در ماه قوس سال ۱۴۰۱ رهبر طالبان به مقام‌های ارشد کابینه‌اش، از جمله عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخستوزیر، سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله و امیرخان متقی، وزیر خارجه‌ی این گروه دستور داده بود که نخستین حکم اعدام را در استادیوم ورزشی شهر فراه در غرب افغانستان تماشا کنند. در آن‌زمان، برخی از مقام‌های طالبان مخالف شرکت در مراسم اعدام بودند، اما ناگزیر بودند که شرکت کنند. ملا هبت‌الله با فراخواندن وزیران کابینه‌اش به فراه نشان داد که بر آنان کنترل دارد. اما به نظر می‌رسد که اختلاف و نارضایتی از عملکرد ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه به تدریج افزایش یافته است. پاره‌ای از این اختلاف درونی را می‌توان در خطبه‌ی نماز عید رهبر طالبان در قندهار دید. او در این خطبه از مقام‌های این گروه خواست که اختلافات را کنار بگذارند و حتا اعلام کرد که حاضر است، در صورت توافق عمومی بر کنار رفتن او از قدرت، از مسندش کناره‌گیری کند.
او در این پیام گفت: «من به شما می‌گویم که برادری، اتفاق، اتحاد و وحدت مسلمانان را می‌خواهم. من از این راضی نیستم که در نظام مسلمانان عام و خاص وجود داشته باشد. اختلاف نمی‌خواهم و اگر همه در یک روز متفق شوند و مرا از این منصب کنار بگذارند و معزول کنند، خوشحال خواهم بود. اما از این خوشحال نخواهم بود که در میان شما اختلاف و تفرقه وجود داشته باشد.»
رهبر طالبان هشدار داد که دوام اختلاف به نفع «دشمن» است، اما از فرد و یا گروهی به‌عنوان دشمن نام نبرد. او گفت: «نفع اختلافات شما به دشمن می‌رسد و دشمن از این استفاده‌ی منفی می‌کند. مخالفت نکنید، مقابله نکنید، نصیحت کنید، مرا هم نصحیت کنید. نصیحت برای امامان مسلمانان هم است.»
این در حالی است که ملا هبت‌الله در پیام عیدی‌اش از تمام شهروندان کشور خواست که برای پاسداری از «امارت اسلامی» اقدام کنند. در این پیام آمده است: «مسئولیت مشترک همه‌ی ما است که حراست و خدمت نظام اسلامی خویش را انجام دهیم و به آن توجه داشته باشیم. این نظام به قیمت خون شمار زیادی از شهدا، زحمت و قربانی‌های مجاهدین و مسلمانان مخلص بدست آمده است.»
ملا هبت‌الله از حامیانش خواسته است که «دسیسه‌های دشمنان» را خنثا نمایند و از نظام حاکم طالبانی قدردانی کنند، چون شرعی است و باید همگی برای تقویت و استحکام آن دست به کار شوند.
پیام عیدی و خطبه‌ی نماز جمعه رهبر طالبان این‌گونه تعبیر می‌شود که او از افزایش نارضایتی مردم از حکومت طالبان و اختلافات شدید درونی این گروه آشفته‌خاطر است و از روزی می‌ترسد که مسند خود را از دست دهد و حکومت این گروه هم سقوط کند.
هرچند رهبر طالبان در خطبه‌ی عید در قندهار ادعایی مبنی بر کنارگذاشتنش از قدرت را مطرح کرده است، اما هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که از مسندش کنار برود و یا راضی به خانه‌نشینی شود.
بی‌میلی در سخن، اشتیاق در عمل
ملا هبت‌الله آخوندزاده پس از کشته‌شدن ملا اخترمحمد منصور در حمله‌ی هوایی نیروهای امریکایی در سال ۲۰۱۶ به رهبری این گروه منصوب شد. او سومین رهبر طالبان است، اما تا پیش از منصوب شدن به مقام رهبری در هیچ فعالیت نظامی و سیاسی درگیر نبوده است و تنها با پشتوانه‌ی دینی در میان طالبان نفوذ داشته است.
اما رفته رفته، ملا هبت‌الله تلاش کرد که نفوذ خود را در میان مقام‌های ارشد این گروه افزایش دهد. او برای رقیبان خود خط‌ونشان کشید که برای تأمین منافع طالبان حاضر به هر قربانی و حتا کشته‌شدن فرزندش است. عبدالرحمان خالد، فرزند ملا هبت‌الله جزء نیروی انتحاری این گروه بود. منابع در میان طالبان ادعا می‌کنند که عبدالرحمان خالد در ماه شوال سال ۱۴۳۷ قمری در حمله‌ی انتحاری در ولسوالی گرشک هلمند کشته شده است.
