اگر طالبان امیدوار بودند که حواله کردن سخنان درشت به آدرس داعش خراسان و «خوارج» خواندن آنان می‌تواند نگرانی‌های جهانی در مورد همکاری طالبان با گروه‌های تروریستی را زایل کند، به نظر می‌رسد که آن امیدواری تحقق نیافته است. ظاهرا دولت‌ها و سازمان‌های ناظر بر عملکرد طالبان هرگز باور نکردند که حملات لفظی طالبان بر گروه‌هایی چون داعش نشان‌دهنده‌ی عزم عملی طالبان برای مقابله با این گروه‌ها باشد. کشته‌شدن ایمن‌الظواهری، فرد شماره یک القاعده در کابل، تردید جهانی در مورد اراده‌ی طالبان برای جدایی از گروه‌های تروریستی را تشدید کرد. شاید علامت‌های فرستاده‌شده از سوی دولت‌ها به مرکز قدرت طالبان در قندهار بود که رهبر طالبان را واداشت برای ارزیابی رویکرد امنیتی-تبلیغاتی این گروه عده‌ای از مقام‌های بلندپایه‌ی طالبان را از کابل به قندهار فرابخواند.
در بیست‌وپنجم سرطان امسال ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت طالبان اعلام کرد که سه مقام ارشد امنیتی حکومت این گروه از کابل به قندهار فراخوانده شده و با ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان در قندهار ملاقات کرده‌اند. او در آن زمان جزئیاتی از این نشست ارائه نکرد اما گفته بود که در این جلسه مسئولان ارگان‌های امنیتی گزارشی از پیشرفت‌ها و اجراآت کاری خود را به رهبر طالبان توضیح داده و در جلسه مشکلات مربوط به ارگان‌های امنیتی مورد بحث قرار گرفته است.
روز پنج‌شنبه (۴ اسد)، ده روز پس از جلسه‌ی قندهار، سه مقام ارشد امنیتی حکومت سرپرست طالبان هر یک مولوی محمدیعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع طالبان، سراج‌الدین حقانی، سرپرست وزارت داخله‌ی این گروه و مولوی عبدالحق وثیق، رییس استخبارات حکومت طالبان در برنامه تقدیر از نظامیان این گروه در کابل، درباره‌ی وضعیت امنیتی افغانستان، فعالیت گروه‌های تروریستی و اقدامات حکومت طالبان در راستای تأمین امنیت در کشور صحبت کرده‌اند.
مولوی یعقوب مجاهد گفت که طالبان «در تمامیت اراضی کشور حاکمیت کامل دارند» و «در زودترین زمان» حریم هوایی افغانستان را نیز کنترل خواهند کرد. او افزود که «هرکسی با بی‌احترامی به خاک ما نگاه کند، با استفاده از امکانات عکس‌العمل نشان خواهیم داد.»
هم‌زمان با او سراج‌الدین حقانی گفت که در آینده‌ی نزدیک کار پروژه‌های بزرگ اقتصادی چون تاپی، کاسا یک هزار، خط آهن و معدن مس عینک شروع می‌شود و این امر «نشان‌دهنده‌ی امنیت بهتر است.» او گفته است: «برای مردم خود و تمامی سفارت‌خانه‌ها و ادارات دیپلوماتیک موجود در افغانستان اطمینان می‌دهیم که نیروهای پولیس در هماهنگی با ادارات دفاعی و استخباراتی مسئول تأمین امنیت شان هستند.»
مقام‌های امنیتی حکومت طالبان گفتند که اداره استخبارات از وجود کارمندان حکومت پیشین تصفیه شده، تشکیلات پولیس به ۲۳۰ هزار نفر رسیده و از تمامی تجهیزات نظامی باقی‌مانده از حکومت پیشین به خوبی استفاده و نگهداری می‌شود. این مقام‌ها کم‌تر به مشکلات امنیتی اشاره کرده اما بیشتر تأکید کردند که با اقداماتی که نظم حاکم توسط این گروه را به چالش بکشد، برخورد خواهند کرد.
«نه باغی است و نه خوارج»
سه مقام ارشد امنیتی حکومتی طالبان گفتند که گروه‌های تروریستی در افغانستان فعال نیستند. سراج‌الدین حقانی با به‌کار بردن عباراتی چون «باغی» و «خوارج» که اصطلاحات دینی-مذهبی است، گفت که «هیچ قوت به‌نام باغی‌ها، خوارج و داعش در افغانستان وجود ندارد که نظام شرعی را تهدید کند.» او گفت که باغی و خوارج به کسی گفته می‌شود که «در یک جغرافیای معین استقرار داده باشند و با مقررات نظام شرعی مخالف کنند.»
مولوی عبدالحق وثیق، رییس استخبارات طالبان نیز گفت که افغانستان قربانی فعالیت‌های خرابکارانه است که مراکز آن در بیرون از افغانستان و در همسایگی آن قرار دارند. او بدون نام بردن از کشوری یا همسایه‌ای گفت که این افراد از بیرون به داخل افغانستان آمده و دست و به اقدامات خرابکارانه می‌زنند. وثیق هشدار داد که اگر جهان مرکز این گروه‌ها را در خارج از افغانستان نادیده بگیرد، عواقب آن‌را خواهد پرداخت.
