«از نان خود کم می‌کنیم، اما برای فرزندان خود مکتب می‌سازیم.» این سخن مهدی، باشنده‌ی روستای غاسور در ۶۲ کیلومتری شرق شهر نیلی، مرکز ولایت دایکندی است. صبر مهدی و باشندگان روستای «غاسور» پس از پنج سال انتظار به سرآمده است. با وجود وعده‌های مکرر، نه حکومت پیشین برای اعمار ساختمان مکتب به مردم این روستا کمک کرد و نه حکومت کنونی طالبان. مردم ناگزیر شدند خود دست به کار شوند.
مهدی به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که کار عملی ساختمان مکتب غاسور با هزینه‌ی حدود چهار میلیون افغانی از کمک مردمی در ماه ثور سال جاری آغاز شد؛ «روستای غاسور ۲۴۰ خانه دارد و هر خانه مبلغ سه هزار افغانی پول باید در راستای اعمار این مکتب بپردازد. تا حالا یک میلیون و ۱۱۹ هزار افغانی جمع‌آوری شده است و ۱۵۲ نفر در داخل و خارج کشور به این مکتب کمک نقدی کرده‌اند.»
مهدی مانند ده‌ها نفر دیگر شور و اشتیاق وصف‌ناپذیری برای پایان کار ساختمان این مکتب دارد تا هرچه زودتر، صدها دانش‌آموز به رویای‌شان برای داشتن صنف‌های درسی برسند.
او گفت: «فعلا کار ساخت مکتب را شروع کردیم. دست کمک‌خواهی به هرجا دراز کردیم. خدا را شکر کارها خوب پیش می‌رود و تنها نصب پنجره‌ها و سیمان‌کاری دیوارها باقی مانده و توکل به خدا تا ماه عقرب کارهای باقی مانده خلاص شود.»
مهدی می‌گوید که در حکومت قبلی وکیل‌های پارلمان پیشین هم وعده‌ی اعمار این مکتب را دادند اما به وعده‌ی خود وفا نکردند؛ «ما برای اعمار ساختمان مکتب بین خود در شوراها مشوره کردیم تا روند جمع‌آوری پول را شروع کنیم. سال قبل سیلاب مکانی که در آن خیمه‌های دختران موقعیت داشت را با خود برد و پس از آن دختران گاهی در یک حسینیه و گاهی در حسینیه دیگر به سختی درس می‌خواندند.»
پای پیاده و مسافت طولانی
مسافت طولانی بین مکتب و خانه‌های مردم در بیشتر روستاهای دایکندی، از جمله منطقه‌ی «لای» در ۱۴۲ کیلومتری شرق نیلی دانش‌آموزان را آزار می‌دهد. دانش‌آموزان به‌گونه‌ی میانگین دو ساعت را در راه رسیدن به مکاتب برکر و ورسیل طی می‌کنند و این باعث شده است که باشندگان «لای» به فکر اعمار ساختمان مکتب شوند.
باشندگان روستای لای به روزنامه اطلاعات روز گفتند که ۲۰۰ هزار افغانی کمک مردمی را برای اعمار مکتب ابتدایی «لای» جمع‌آوری کرده‌اند تا ۱۰۸ دانش‌آموز بتوانند در ساختمان کوچک با چهار صنف درسی، درس بخوانند.
محمد، یکی از باشندگان روستای لای مربوط به ولسوالی میرامور است. او اشتیاق دارد که کار اعمار ساختمان مکتب ابتدایی این روستا هرچه زودتر پایان یابد. او گفت: «من حاضرم به کشورهای دیگر برای کار بروم و حتا مزدوری کنم تا به هزینه‌ی اعمار ساختمان این مکتب کمک کنم. جای مکتب مان قبلا از سوی آمریت معارف تعیین شده بود، اما با روی‌کارآمدن امارت اسلامی ساخت این مکتب به تعویق افتاد و با کمک مردمی کار ساختمان مکتب پیش رفته است.»