با روی‌کارآمدن مجدد طالبان در قدرت، ملا هبت‌الله تلاش زیادی برای تثبیت اقتدار خود در درون این گروه انجام داد و قندهار، محل اقامت خود را به مرجع تصمیم‌گیری‌های کلان طالبان بدل کرد. دسترسی به ملا هبت‌الله به‌دلیل بی‌اعتمادی شدید و ترس از هدف قرار گرفتن، حتا برای مقام‌های ارشد گروه طالبان در قندهار نیز دشوار است.
ملا هبت‌الله از تماس و ارتباط برخی از مقام‌های کلیدی حکومت این گروه با کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده امریکا نگران است و این را خطر «کلان» برای امنیت خود تلقی می‌کند. طالبان و امریکا در ماه فبروری ۲۰۲۰ توافق‌نامه‌ی دوحه را پس از چندین سال گفت‌وگوهای فشرده امضا کردند و بر بنیاد این توافق‌نامه، واشنگتن به حضور نظامی خود در افغانستان در آگست ۲۰۲۱ پایان داد. ملا برادر، معاون اقتصادی نخستوزیر طالبان رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر بود و او توافق‌نامه‌ی دوحه را به نمایندگی از گروه طالبان امضا کرد. ملا هبت‌الله به مقام‌های طالبان که با امریکا در تماس هستند، سوءظن دارد.
در ماه اخیر پهپادهای ناشناس در آسمان قندهار به کرات دیده شده‌اند که این موضوع به یکی از نگرانی‌های جدی طالبان و شخص رهبر این گروه تبدیل شده است. طالبان بارها از ناتوانی‌شان در راستای کنترل بر حریم هوایی افغانستان شکایت کرده‌اند. نگرانی از هدف قرار گرفتن از سوی پهپادها در حالی مطرح می‌شود که ایمن‌الظواهری، رهبر پیشین شبکه القاعده در جولای ۲۰۲۲ در حمله‌ی هوایی نیروهای امریکایی در منطقه‌ی دیپلمات‌نشین وزیر اکبر خان کابل کشته شد.
تشدید رقابت
هرچند حکومت طالبان توانسته به‌گونه‌ی کلی قدرت فرماندهان مقتدر اقوام غیرپشتون را مهار و آنان را منزوی کند، اما رقابت شدید میان طالبان پشتون حوزه‌ی جنوب و شرق جریان دارد.
طالبان حوزه‌ی شرق بیشتر بر محوریت سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله و رهبر شبکه حقانی که در گذشته مسئول مرگ‌بارترین و پیچیده‌ترین حمله‌های انفجاری بوده است، جمع شده‌اند. سراج‌الدین حقانی در میان طالبان به لقب «خلیفه» یاد می‌شود و جدی‌ترین رقیب برای تصاحب مسند رهبری طالبان است. سراج‌الدین حقانی، به‌دلیل حمله‌های مرگ‌بار شبکه حقانی در فهرست «تروریست‌های تحت تعقیب پولیس فدرال امریکا» قرار دارد و بر سر او جایزه‌ی ۱۰ میلیون دالری تعیین شده است.
سراج‌الدین حقانی افزون بر این‌که یک قطعه‌ی انتحاری را در اختیار دارد، افراد وفادار و نزدیک خود را در مسندهای مهم امنیتی و استخباراتی گمارده است، تا پایه‌های قدرت خود را استحکام بخشد.
سراج‌الدین حقانی در ماه دلو ۱۴۰۱ بدون نام بردن از نام ملا هبت‌الله از انحصار قدرت در حکومت این گروه انتقاد کرده بود و بر تعامل با کشورهای جهان تأکید ورزیده بود. او این سخنرانی را در ولایت خوست، پایگاه سنتی قدرت حقانی‌ها ابراز کرد و گفته بود که انحصار قدرت نباید ادامه پیدا کند و به بدنامی حکومت این گروه بدل شود.
حقانی در آن سخنرانی گفت: «امروز خودمان را به اندازه‌ای محق می‌دانیم و دیدگاه و فکر ما به اندازه‌ای بر ما حاکم شده که به چالش کشیدن، هدف قرار دادن، بدنام کردم تمام نظام و منحصر کردن آن، در مزاج ما به یک ابتکار، دیدگاه و اساس بدل شده است. خداوند نیت و اعمال ما را اصلاح کند، این وضعیت قابل قبول نیست.»
