ایالات متحده امریکا تلاش‌های خود را برای رهایی گروگانان امریکایی از بند طالبان ادامه می‌دهد. در همین راستا، هیأتی به رهبری آدام بولر، نماینده‌ی ویژه امریکا در امور گروگانان، همراه با زلمی خلیل‌زاد، نماینده‌ی ویژه پیشین امریکا در امور صلح افغانستان، روز شنبه (۲۲ سنبله) وارد کابل شد. چهار روز پس از این سفر، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده، بار دیگر بر بازپس‌گیری کنترل پایگاه هوایی بگرام و حضور نظامی امریکا در این پایگاه تأکید کرد.
این دو موضوع، آزادی گروگانان امریکایی و بازگشت به پایگاه بگرام در کنار مسائلی همچون چگونگی تأمین منافع امریکا در افغانستان تحت کنترل طالبان و مبارزه با گروه‌هایی که تهدیدی علیه این کشور محسوب می‌شوند، در مقابل خواسته‌های طالبان قرار دارد. خواسته‌های طالبان شامل رسمیت‌‌یافتن حکومت‌شان، گسترش روابط دیپلماتیک، رفع تحریم‌ها، آزادسازی دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان و دریافت کمک‌های اقتصادی است.
غیررسمی اما معنادار
زلمی خلیل‌زاد با کت‌وشلوار رسمی، نکتایی و چهره‌ای خندان وارد یکی از سالن‌های ارگ شاهی کابل شد و ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌‌وزیر طالبان را در آغوش کشید. پس از او، آدام بولر با ظاهری متفاوت و غیررسمی وارد شد. بولر کلاه و لباس سیاه بر تن داشت و جاکتی به رنگ خاکی با لوگوی بیرق ایالات متحده امریکا پوشیده بود؛ این انتخاب پوشش به‌‌منظور جلوگیری از برداشت رسمی مبنی بر مذاکره‌ی مستقیم و رسمی امریکا با طالبان بود. این دیدار اهمیت ویژه‌ای داشت، زیرا پس از چهار سال، یک هیأت امریکایی بار دیگر به‌‌طور مستقیم با ملا عبدالغنی برادر دیدار می‌کرد. برادر همان کسی است که توافق‌نامه‌ی دوحه را در فبروری ۲۰۲۰ از جانب طالبان با زلمی خلیل‌زاد امضا کرد.
پس از سقوط کابل در آگست ۲۰۲۱، برادر امیدوار بود بهعنوان نخست‌‌وزیر حکومت طالبان منصوب شود، اما مخالفت شبکه حقانی به رهبری سراج‌الدین حقانی و بدگمانی ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، به ارتباطات برادر با امریکا مانع تحقق این هدف شد و او در نهایت به سمت معاون اقتصادی نخست‌‌وزیر طالبان منصوب گردید.
با وجود این، برادر همچنان یکی از چهره‌های شناخته‌‌شده برای مقام‌های امریکایی محسوب می‌شود. مجله تایم در سال ۲۰۲۱ او را بهعنوان یکی از صد چهره‌ای تأثیرگذار جهان معرفی کرد. در سفر اخیر، این هیأت علاوه بر ملا برادر، با امیرخان متقی، وزیر خارجه‌ی طالبان نیز دیدار کرد.
در اطلاعیه‌ی دفتر معاون اقتصادی نخست‌‌وزیر طالبان آمده است که ملا برادر از امریکا خواسته است به‌جای تقابل، بر تعامل با طالبان تمرکز کند. در این اطلاعیه از قول آدام بولر آمده است: «امریکا و افغانستان توافق‌نامه‌ی دوحه را به خوبی اجرا کرده‌اند و هیچ یک از طرفین از این توافق‌نامه تخلف نکرده‌اند. او پیشرفت‌های اقتصادی حاصل‌‌شده در افغانستان را ستود و بر توسعه‌ی بیشتر روابط و تعامل بین ایالات متحده و افغانستان تأکید کرد.»
همچنین در این اطلاعیه ذکر شده است که آدام بولر خواستار مبادله‌ی زندانیان میان طالبان و ایالات متحده شده است. هرچند هیأت امریکایی با امیرخان متقی، وزیر خارجه‌ی طالبان نیز دیدار کرد، اما به‌دلیل جایگاه ویژه‌ی ملا عبدالغنی برادر در میان مقام‌های سیاسی امریکا، تمرکز اصلی این سفر بر دیدار با او بود تا فشار بیشتری برای رهایی گروگانان امریکایی در افغانستان وارد شود و درخواست‌های واشنگتن از طالبان با مقام ارشد طالبان در میان گذاشته شود.
ریشه‌ی روابط ملا برادر و امریکا
حکومت طالبان بارها تمایل خود را برای گسترش ارتباط و تعامل با ایالات متحده ابراز کرده و در مناسبت‌های مختلف از واشنگتن خواسته است که حکومت شان را به‌رسمیت بشناسد.