رییس استخبارات طالبان گفت: «برخی از سازمان‌های بین‌المللی درباره‌ی حضور و فعالیت برخی گروه‌ها در افغانستان گزارش‌های دروغین نشر می‌کنند. این معلومات و اطلاعات به آن‌ها از سوی برخی از سازمان‌ها و شبکه‌های استخباراتی منطقه و جهان داده می‌شود که وجود حاکمیت نظام شرعی اسلامی بر مردم افغانستان، امنیت و فرصت‌های اقتصادی را در افغانستان تحمل نمی‌توانند. این سازمان‌ها و شبکه‌ها در تولید اطلاعات کاذب مهارت دارند.»
وثیق گفت که این سازمان‌ها و شبکه‌ها در یک وقت مطابق میل جهت‌ها اطلاعات کاذب می‌دهند و می‌خواهند باعث ایجاد بدگمانی و فاصله در منطقه شوند. او گفت که منطقه و جهان باید متوجه پلان‌های «خطرناک» این سازمان‌ها و شبکه‌ها شوند. وثیق بدون نام بردن از شبکه و یا سازمان مشخصی گفت که تخریب‌گران از بیرون از افغانستان می‌آیند و به‌گفته‌ی او، «دشمن حالا [در افغانستان] حضور فیزیکی ندارد ولی از لحاظ استخباراتی حالا هم موجود است و کار میکند.»
مولوی یعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع طالبان هم گفت که دشمنان داخلی و خارجی می‌کوشند امنیت را «اخلال کنند و برای بدنامی این نظام و حکومت تلاش دارند.» او خطاب به نظامیان طالبان گفت که «گزارش‌هایی بود که دشمنان کوشش می‌کنند طریقه و راهی پیدا کنند تا امنیت را اخلال کنند.»
هرچند در گذشته نیز مقام‌های حکومت طالبان موجودیت گروه‌های تروریستی در افغانستان را رد کرده بودند اما این تأکید هم‌زمان سه مقام ارشد امنیتی این حکومت برخلاف واقعیت و شواهد موجود در کشور است. گزارش‌هایی که نشر می‌شوند و رویدادهایی که در افغانستان رخ می‌دهند، بسیار متفاوت از آن چیزی است که مقام‌های طالبان ادعا می‌کنند.
داعش، از جنگ با دشمن مشترک تا جنگ با «امارت»
گروه داعش زمانی در افغانستان اعلام موجودیت کرد که طالبان در آن زمان خود علیه حاکمیت سیاسی موجود در افغانستان و متحدان آن می‌جنگیدند. حکومت جمهوری در افغانستان و متحدان نظامی آن، از جمله نظامیان امریکایی و ناتو در افغانستان در آن زمان در دو جبهه علیه طالبان و داعش در جنگ بودند. هم‌زمان طالبان با داعش نیز درگیر بودند. در آن زمان طالبان در برخی از نقاط افغانستان با داعش درگیر شدند که برجسته‌ترین درگیری‌ها میان این دو گروه در شرق افغانستان رخ داد. در یک مورد در ماه جدی ۱۳۹۴ طالبان و داعش در ولسوالی‌های اچین و بتی‌کوت ولایت ننگرهار درگیر شدند. در آن زمان سخن‌گوی والی ننگرهار گفته بود که دست‌کم سی نفر از جنگ‌جویان دو طرف در این درگیری‌ها کشته شده‌اند.
هرچند پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان داعش دیگر مانند گذشته جغرافیای مشخصی را در اختیار ندارد اما همچنان با طالبان درگیر است. با وجود این‌که داعش دیگر مانند گذشته قدرتمند نیست و در کشورهای دیگر نیز به‌شدت سرکوب شده است، اما هنوز حملاتی را بر غیرنظامیان در افغانستان و همین‌طور مسئولان و نظامیان طالبان انجام می‌دهد.
در ماه سرطان ۱۴۰۳ طالبان اعلام کردند که یک عضو گروه داعش را در ننگرهار کشته‌اند. قول اردوی ۲۰۱ خالد بن ولید وزارت دفاع طالبان گفته بود که ذاکرالله مشهور به ابوشیر داعشی در حمله‌ی نیروهای طالبان بر یک مخفیگاه داعش در ساحه‌ی «دکی» ولسوالی مومنددره کشته شده است.
پیشتر از آن داعش مسئولیت کشتن یک مقام بلندپایه‌ی طالبان در بدخشان را برعهده گرفته بود. در ماه جوزای ۱۴۰۲ داعش اعلام کرد که نیروهایش موفق شده با بمب‌گذاری نثاراحمد احمدی، معاون والی طالبان در بدخشان را در شهر فیض‌آباد به قتل برسانند.
