برگزاری سومین مراسم عاشورا در دوره‌ی دوم حکومت طالبان در ولایت هرات در غرب افغانستان با فشار «زیاد» طالبان مواجه شده است. طالبان به افراد شیعه‌مذهبی که می‌خواهند در تأمین امنیت مراسم کمک کنند گفته‌اند که فقط می‌توانند با خود چوب‌دستی حمل کنند.
نیروهای طالبان پنج‌شنبه (۲۱ سرطان) یکی از معترضان به محدودیت‌های اعمال‌شده توسط این گروه در مراسم عاشورا را در منطقه‌ی «سیدآباد» شهرک جبرئیل به قتل رساندند. منابع مردمی به روزنامه اطلاعات روز گفتند که اسم این فرد حبیب بوده، حدود سی سال سن داشته و پدر دو کودک بوده است. این منابع گفتند که حبیب عضویت نیروهای ارتش حکومت پیشین را داشته است و در اعتراض به محدودیت طالبان مبنی بر ممنوعیت نصب پرچم عاشورا، با موتورسایکل به سمت پاسگاه طالبان «حمام سیاه» رفته و پس از تنش لفظی، از سوی نیروی طالبان با شلیک گلوله کشته شده است.
مقام‌های محلی و امنیتی طالبان تا زمان نوشتن این گزارش، هیچ مسئولیتی را در پیوند به کشته‌شدن این جوان به‌گونه‌ی رسمی نپذیرفتند، اما طالبان در شهرک جبرئیل به مردم هشدار داده‌اند که در آستانه‌ی مراسم عاشورا از اعتراض اجتناب کنند.
از جمهوریت تا «امارت»
تا پیش از روی‌کارآمدن مجدد طالبان در قدرت، بیشتر مراسم عاشورا در مناطق بکرآباد، محله‌ی حاجی عباس، کارته‌ی گلخانه و شهرک جبرئیل هرات با حضور جمعیت بزرگی برگزار می‌شد، اما در محرم امسال عزاداران اجازه‌ی نصب پرچم‌های عزاداری را ندارند.
گزارشگر اطلاعات روز در سفر به شهرک جبرئیل هرات، دیده است که نیروهای موتورسایکل‌سوار طالبان به‌صورت دوامدار از محله‌های برگزاری مراسم عاشورا در این منطقه بازدید می‌کنند.
امیرحسین، یکی از جوانان شهرک هزاره‌نشین جبرئیل در ناحیه‌ی ۱۳ شهر هرات به روزنامه اطلاعات روز گفت که طالبان برپایی نمایشگاه به‌مناسبت عاشورا را نیز به آنان اجازه ندادند و نهایت تلاش خود را کردند که از برپایی خیمه‌های اهل تشیع جلوگیری کنند.
او گفت: «از هر جهت زیر فشار هستیم. طالبان کارهایی را که می‌خواهیم برای برگزاری با شکوه‌تر مراسم عاشورا اجرا کنیم، اجازه نمی‌دهند. ما می‌خواستیم که نمایشگاه برگزار کنیم، مانع آن شدند و گفتند که این کار شرک است.»
عباس (نام مستعار)، یکی از باشندگان شهرک جبرئیل به روزنامه اطلاعات روز گفت که عزاداران از حکومت طالبان ناراضی اند؛ «ما ناراض هستیم. به‌خاطری که نصب پرچم‌ها را طالبان در خانه‌ها و سر دکان‌ها بند کردند. نصب پرچم برای هیچ‌کس هیچ مزاحمتی نمی‌کرد، اما نمی‌گذارند که پرچم نصب کنیم.»
عباس گفت که طالبان به باشندگان شهرک جبرئیل گفتند که تنها در خیابان منتهی به چهارراهی فرهنگ که به سمت زیارت «شاه مرتضی آغا» و خیابانی که منتهی به شهر هرات است، مراسم عاشورا را برگزار کنند.
ممنوعیت نشانه‌های مذهبی
نیروهای طالبان در آستانه‌ی مراسم عاشورا حوالی ساعت یک الی دو بجه‌ی بامداد به مکان‌های عزاداری در محله‌ی حاجی عباس و شهرک جبرئیل هجوم بردند و اقدام به جمع‌آوری و پاره‌کردن پرچم‌های مربوط به عاشورا از مقابل دروازه‌های خانه‌ها و دکان‌ها کردند.
روایت سلطان‌علی، یک از شاهدان عینی این رویداد این‌گونه است: «سه موتر رنجر طالبان شب آمدند. نیروهای طالبان می‌خواستند که پرچم‌های عزاداران را پایین کنند، اما مردم و جوانان اجازه‌ی این کار را ندادند و اعتراض کردند. چیزی نمانده بود که مشکل کلان جور شود، اما بزرگان نگذاشتند که تنش بیشتری صورت بگیرد. طالبان محله‌ها را ترک کردند.»
او گفت که طالبان به آنان تذکر دادند که به‌جز مکان‌های تعیین‌شده، اجازه ندارند که در دیگر جاها پرچم عاشورا نصب کنند.
حفاظت از مراسم با چوب‌دستی
اهل تشیع در ولایت هرات پیوسته تحت تهدید شاخه‌ی خراسان دولت اسلامی (داعش) قرار دارد. در دوران طالبان چندین مرتبه مساجد و محلات شیعه و هزاره‌نشین در هرات مورد حمله‌های مسلحانه، انفجاری و انتحاری قرار گرفته است.