در میان رهبران طالبان نیز دیدار با مقام‌های امریکایی نوعی نمایش قدرت سیاسی محسوب می‌شود. آنان با انتشار عکس‌ها و ویدیوهای این دیدارها تلاش می‌کنند نشان دهند که در تصمیمات مربوط به افغانستان نقش مهمی دارند و کانال‌های ارتباطی‌‌شان با امریکا فعال است. این رفتار یادآور دوران نظام جمهوری است؛ زمانی که مقام‌ها و سیاسیون افغانستان نیز با انتشار تصاویر دیدار با مقام‌های امریکایی در شبکه‌های اجتماعی، پشتوانه‌ی سیاسی خود را به نمایش می‌گذاشتند و حتا برخی برای تهدید رقیبان سیاسی‌شان از نام و قدرت امریکا بهره‌‌برداری می‌کردند. پس از دیدار اخیر هیأت امریکایی به رهبری آدام بولر، کاربران حامی ملا برادر نیز عکس‌ها و ویدیوهای این نشست را به‌صورت گسترده در شبکه‌های اجتماعی همرسانی کردند.
ارتباط میان ملا عبدالغنی برادر و ایالات متحده پس از رهایی او از زندان پاکستان در اکتبر ۲۰۱۸ آغاز شد. پس از آزادی، او بهعنوان مسئول دفتر سیاسی طالبان در قطر منصوب شد و هدایت مذاکرات این گروه با امریکا را برعهده گرفت. در طول این مذاکرات، ملا برادر کوشید چهره‌ای میانه‌رو از خود نشان دهد و وانمود کند که طالبان آماده‌ی تعامل مثبت با جهان است. این روند نهایتا به امضای توافق‌نامه‌ی دوحه در فبروری ۲۰۲۰ میان او و زلمی خلیل‌زاد منجر شد؛ توافقی که زمینه‌ساز سقوط نظام جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت بود.
ملا عبدالغنی برادر یکی از بنیان‌گذاران اصلی گروه طالبان است که در سال ۱۹۹۴ در جنوب افغانستان همراه با ملا محمد عمر، رهبر نخست طالبان، این گروه را پایه‌گذاری کرد. او از همان آغاز، نقشی محوری در ساختار نظامی و سیاسی طالبان ایفا کرد و بهعنوان یکی از نزدیک‌ترین یاران ملا عمر شناخته می‌شد. در زمان حمله‌ی ائتلاف جهانی به رهبری امریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱، ملا برادر بهعنوان معاون ملا عبیدالله آخوند، وزیر دفاع وقت طالبان، فعالیت داشت و پس از آن به مقام معاون ملا عمر در ساختار گروه ارتقا یافت.
پس از سقوط حکومت طالبان در سال ۲۰۰۱، برادر مسئولیت مهمی در بازسازی ساختار طالبان برعهده گرفت. او شورای کویته را تأسیس کرد؛ نهادی که به پایگاه اصلی سازمان‌دهی شورش‌ها و هماهنگی عملیات نظامی طالبان علیه حکومت جمهوری و نیروهای خارجی تبدیل شد.
در سال ۲۰۱۰، ملا برادر در شهر کراچی پاکستان بازداشت شد. با وجود این، طالبان حتا در غیاب او به گسترش جنگ ادامه دادند و ساختار شورای کویته فرو نپاشید. پس از هشت سال زندان، در اکتبر ۲۰۱۸، ملا برادر به درخواست امریکا و با میانجی‌گری قطر آزاد شد و سپس به سمت رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر منصوب گردید.
تبادل پرهزینه و حساس یک گروگان
طالبان در سال‌های اخیر بازداشت شهروندان امریکا را به ابزاری برای فشار بر واشنگتن تبدیل کرده‌اند. این سیاست به این گروه اجازه داده است تا در مواردی اعضای کلیدی خود را از زندان گوانتانامو آزاد کند.
یکی از مهم‌ترین گروگانان امریکایی نزد طالبان، محمودشاه حبیبی است؛ رییس پیشین اداره‌ی هوانوردی ملکی در دوران نظام جمهوری که تابعیت امریکا را دارد. او پس از کشته‌‌شدن ایمن الظواهری، رهبر وقت شبکه القاعده، در منطقه‌ی وزیر اکبرخان کابل توسط نیروهای طالبان بازداشت شد. بیش از سه سال است که هیچ اطلاعی از سرنوشت او در دست نیست و حکومت طالبان همواره حضور او را در افغانستان رد کرده است.