محمد اما می‌گوید که روند اعمار ساختمان مکتب به‌دلیل بحران کمبود آب متوقف شده است؛ «منطقه‌ی لای یک منطقه‌ی کم‌آب است. مردم محل در قسمت آب آشامیدنی خود دچار مشکل هستند و هر وقت مشکل آب برطرف شود، مکتب را تکمیل می‌کنیم.»
براساس آمار بدست‌آمده از منابع مردمی در ولسوالی‌های شهرستان و میرامور، باشندگان این مناطق از بودجه کمک‌های مردمی ساختمان چهار مکتب را تکمیل کرده‌اند و کار ساختمان شش مکتب دیگر هم جریان دارد.
اواخر ماه ثور سال جاری عنایت‌الله سهار، رییس پیشین معارف طالبان در دایکندی و رییس کنونی معارف بامیان، در مصاحبه با تلویزیون ملی تحت کنترل این گروه گفته بود که در طول یک‌ونیم سال گذشته باشندگان دایکندی ۴۶ ساختمان درسی مکتب را در ولسوالی‌های شهرستان، میرامور، کیتی، اشترلی و سنگ‌تخت حمایت مالی کرده‌اند.
بربنیاد آمار رسمی معارف دایکندی، ۴۳۱ مکتب در این ولایت وجود دارد که از این میان، بیش از نیمی از آن‌ها فاقد ساختمان اند و دانش‌آموزان در فضای باز زیر آفتاب سوزان، خیمه و حتا در حسینیه‌ها درس می‌خوانند.
محروم از آموزش، امیدوار به آینده
زهرا یکی از دانش‌آموزان مکتب غاسور در ولسوالی شهرستان است و به‌دلیل فرمان ممنوعیت آموزش کودکان بالاتر از دوره‌ی ابتدایی از ادامه‌ی آموزش محروم شده است. زهرا اما از این‌که کار اعمار ساختمان این مکتب در جریان است، خوشحال است.
او در مصاحبه با روزنامه اطلاعات روز در مورد سختی‌های درس خواندن در نبود ساختمان درسی گفت: «وقتی من مکتب می‌رفتم، جایی برای درس خواندن نداشتیم و جای ما تنگ بود. در تابستان زیر خیمه هوا گرم بود و در خزان هم زیر خیمه‌ها در هنگام باریدن باران تر می‌شدیم. اما اگر مکان مناسب برای درس خواندن باشد، دانش‌آموزان با شوق بیشتر درس می‌خوانند. وقتی ما در حسینیه‌ها درس می‌خواندیم، چندین صنف یک‌جا باید می‌بودیم و آن زمان درس‌ها را درست نمی‌فهمیدیم.»
مهدیه، یکی دیگر از دانش‌آموزان مکتب غاسور است و در مصاحبه با روزنامه اطلاعات روز گفت جریان روند اعمار ساختمان این مکتب نور امید به زندگی دانش‌آموزان دختر ایجاد کرده است تا با شور و شوق بیشتر درس‌های‌شان را پی‌گیری کنند.
او گفت: «من می‌خواستم پولیس شوم، اما با آمدن طالبان از مکتب محروم شدم. با شروع ساخت مکتب، روحیه دختران روستا تغییر مثبت کرده است. پدران و مادران مان هنوز از ادامه‌ی تحصیل مان حمایت می‌کنند. اگر ما نمی‌توانیم مکتب برویم، خوشحالم که دختران دوره‌ی ابتدایی می‌توانند بروند و از ساختمان جدید استفاده کنند.»
دایکندی از جمله ولایت‌های محروم و کم‌تر انکشاف‌یافته شمرده می‌شود و در طول دودهه نظام جمهوریت کم‌تر توجه به این ولایت صورت گرفته است. باشندگان دایکندی معتقد هستند که بی‌پروایی حکومت‌ها و نظام‌ها در پیوند به وضعیت زندگی‌شان وجود دارد. آنان می‌خواهند که کودکان‌شان به‌جای درس خواندن در فضای باز، در درون صنف‌های معیاری درس بخوانند.
یادداشت: نام‌های مصاحبه‌شوندگان مستعار است.