عزاداران محرم هم از وقوع حمله‌ی احتمالی تروریستی نگران هستند. در حکومت پیشین افغانستان در هنگام مراسم عاشورا، مجوز موقت حمل سلاح به افرادی که از سوی بزرگان و علمای اهل تشیع معرفی می‌شدند، توزیع می‌شد تا امنیت مناطق شان را دوشادوش نیروهای امنیتی بگیرند؛ اما طالبان موافق این کار نیستند.
محمدرضا ۲۵ ساله مسئولیت یکی از غرفه‌های عزاداری در شهرک جبرئیل را دارد. او از طالبان می‌خواهد که در راستای تأمین امنیت و مهار تهدیدهای امنیتی اقدامات لازم را روی دست گیرند.
او به روزنامه اطلاعات روز گفت: «در حکومت سابق خیلی خوب بود که مردم سلاح‌هایی که داشتند را با هماهنگی مقام ولایت و پولیس، در روزهای عاشورا برای تأمین امنیت استفاده می‌کردند، اما ما در این روزها نگران تهدید امنیتی هستیم.»
او از طالبان می‌پرسد که آیا با چوب‌دستی امنیت تأمین می‌شود و چگونه آنان بتوانند با چوب جلو وقوع حمله‌ی تروریستی را بگیرند.
در آخرین هفته‌های نظام جمهوری در سال ۲۰۲۱، فرماندهان طالبان در ولایت هرات با برخی از بزرگان اهل تشیع تماس برقرار کرده بودند و به آنان اطمینان داده بودند که «امارت اسلامی» هیچ محدودیتی در راستای حقوق آنان وضع نمی‌کند و باورمند به آزادی‌های مذهبی است و در مقابل، جامعه‌ی تشیع از سهیم شدن در مقاومت مسلحانه علیه این گروه صرف نظر کند.
اما با فروپاشی هرات بدست طالبان، در نخستین اقدام، افراد منتسب به نیروهای طالبان به مساجد و تکیه‌خانه‌های اهل تشیع رفتند و سلاح و مهمات هیأت‌امنای این مکان‌ها را جمع‌آوری کردند. حکومت پیشین افغانستان پس از افزایش تهدید تروریسم و داعش علیه اهل تشیع، به برخی از مساجد و تکیه‌خانه‌ها، مجوز نگه‌داری و استفاده از سلاح را داده بود.
نشست طالبان با اهل تشیع؟
مقام‌های محلی طالبان در ولایت هرات چندین دیدار را با جامعه‌ی اهل تشیع به‌مناسبت برگزاری مراسم عاشورا برگزار کردند. طالبان جزئیات مرتبط با این نشست‌ها را علنی نکردند، اما سخنان احمدالله متقی، رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان در هرات با بزرگان و علمای اهل تشیع واکنش‌برانگیز شده است.
متقی تأکید کرده است که در مراسم عاشورا از «بدعت‌های سیاسی» پرهیز شود.
احمدالله متقی در این نوار تصویری، که از این نشست به رسانه‌ها درز کرد، می‌گوید در مراسم عاشورا بدعت‌های سیاسی وجود دارد و از آن باید جلوگیری صورت گیرد.
این نشست در ریاست حج و اوقاف هرات برگزار شده بود که هدف آن ایجاد هماهنگی بین علمای شیعه و نهادهای امنیتی طالبان به‌خاطر ابلاغ محدودیت‌ها و همچنان چگونگی تدابیر امنیتی در جریان روزهای محرم بوده است.
او در این نوار تصویری گفت: «کتاب‌الله و سنت رسول‌الله پیش ما است. مطابق همان این مراسم را برگزار کنیم. از این بدعت‌ها، که ما می‌توانیم بدعت‌های سیاسی بگوییم و تازه ساخته شده که در کتاب (قرآن) وجود ندارد، باید پرهیز کنیم. این‌که اصل مراسم و بدعت چیست، در این مورد چیز بیشتری نمی‌گویم. این را شما که علما هستید و از ما بهتر میدانید، به شما معلوم است.»
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت طالبان پس از ابرازنظر رییس اطلاعات و فرهنگ این گروه، ادعا کرد که شیعیان در مناطق خود «آزادی کامل» دارند و می‌توانند مراسم عاشورا را برگزار کنند. او گفت که محدودیت اعمال‌شده در مراسم عاشورا برای تأمین امنیت این مراسم است.
جامعه‌ی اهل تشیع در دور اول حکومت طالبان در نیمه‌ی دوم دهه‌ی ۹۰ میلادی نیز با محدودیت‌های شدید مواجه بود. طالبان در آن‌زمان اجازه‌ی برپایی مراسم عاشورا به سبک اهل تشیع را نمی‌دادند و جامعه‌ی اهل تشیع تنها اجازه داشت که مراسم قرآن‌خوانی و خیرات برگزار کند. هرچند این بار رفتار طالبان به‌صورت کلی ملایم‌تر بوده است، اما نگرانی جامعه‌ی تشیع با گذشت هر روز بیشتر می‌شود. بعضی از باشندگان هرات می‌گویند که این گروه در محرم امسال در قیاس به سال‌های قبل محدودیت‌های بیشتری وضع کرده است.