HRW “Onlar yağış kimi bizə atəş açdı” adlı hesabat yayıb
“Human Rights Watch” təşkilatının yeni hesabatında Səudiyyə sərhədçiləri Yəmən sərhədi boyunca miqrantların kütləvi şəkildə öldürülməsində günahlandırılır.
Hesabatda deyilir ki, yüzlərlə insan, onların əksəriyyəti müharibənin dağıtdığı Yəməndən keçərək Səudiyyə Ərəbistanına çatan efiopiyalılardır.
Miqrantlar BBC-yə bildiriblər ki, onlar silahla açılan atəş nəticəsində əzalarını itiriblər və cəsədlərin izlər üzərində qaldığını görüblər.
Səudiyyə Ərəbistanı daha əvvəl sistematik qətllərlə bağlı iddiaları rədd etmişdi.
“Human Rights Watch” (HRW) təşkilatının “Onlar yağış kimi bizə atəş açdı” adlı hesabatında Yəmənin Səudiyyə Ərəbistanı ilə şimal sərhədində Səudiyyə polisi və əsgərləri tərəfindən onlara atəş açıldığını və bəzən partlayıcı silahlarla hədəf alındığını söyləyən miqrantların qrafik ifadələri yer alır.
BBC miqrantlardan bir neçəsini danışdırıb. Miqrantlar neftlə zəngin krallıqda iş axtarmaq üçün sərhədi keçməyə cəhd edən çoxlu qadın və uşaq da daxil olmaqla, böyük efiopiyalı qrupların atəşə tutulduğu gecədən danışıblar.
21 yaşlı Mustafa Soufia Mohammed BBC-yə deyib ki, 45 nəfərlik miqrantlar qrupundan bəziləri keçən ilin iyul ayında sərhədi keçmək istəyərkən atəşə tutulublar.
“Vurulduğumu hiss etmədim, amma qalxıb yerimək istəyəndə ayağımın bir hissəsi yanımda deyildi”, – o deyib.
Mustafanın ayağı dizinin altından amputasiya edilib və indi o, Efiopiyada valideynləri ilə birlikdə qoltuq dəyənəyi və uyğun olmayan protez ilə yeriyir. “Səudiyyə Ərəbistanına ailəmin həyatını yaxşılaşdırmaq istədiyim üçün getdim” deyən iki uşaq atası, “amma ümid etdiyim şey baş tutmadı. İndi valideynlərim mənim üçün hər şeyi edir”, – deyib.
Başqa bir efiopiyalı miqrant isə deyib ki, o, sərhəddə Səudiyyə hərbi forması geyinmiş şəxslər tərəfindən vurulub:
“Bizi döydülər, bəzilərini öldürdülər və sağ qalanları xəstəxanaya apardılar. Ölənlərin cəsədləri yerə səpələnmiş halda qaldı”.
“Qasığımın yaxınlığından budlarımın arasından vuruldum, indi ayaqlarım iflic olub. Hətta yeriyə bilmirəm. Öləcəyimi düşünürdüm”.
BMT-nin Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatının məlumatına görə, ildə 200.000-dən çox insan Afrika Buynuzundan dəniz yolu ilə Yəmənə və daha sonra Səudiyyə Ərəbistanına keçməklə təhlükəli səyahətə cəhd edir. İnsan haqları təşkilatları bu yolda çoxunun həbs və döyülmə halları ilə üzləşdiyini deyir.
Dəniz keçidi kifayət qədər təhlükəlidir. Ötən həftə Cibuti sahillərində gəminin batması nəticəsində 24-dən çox miqrantın itkin düşdüyü bildirilir. Hesabatda bildirilir ki, Yəməndə əsas miqrant yolları yol boyu ölən insanların məzarları ilə doludur. İki il əvvəl paytaxt Sənada Yəmənin şimalına nəzarət edən husi üsyançılarının idarə etdiyi həbsxanada baş verən yanğında onlarla miqrant həlak olmuşdu.
HRW-nin son hesabatında qeyd olunan sui-istifadələr miqyasına və xarakterinə görə fərqlidir. Hesabatın aparıcı müəllifi Nadia Hardman BBC-yə deyib:
“Bizim sənədləşdirdiyimiz şeylər, əslində, kütləvi qətllərdir”.