پیش از عید، سراج‌الدین حقانی برای نخستین‌بار طی یک سفر رسمی به امارات متحده عربی رفت و با شیخ محمد بن زاید بن سلطان آل نهیان، رییس دولت امارات متحده عربی دیدار کرد و سپس به مراسم حج به عربستان سعودی رفت. حقانی‌ها و حلقه‌ی وفادار به آنان تبلیغات گسترده‌ای در پیوند به این سفر انجام دادند که گویا سراج‌الدین حقانی از نفوذ منطقه‌ای برخوردار است.
خانواده‌ی حقانی در طول چهاردهه‌ی گذشته نیروی جنگی در اختیار داشتند. جلالالدین حقانی، پدر سراج‌الدین در دوران «جهاد» با حکومت کمونیستی مورد حمایت شوروی پیشین روابط مستحکم با پاکستان، کشورهای عربی و غربی شکل داده بود و از این طریق به امکانات وافر مالی و نظامی دست یافت. او با تشکیل گروه طالبان به رهبری ملا عمر، در کنار این گروه ایستاد و عضویت طالبان را بدست آورد. گفته می‌شود که جلالالدین حقانی در سال ۱۳۹۳ درگذشته است.
از ملا یعقوب، فرزند ملا عمر (بنیان‌گذار تحریک طالبان) به‌عنوان یکی از چهره‌های دیگر جدی برای آینده‌ی رهبری طالبان نام برده می‌شود. ملا یعقوب به‌عنوان وزیر دفاع کار می‌کند و در این مدت از خود چهره‌ی میانه‌رو در میان طالبان نشان داده است. طالبان هم به‌دلیل این‌که او میراث‌دار ملا عمر است، با او با احترام برخورد می‌کنند. ملا یعقوب هم در این مدت توانسته است که جایگاه خود را در میان طالبان تثبیت کند.
رهبری با پشتوانه‌ی انتحاری
با افزایش نگرانی‌های امنیتی، رهبر طالبان قطعه‌ی محافظتی ویژه تشکیل داده است و موترهای زرهی و تانک‌های این قطعه به رنگ سبز تیره است و روی این وسایط نقلیه عبارت پشتو «مشرتابه خاص ز‌اواک»، یعنی نیروهای ویژه‌ی رهبر نگاشته شده است. طالبان برای نخستین‌بار قطعه‌ی نظامی رهبرشان را در جشن دوسالگی سقوط افغانستان بدست این گروه در پایگاه نظامی ۲۰۵ البدر در قندهار به نمایش گذاشتند. رهبر طالبان افزون بر داشتن قطعه‌ی خاص که بیشتر شان از قوم نورزی هستند، قطعه‌ی انتحاری هم در اختیار دارد و طالبان از این قطعه به‌عنوان «فدائیان» نام می‌برند. به‌طور کلی تمامی مقام‌های ارشد طالبان از داشتن قطعه‌ی انتحاری «فخر» می‌کنند، چون نیروهای انتحاری ترسی از کشته‌شدن ندارند و گوش به فرمان مقام‌های ارشد این گروه هستند.
رهبر طالبان هم روی قطعه‌ی انتحاری این گروه حساب ویژه باز کرده است. در ماه حوت سال گذشته بود که تاج‌میر جواد، معاون استخبارات طالبان شماری از نیروهای انتحاری را در خانه‌ی منسوب به ملا عمر، رهبر نخست این گروه در ولسوالی ژیری قندهار فراخواند و به آنان دستور داد که آماده‌ی حمله‌های انتحاری برای پاسداری از «امارت اسلامی» باشند.
حضور نیروهای انتحاری طالبان زیرمجموعه‌ی ریاست استخبارات این گروه در خانه‌ی ملا عمر، حامل این پیام بود که آنان باید از دستورهای ملا هبت‌الله پیروی کنند.
تاج‌میر جواد که به مغز متفکر حمله‌های انتحاری مشهور است، به نیروهای انتحاری تأکید کرده بود که از فرمان‌های ملا هبت‌الله آخوندزاده پیروی کنند. او گفته بود که تحت رهبری ملا هبت‌الله آخوندزاده که به علوم دینی و سیاست اسلامی آشنا است، «امارت اسلامی» به اهداف اصلی خود خواهد رسید.
افزایش فعالیت گروه‌های تروریستی منطقه‌ای و محلی، از جمله شاخه‌ی خراسان داعش و پتانسیل آن‌ها برای اتحاد با گروه‌های افراطی و چهره‌های تندرو ناهم‌سو با رهبر طالبان، نیز ممکن است چالش‌های جدی در برابر حکومت طالبان خلق کند. گذشت زمان مشخص خواهد کرد که ملا هبت‌الله آخوندزاده چگونه خواهد توانست که از رقابت درونی این گروه و همچنین افزایش تهدیدها علیه حکومت طالبان عبور کند.