وقتی در روز سه‌شنبه (۱۹ سرطان) سال جاری ملا هدایت‌الله بدری به‌عنوان وزیر معادن و پترولیم طالبان معرفی شد، در ردیف دوم مهمانان ویژه کسی نشسته بود که، بر قیاس قاچاقچی مشهور کلمبیایی، به پابلو اسکوبار افغانستان مشهور است: حاجی بشر نورزی. حاجی بشر نورزی به جرم قاچاق مواد مخدر، ۱۷ سال در زندان‌های امریکا محبوس بود. او که در نوزدهم سپتامبر ۲۰۲۲ به افغانستان برگشت، هیچ مسند رسمی در حکومت طالبان ندارد؛ اما از نفوذ و تأثیرگذاری زیادی در ساختار قدرت طالبان برخوردار است. نورزی مدتی است تمرکز خود را روی قراردادهای معادن و استخراج آن‌ها گذاشته است و در چندین نوبت هیأت‌های چینی را برای بازدید معادن لیتیم و اورانیم به ولایت‌های غزنی و هلمند برده است.
بشر نورزی و هدایت‌الله بدری یک‌دیگر را از سه‌دهه قبل می‌شناسند و با هم رفاقت و دوستی دارند. ملا هدایت‌الله بدری در دوران حاکمیت نخست طالبان در نیمه‌ی دوم دهه‌ی ۹۰ میلادی، مسئول مالی ملا عمر، بنیان‌گذار و نخستین رهبر این گروه بود و از آن زمان تا اینک رابطه‌ی نزدیک با حاجی بشر نورزی دارد. هدایت‌الله بدری پس از برکناری از وزارت مالیه در دوم ماه حمل سال گذشته به زادگاهش در قندهار نرفت و در خانه‌ی حاجی بشر نورزی بود، تا این‌که به‌عنوان رییس بانک مرکزی طالبان گمارده شد.
حاجی بشر نورزی و ملا هدایت‌الله بدری هر دو از ولسوالی میوند ولایت قندهار در جنوب افغانستان هستند. حاجی بشر از محلی در نزدیکی بازار میوند و از قوم نورزی است و ملا هدایت‌الله بدری از منطقه‌ی بند تیمور، بین قندهار و هلمند و از قوم اسحاق‌زی است. منابع معتبر به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که بشر نورزی افزون بر دیدار با هدایت‌الله بدری در وزارت معادن و پترولیم، در برخی از سفرهای ولایتی هم با او جهت بازدید از معادن و منابع زیرزمینی می‌رود.
یافته‌های روزنامه اطلاعات روز نشان می‌دهد که حاجی بشر نورزی با هدایت‌الله بدری اخیرا از معادن زغال‌سنگ سرپل و معادن سرب و جست بامیان بازدید کرده است. در اعلامیه‌های وزارت معادن و پطرولیم طالبان هیچ نامی از بشر نورزی برده نشده است، اما او در عکس‌ها دیده می‌شود.
مانورهای بشر با تأیید رهبر
براساس اطلاعات بدست آمده از منابعی که نمی‌خواهند اسم‌شان ذکر شوند، حاجی بشر نورزی با چینی‌ها برای استخراج معادن لیتیم و اورانیم وارد معامله‌ی بزرگ شده است و در این موارد، پشتیبانی ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان را نیز دارد.
یک منبع گفت: «چینی‌ها از حاجی بشر نورزی خواستند که روی معادن لیتیم در غزنی کار کند. نورزی از قبیله‌ی رهبر طالبان است و با حمایت او هیأت چینی را به غزنی خواست تا سروی ابتدایی را انجام دهد؛ اما وقتی شهاب‌الدین دلاور، وزیر پیشین معادن و پترولیم طالبان که اخیرا از مقام خود برکنار شد، از این قضیه اطلاع یافت، هیأت چینی در غزنی را فراخواند و به آنان هشدار داد که بدون داشتن قرارداد، هرگز دیگر به ساحه نیایند.»
