰ میلادی که دسترسی به دستگاه‌های ضبط عکس، ویدیو و صدا را کاملا ممنوع کرده بود، در این دوره با گونه‌های متنوع دسترسی شهروندان به فضای ویب و تکنولوژی مواجه است.
گروه طالبان در بخش تبلیغات و تغییر افکار عمومی مهارت‌های لازم را در دوران جنگ خود با حکومت و متحدان غربی آن کسب کرده است و اینک با استفاده از کتاب‌های تبلیغی، رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، مساجد و منابر در تلاش برای بازسازی کارنامه‌ی خشونت‌آلود خود است.
پس از فروپاشی حکومت افغانستان در آگست ۲۰۲۱، طالبان کارزار گسترده‌ای برای تطهیر، سفیدنمایی و عادی‌سازی خشونت در سطح جامعه آغاز کرده‌اند. طالبان نیروهای انتحاری و ابزارهای انفجار و انتحار را در شهرها به نمایش گذاشته‌اند و حتا حاجی یوسف وفا، والی طالبان در بلخ، در موزه‌ی «روضه مبارک» در شهر مزار شریف از مواد انفجاری و بمب‌های دست‌ساز رونمایی کرد.