2022-ci ilin martından bu ilin iyununa qədər olan dövrü əhatə edən hesabatda partlayıcı silahlarla bağlı 28 ayrı insident və 14 yaxın məsafədən atışma halları təfərrüatlı şəkildə əksini tapıb.
“Sağ qalanlar tərəfindən mənə göndərilən yüzlərlə qrafik şəkillər və videolar görmüşəm. Onlar olduqca dəhşətli yaraları və partlayış yaralarını təsvir edir”, – Nadia Hardman deyib.
Müəlliflər bildiriblər ki, sərhəd keçidlərinin uzaqlığı və sağ qalanların izinə düşmək çətinliyi səbəbindən neçə nəfərin öldüyünü dəqiq bilmək mümkün deyil.
Hardman, “Biz minimum 655 deyirik, lakin bu, minlərlə ola bilər. Biz faktiki olaraq bildiririk ki, sui-istifadələr geniş yayılmış və sistematikdir və insanlığa qarşı cinayətə bərabər ola bilər”, – deyib.
Səudiyyə təhlükəsizlik qüvvələrinin şimal sərhədində törətdiyi geniş miqyaslı qətllərə dair hesabatlar ilk dəfə ötən ilin oktyabrında BMT ekspertlərinin Ər-Riyad hökumətinə göndərdiyi məktubda ortaya çıxıb. Onlar “Səudiyyə təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən miqrantlara qarşı artilleriya atəşi və kiçik silahlardan istifadə etməklə, irimiqyaslı, ayrı-seçkilik olmadan sərhədlərarası qətllərin sistematik nümunəsi kimi görünən şeyləri” vurğulayıblar.
Səudiyyə hökuməti iddiaları ciddi qəbul etdiyini, lakin BMT-nin qətllərin sistematik və ya irimiqyaslı olması ilə bağlı səciyyələndirməsini qətiyyətlə rədd etdiyini bildirib.
Ötən ay qlobal tədqiqat şəbəkəsi olan Qarışıq Miqrasiya Mərkəzi, sağ qalanlarla apardığı müsahibələrə əsaslanaraq, sərhəd boyu qətllərlə bağlı əlavə iddiaları dərc edib. Onun hesabatında sərhəd bölgəsinə səpələnmiş çürümüş cəsədlərin qrafik təsvirləri, Səudiyyə sərhədçiləri tərəfindən tutulan miqrantlardan hansı ayağından vurulmaq istədikləri və dəhşətə gəlmiş insanların böyük qruplarına hücum etmək üçün pulemyot və minaatanlardan istifadə edilməsinin qrafik təsvirləri var.
“Human Rights Watch”un hesabatı indiyədək ən təfərrüatlıdır, çoxsaylı şahidlərin hesabatları və bir çox qətllərin baş verdiyi deyilən keçid məntəqələrinin, habelə müvəqqəti dəfn yerlərinin peyk görüntüləri ilə əhatələnib.
Hesabat həmçinin Yəmənin daxilində, miqrantların silahlı qaçaqmalçılar tərəfindən sərhədə aparılmazdan əvvəl saxlanıldığı Monabbihdə saxlama mərkəzini də müəyyən edir.
HRW-yə müsahibə verən bir miqrantın sözlərinə görə, Yəmən husi üsyançıları Monabbihdə təhlükəsizlikdən məsuldur və qaçaqmalçılarla birlikdə işləyirlər. Peyk fotoşəkili hasarlanmış kompleksin içərisində sıx şəkildə yığılmış parlaq narıncı çadırları göstərir.
HRW hesabatı bu ilin iyun ayına qədər olan hadisələri əhatə etsə də, BBC qətllərin davam etdiyinə dair sübutlar üzə çıxarıb. Şimaldakı Saada şəhərində, BBC tərəfindən görülən görüntülərdə sərhəddə yaralanan miqrantların cümə günü (18 avqust) xəstəxanaya gəldiyi görünür. Onlar yaxınlıqdakı qəbiristanlıqda dəfn olunurmuş. BBC BMT məruzəçiləri, Qarışıq Miqrasiya Mərkəzi və “Human Rights Watch” təşkilatının iddiaları ilə bağlı şərh almaq üçün Səudiyyə hökumətinə müraciət etsə də, cavab almayıb.