در ماه جدی ۱۴۰۱، خبرگزاری باختر به نقل از حضرت یوسف صهیب، رییس معادن و نفت طالبان در غزنی گزارش داد که چینی‌ها به سرمایه‌گذاری در استخراج لیتیم در ولایت غزنی علاقه‌مند هستند. لیتیم قابلیت ذخیره کردن انرژی برقی را دارد و در ساخت باتری‌های موبایل، موترهای برقی، کامپیوتر و باتری هواپیماهای بی‌سرنشین استفاده می‌شود.
منبع گفت که حاجی بشر نورزی بدون اطلاع دادن به وزارت معادن و پترولیم، هیأت چینی را به‌منظور سروی معدن اورانیم در منطقه‌ی کوه لیونی مربوط ولسوالی گرمسیر ولایت هلمند در جنوب افغانستان برد.
او افزود: «مولوی شهاب‌الدین دلاور، وزیر پیشین معادن و پترولیم طالبان از اعزام هیأت چینی به هلمند مطلع شد و به نیروهای استخبارات اطلاع داد تا این هیأت چینی را از افغانستان خارج کنند.»
حاجی بشر نورزی تلاشی برای دخالت در پروژه‌ی استخراج معدن مس عینک نیز انجام داد، اما اقداماتش از سوی شهاب‌الدین دلاور متوقف شد. منبع معتبر به اطلاعات روز گفت که حاجی بشر در دوران شهاب‌الدین دلاور، مکتوبی از دفتر ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه آورده بود که مسئولان این وزارت‌خانه بدون قیدوشرط در هر بخش با او همکاری کنند.
براساس اطلاعات یکی از منابع، «شهاب‌الدین دلاور متهم شده بود که درآمدهای وزارت از مجرای قراردادهای معادن را به کمک پسرش اختلاس می‌کند. برخی از این موارد توسط استخبارات طالبان و با رهنمود حاجی بشر نورزی مستندسازی شد، اما رییس حراست از قانون و سبوتاژ جرایم اقتصادی ۰۷ استخبارات طالبان پرونده‌ی فساد علیه شهاب‌الدین دلاور را رد کرد.»
این منبع گفت که بشر نورزی تلاش زیادی کرد تا ملا هبت‌الله، رهبر این گروه را متقاعد کند که شهاب‌الدین دلاور را از مسند وزارت معادن برکنار کند و سرانجام در این کار موفق شد. شهاب‌الدین دلاور پس از برکناری از وزارت معادن و پترولیم به ریاست جمعیت هلال احمر افغانی گمارده شد.
یکی از مالکان شرکت‌هایی که در داوطلبی نمک اندخوی شرکت کرده بود، به روزنامه اطلاعات روز گفت که نفت سرپل و همچنین معادن نمک اندخوی در انحصار یما پترولیم و شرکت زیرمجموعه‌ی آن، ابوسعید است. حاجی بشر از این دو شرکت حمایت و سهم خود را از سود حاصله دریافت می‌کند.
او گفت: «بدون حمایت حاجی بشر که روابط نزدیک با طالبان دارد، یما پترولیم و ابوسعید نمی‌توانستند که برنده‌ی داوطلبی‌های وزارت معادن شوند. حاجی بشر از قندهار است و در امریکا زندانی بوده و خیلی قدرت دارد.»
این منبع به اطلاعات روز گفت که اخیرا فرزند حاجی بشر را در دفتر یما پترولیم در شهر مزار شریف، مرکز بلخ دیده است که ظاهرا برای هماهنگی امور به آن‌جا رفته است. شرکت یما پترولیم برنده‌ی داوطلبی ۶۰ هزار تُن نفت خام قشقری ساحه‌ی حوزه آمودریا به ارزش ۳۳ میلیون دالر شده است.
همین منبع گفت که هرچند حاجی بشر در پیمان نفت و نمک اندخوی شریک است، در قراردادها و مسائل اداری نامی از او نیست.
