Bungkalan – Isang kolektibo o sama-samang aktibidad sa gawaing pagsasaka at uri ng pagkilos upang panatilihin ang karapatan ng mga manggagawang bukid sa lupang kanilang ipinaglalaban. Isa itong anyo ng pagbawi at paglilinang sa lupang ipinagkakait ng estado at mga panginoong maylupa.

Binubuhay ng bungkalan ang diwa ng paninindigan at pagkakaisa sa karapatan sa lupa ng mga magsasaka sa kabila ng mga banta sa kanilang buhay. Kaysa nakatiwangwang at tubuan ng talahib, gagapasin ito’t pupunlaan ng mga binhi upang mapakinabangan ng mas nakararami.

Mula sa pagsasamantala at karahasan na naranasan ng mga magsasaka, nagbinhi ang isang uri ng pakikibaka sa porma ng bungkalan.

Deka-dekada nang tinitiis ng mga magsasaka ang patong-patong na dahas at pang-aapi mula sa iba’t ibang puwersang nagsasamantala. Ngunit ilang dekada na rin nilang pinatunayan na hinding-hindi sila magpapatinag at matatakot sa ganitong karahasan.

Hindi maaaring umiral ang bungkalan kung wala ang militanteng paggigiit o sama-samang pagkilos ng masang magbubukid laban sa panginoong maylupa.

Sa kabila ng patuloy na panggigipit ng Jarton Security Agency, matagumpay na nailunsad ng Samahan ng Mamamayan at Magsasaka ng Tartaria ang bungkalan sa lupaing kinakamkam ng mga Ayala at Aguinaldo sa Silang, Cavite noong Mayo 26. 

Noong bungkalan sa Lupang Ramos sa Dasmariñas, Cavite, sinubukan ng mga pulis na pigilin ang mga residente at tinakot nang 40 lalaki na armado ng gulok ang mga magsasaka at nagpaputok pa ng baril, ngunit hindi ito nagtagumpay.

Sa tagumpay ng kolektibong aksiyon at lumalakas na puwersa ng pag-oorganisa ng kanilang komunidad noong 2017, binawi ng mga residente ang 51 ektarya ng lupa para sa isang bungkalan, isang aktibidad sa pagsasaka ng komunal na tumitiyak na ginagamit nang maayos ang lupa at may sapat na pagkain ang mga residente. 

Kung walang mahusay na paggabay ang samahang magsasaka upang harapin at lutasin ang mga kontradiksiyong ito, mabubulid ang mga indibidwal sa kanya-kanyang suliranin at ang lupang dati ng saklaw ng bungkalan narerekonsentra sa kamay ng mga asyendero.

Sa Hacienda Luisita, matagal ng ipinaglalaban ng mga magsasaka at manggagawang bukid ang lupang dapat sa kanila. Noong 2004, isang masaker ang kumitil sa buhay ng pitong magsasaka habang iginigiit nila ang karapatan sa tamang pasahod at karapatan sa lupa.

Matapos igiit ng mga magsasaka, naglabas ng atas ang Department of Agrarian Reform (DAR) noong Abril 26 para ipamahagi na ang 62.3 ektaryang lupa sa 90 magsasaka bilang agrarian reform beneficiaries sa Hacienda Tinang sa Concepcion, Tarlac. Ayon sa grupong Malayang Kilusang Samahang Magsasaka ng Tinang (Makisama-Tinang), “Walang karapatan ang nakakamit nang hindi ipinaglalaban!”

Ayon sa Makisama-Tinang, “Ang laban sa lupa ay ipinapanalo hindi lamang ng laban sa papel sa mga ahensiya at mga korte kundi higit lalo ipinapanalo sa piketlayn, sa sama-samang pagkilos at pagkakaisa ng mga magsasaka, sa pagtataguyod ng bungkalan.”

May maasahan pa ba ang mga magsasaka sa administrasyon ni Ferdinand Marcos Jr.?

Hanggang nananatili pa ang monopolyong kontrol ng mga asyendero sa mga lupang sakahan, hanggang talamak ang terorismo at pananakot ng estado, hanggang hindi pinakikinggan ang panawagan ng mga nagbubungkal ng lupa, hindi magiging tunay ang repormang agraryong inilalako ng administrasyong Marcos Jr.

Ngunit hindi nagtatapos ang laban para sa karapatan ng mga magsasaka at manggagawa ng bukid, marami pang panawagan ang kailangang pagtagumpayan ng bayan. Kailangan pa ring pagtagumpayan ang mga balakid sa tunay na reporma sa lupa maging sa pagkilala at pagbibigay ng tunay na paglutas sa mga ugat ng armadong tunggalian sa kanayunan.

Buwagin man ang bawat protesta, pigilin man ang pagbubungkal, wasakin at sunugin ang mga tahanan, at magbuwis pa ng buhay ang iilan, mula sa puwersa ng estado at panginoong maylupa, pinatunayan ang pagkakaisa at kolektibong aksiyon ng magsasaka na uusbong at magbubunga ang mapagpalayang pakikibaka nila.

Sa bawat bungkalan ng lupa at pagkakaisa ng magsasaka, lalahok ang malawak na hanay ng masa sa pag-asang aani rin sila ng tagumpay na katumbas ng kanilang dugo, pawis at hirap na iniaalay para sa bayan. 

May takdang panahon ng pagtitiis sa harap ng karahasang mula sa mapang-aping hanay, ngunit darating ang panahon ng paglilitis—pagyayabungin ng pakikibaka ng buong mamamayan dahil may pag-asang darating ang panahon ng pagbawi at pagbalikwas. Tiyak na matatamasa ang tagumpay na aanihin ng taumbayan ang malayang bukas na nararapat para sa kanila.