حبیبی پیش از بازداشت با شرکت امریکایی ای‌آرایکس که در افغانستان خدمات اینترنت ارائه می‌کرد همکاری داشت. طالبان ادعا کرده‌اند که سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) از طریق یکی از دوربین‌های مداربسته‌ی این شرکت توانست حمله‌ی موشکی به ساختمانی در کابل را انجام دهد که ایمن الظواهری در آن حضور داشت. این حمله منجر به کشته‌‌شدن الظواهری شد، اما طالبان همواره کشته‌‌شدن او در کابل را رد کرده‌اند.
رهایی یا تبادل محمودشاه حبیبی، گروگان امریکایی، یا حتا ارائه‌ی اطلاعات درباره‌ی او در میان طالبان بسیار دشوار است. براساس بعضی گزارش‌ها، حبیبی به قندهار، محل اقامت رهبر طالبان، منتقل شده تا جناح قندهار کنترل کامل بر پرونده او داشته باشد و مانع از هرگونه معامله‌ی احتمالی طالبان کابل‌‌نشین با امریکا در این زمینه شود. مبادله‌ی احتمالی محمودشاه حبیبی برای طالبان بدون هزینه نخواهد بود. تحویل او به امریکا می‌تواند باعث اختلافات داخلی در میان طالبان و همچنین تقابل با شبکه القاعده شود.
طالبان نگران هستند که با مبادله‌ی حبیبی، ممکن است القاعده به‌سوی گروه‌های رقیب طالبان مانند شاخه‌ی خراسان داعش (دولت اسلامی) یا دیگر گروه‌های تندرو متمایل شود. چنین سناریویی می‌تواند تهدیدی جدی برای انسجام داخلی طالبان و موقعیت این گروه در افغانستان ایجاد کند. از سویی هم، روابط طالبان و القاعده همواره نزدیک و عمیق بوده است. ملا محمد عمر، بنیان‌گذار طالبان، پس از حملات ۱۱ سپتامبر با وجود هشدارهای مکرر ایالات متحده، اسامه بن لادن، رهبر وقت القاعده را به امریکا تحویل نداد. همین اقدام زمینه‌ی حمله‌ی نظامی امریکا به افغانستان را فراهم کرد و در نهایت به سقوط نخستین حکومت طالبان انجامید.
ترامپ و طرح بازگشت به بگرام
در حالی که مذاکرات برای آزادی گروگانان امریکایی ادامه دارد، ترامپ روز پنج‌شنبه (۲۷ سنبله) در کنفرانس خبری مشترک با کی‌یر استارمر، نخست‌‌وزیر بریتانیا بار دیگر بر بازپس‌گیری کنترل پایگاه هوایی بگرام تأکید کرد. او گفت که طالبان باید در قبال دریافت «چیزهایی» پایگاه بگرام را به امریکا تحویل دهند. ترامپ توضیح داد: «یکی از دلایلی که ما این پایگاه را می‌خواهیم این است که، همان‌طور که می‌دانید، بگرام تنها یک ساعت با جایی که چین سلاح‌های هسته‌ای خود را می‌سازد فاصله دارد. بنابراین، اتفاقات زیادی در حال رخ دادن است.»
ترامپ بارها از خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان در زمان بایدن انتقاد کرده است، در حالی که امضای توافق‌نامه‌ی دوحه در دوره‌ی نخست ریاست‌‌جمهوری خود او انجام شد و در زمان بایدن به اجرا درآمد. اظهارات ترامپ درباره‌ی بگرام تنها پنج روز پس از سفر هیأت امریکایی به کابل مطرح شد که به رهبری آدام بولر و همراهی زلمی خلیل‌زاد انجام گرفته بود. این هم‌‌زمانی نشان می‌دهد که کنترل دوباره‌ی بگرام بخشی از راهبرد امریکا در تعامل با طالبان است.
ترامپ بعد از روی‌کارآمدن مهار چین را به یکی از اولویت‌های سیاست خارجی خود تبدیل کرده و تسلط دوباره بر پایگاه بگرام، که در نزدیکی مرز چین قرار دارد، را ابزاری برای فشار بر پکن می‌داند. این در حالی است که پس از خروج نیروهای امریکایی، چین تلاش کرده است حضور خود را در افغانستان گسترش دهد، به‌ویژه در زمینه‌ی منابع معدنی و زیرزمینی این کشور.
پایگاه بگرام در شمال کابل و در ولسوالی بگرام ولایت پروان موقعیت دارد. در طول دودهه حضور نظامی امریکا، این پایگاه بزرگ‌ترین مرکز نظامی ایالات متحده در افغانستان بود.
رهبران پیشین امریکا، از جمله جورج بوش، باراک اوباما و دونالد ترامپ در دوران ریاست‌‌جمهوری‌شان از این پایگاه بازدید کرده‌اند. بگرام نقشی حیاتی در عملیات نظامی علیه طالبان و دیگر گروه‌های مسلح داشت و اکنون به یکی از محورهای اصلی رقابت ژئوپلیتیکی میان واشنگتن و پکن تبدیل شده است.