28 декабрь – Кино санъатининг туғилиши
1895 йилнинг 28 декабрь куни Париждаги Капуцинлар булварида жойлашган «Гранд кафе» ертўласидаги «Ҳинд салони»да юз берган воқеа инсоният тарихи ва маданиятини бутунлай ўзгартирган воқеа содир бўлди. Бу шунчаки техник намойиш эмас, балки янги бир санъат тури — кинематографиянинг туғилиши эди.
«Синематограф» — Ака-ука Люмьерлар ихтироси
Луи ва Огюст Люмьерлар ҳаёт ва турмуш тарзини нафақат тасвирга оладиган, балки уни катта экранга проекция қиладиган қурилмани яратишди. Томас Эдисоннинг фильмни фақат бир киши махсус тешик орқали кўра оладиган «Кинетоскоп»идан фарқли ўлароқ, Люмьерларнинг аппарати фильмни жамоа бўлиб кўриш имконини берган эди.
Биринчи кино намойишининг чипта нархи 1 франк бўлган ва илк сеансда бор-йўғи 33 та томошабин иштирок этган. Кейинги кунларда эса кафе олдида минглаб одамлардан иборат навбатлар юзага келган. Намойиш тахминан 20 дақиқа давом этган ва ҳар бири 45-50 сониялик бир нечта қисқа фильмлардан иборат бўлган.
Илк фильмлар
Ўша куни намойиш этилган энг машҳур лавҳалар: «Ишчиларнинг Люмьер заводидан чиқиши» — тарихдаги илк расмий намойиш этилган ҳужжатли фильм. «Суғорилган суғорувчи» — дунёдаги биринчи комедик сюжет (боғбон ва шўх болакай ҳақида).
«Поезднинг келиши» — энг машҳур афсона шу фильм билан боғлиқ: айтишларича, экранда поезднинг тўғридан-тўғри уларга қараб келаётганини кўрган томошабинлар қўрқувдан ўриндиқларидан туриб қочишган (гарчи баъзи тарихчилар буни бир оз бўрттирилган деб ҳисоблашса-да).
Бунгача ҳам ҳаракатланувчи тасвирларни кўрсатишга уринишлар бўлган (масалан, Эдисон ёки Лепренс томонидан). Бироқ, айнан 28 декабрда технология мукаммал даражадаги натижани берди. Кино намойишлари оммавий ва тижорий (пуллик) характерга эга бўлди. Томошабинлар илк бор «экрандаги ҳаёт»ни ҳис қилишди.
Луи Люмьер ўз ихтиросига нисбатан жуда шубҳа билан қараган. У: «Кино — келажаги йўқ ихтиро, бу шунчаки илмий қизиқиш ва вақтинчалик эрмак», — деб айтган эди. Аммо вақт унинг адашганини ва кино инсониятнинг энг кучли қуроли ҳамда санъатига айланишини кўрсатди.