بشر نورزی کیست؟
هنگامی که بشر نورزی، پس از هفده سال حبس در امریکا به افغانستان بازگشت، ملا هدایت‌الله بدری او را با خوشحالی در آغوش گرفت و پیشانی‌اش را بوسید. مقام‌های دیگر طالبان، از جمله ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌‌وزیر، ملا یعقوب، وزیر دفاع، عبدالحق وثیق، رییس استخبارات و دیگر مقام‌های ارشد طالبان نیز بعدا در ضیافت‌هایی که به‌مناسبت رهایی او از زندان و برگشتن‌اش به افغانستان ترتیب داده شده بود، حضور یافتند. این نفوذ و قدرت بشر نورزی از کجا می‌آید؟
در دوران جنگ نیروهای مجاهدان با اتحاد جماهیر شوروی پیشین در دهه‌ی ۸۰ میلادی، بشر نورزی یک فرمانده جوان محلی مجاهدان در قندهار بود. با خروج شوروی سابق، نورزی با سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) وارد مذاکره شد تا در برابر تحویل‌دهی موشک‌های استینگر مبالغ هنگفتی دریافت کند. موشک‌های استینگر توسط امریکا به نیروهای مجاهدان سپرده شده بود. این موشک‌ها با هدف قراردادن موفقانه‌ی جت‌ها و هلیکوپترهای روسی به یکی از برگ‌های برنده‌ی مجاهدان در مقابل نیروهای شوروی پیشین تبدیل شده بودند.
نورزی وقتی با ملا عمر، بنیان‌گذار تحریک طالبان افغانستان آشنا شد، به او کمک کرد تا نفوذ خود را در میان سران قبایل در ولایت‌های جنوبی گسترش دهد. در همین دوره و با گسترش سلطه‌ی طالبان در بیشتر جغرافیای افغانستان، نورزی کنترل تجارت مواد مخدر را در دست گرفت و از این طریق خود را به‌عنوان یکی از منابع اصلی برای تقویت مالی طالبان تثبیت کرد.
پس از حمله‌ی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و امتناع ملا عمر از سپردن اسامه بن لادن، رهبر شبکه القاعده به امریکا، «امارت طالبان» در مقابل حمله‌ی نظامی امریکا و متحدانش فروپاشید. در آن زمان بشر نورزی در کویته پاکستان بود. او به‌دلیل نزدیکی به ملا عمر به هدفی برای امریکایی‌ها بدل شده بود و به همین خاطر خودش را پنهان کرده بود. او اما در اواخر سال ۲۰۰۱ تصمیم گرفت که با مقام‌های نظامی امریکا در شهر مرزی اسپین‌بودلک قندهار دیدار کند. این دیدار به بازداشت و بازجویی شش‌روزه‌اش انجامید، ولی امریکایی‌ها او را بعدا رها کردند. او در جنوری ۲۰۰۲ بخشی از موشک‌های ضدهوایی را تحویل داد تا «حسن نیت» خود را به امریکایی‌ها نشان دهد.
بازداشت، زندان و رهایی
شبکه‌ی تحت رهبری بشر نورزی در سال ۲۰۰۴ به قاچاق محموله‌ی هیروئین به ارزش بیش از ۵۰ میلیون دالر به نیویارک متهم شد. نورزی به دام مأموران امریکایی افتاد و دعوت آنان را برای سفر به امریکا پذیرفت، اما بازداشت شد. سرانجام نورزی در سال ۲۰۰۹ از سوی دادگاهی در امریکا به حبس ابد محکوم گردید.
با آغاز گفت‌وگوهای طالبان و امریکا، ملا عبدالغنی برادر که آن زمان مسئول دفتر سیاسی طالبان در قطر بود، خواستار تبادل زندانیان طالبان با شهروندان امریکایی شد. آزادی بشر نورزی مهم‌ترین خواست طالبان بود، اما پذیرش این درخواست برای امریکایی‌ها دشوار بود. هنگامی که در جولای ۲۰۲۲ ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان به دوحه رفت و با مقام‌هایی امریکایی دیدار کرد، آزادی بشر نورزی در بدل رهایی مارک فرریکس، شهروند امریکا نهایی شد و نورزی سرانجام از حبس رهایی یافت و به افغانستان برگشت.
امروز حاجی بشر نورزی به یکی از قدرتمندترین افراد بی‌مسند در حکومت طالبان تبدیل شده است. منبع معتبر به اطلاعات روز گفت که بشر نورزی در کنار مدیریت و کنترل کارتل خانوادگی مواد مخدر، تمرکز زیادی روی استخراج معادن کرده است و از حمایت همه‌جانبه‌ی هدایت‌الله بدری، وزیر معادن و پترولیم این گروه برخوردار است.