حدود یک ماه بعد وزارت داخله‌ی طالبان به اعضای طالبان هشدار داد که داعش قصد حمله بر مقام‌های این گروه را دارد. در آن زمان ریاست پلان و اپراسیون معینیت ارشد امنیتی وزارت داخله‌ی طالبان عنوانی فرماندهان امنیه‌ی این گروه در ولایت‌ها در مکتوبی اعلام کرده بود که داعش قصد دارد در مراسم حج‌‌مبارکی علیه مسئولان طالبان حملات انتحاری و بمب‌گذاری انجام دهد.
حدود یک سال پیش از آن داعش یکی از فرماندهان و مقام‌های ارشد طالبان را کشت. در ماه حوت ۱۴۰۱ یک مهاجم انتحاری داعش محمدداوود مزمل، والی طالبان در بلخ را در دفتر کاری‌اش هدف قرار داد و از بین برد. این مقام طالبان پیش از آن به‌حیث والی طالبان در ننگرهار و معاون وزارت داخله‌ی طالبان کار کرده بود.
حمله بر غیرنظامیان
داعش طی حدود سه سالی که از حاکمیت دوباره‌ی طالبان می‌گذرد، حملات مرگ‌باری را بر غیرنظامیان در افغانستان انجام داده است. عمده‌ی این حملات انفجاری و انتحاری بوده است که بیشتر شیعه‌های افغانستان را هدف گرفته است.
تنها در ماه ثور ۱۴۰۳ داعش مسئولیت سه حمله را در ولایت‌های بامیان، هرات و کابل برعهده گرفته است. در اواخر ماه ثور داعش در ولایت بامیان موتر گردشگران خارجی را هدف قرار داد و براساس آمار وزارت داخله‌ی طالبان، در این حمله شش نفر، شامل سه شهروند خارجی و سه شهروند افغانستان کشته و هفت نفر دیگر، به‌شمول چهار خارجی زخمی شدند. در شامگاه دهم ثور داعش بر نمازگزاران شیعه در هرات حمله کرد. در آن زمان منابع به اطلاعات روز گفته بودند دو مهاجم مسلح سوار بر موتورسایکل بر نمازگزاران تیراندازی کرده‌اند؛ اما وزارت داخله‌ی طالبان مهاجم را یک نفر اعلام کرده بود. منابع گفتند که در این حمله شش نفر شامل چهار مرد، یک کودک و یک زن کشته و دو نفر زخمی شده‌اند. یکی از کشته‌های این رویداد شیخ جاوید، وکیل گذر و ملا امام مسجد بود.
در اوایل ثور نیز داعش بر موتر غیرنظامیان در کوته سنگی واقع در غرب شهر کابل حمله کرد. داعش در اعلامیه‌ی خود ادعا کرده بود که با بمب مقناطیسی یک موتر حامل شیعیان را هنگام عبور از ایست بازرسی طالبان هدف قرار داده و در نتیجه ۱۰ نفر غیرنظامی و اعضای طالبان کشته و یا زخمی شده‌اند.
در آخرین مورد طالبان خود به شیعه‌ها در ولایت غزنی درباره‌ی حمله داعش هشدار دادند. در ماه سرطان ۱۴۰۳ هیأت اعزامی ریاست عمومی استخبارات طالبان به غزنی، در نشستی به اعضای شورای علمای شیعه از حمله‌ی گروه داعش بر مراسم محرم هشدار داده بود. این هیأت گفته بود که داعش از کشورهای همسایه برای حمله به شیعه‌ها وارد افغانستان شده‌اند.
افغانستان، پناهگاه امن تروریسم
برخلاف ادعای حکومت طالبان و مقام‌های ارشد نظامی آن، گزارش‌های معتبر سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی مدعی حضور گروه‌های تروریستی در افغانستانِ تحت حاکمیت طالبان است. این گزارش‌ها می‌گویند که گروه‌های تروریستی متعدد، از جمله القاعده، داعش و تی‌تی‌پی یا تحریک طالبان پاکستانی در افغانستان حضور دارند و فعالیت‌های خود را از این کشور سازماندهی می‌کنند.
الف: داعش، اخیرا کمیته نظارت بر تحریم‌های سازمان ملل در پانزدهمین گزارش خود به شورای امنیت این سازمان گفته است که افغانستان تحت حاکمیت طالبان به پناهگاه امن گروه‌هایی مانند القاعده و داعش تبدیل شده است. در گزارش این کمیته که در ماه جولای امسال به شورای امنیت سازمان ملل ارائه شد، آمده است که باوجود عملیات‌های طالبان علیه داعش شاخه خراسان، این گروه همچنان یک تهدید آشکار در داخل افغانستان، منطقه و فراتر از آن است. براساس ادعای این کمیته، کشورهای عضو سازمان ملل گفته‌اند که نگران توانایی‌های طالبان برای مبارزه‌ی مؤثر با تهدید پیچیده‌ی داعش و خطرات گسترش فعالیت‌های تروریستی این گروه است.
این کمیته در گزارش خود به تفصیل راجع به فعالیت داعش در افغانستان تحت کنترل طالبان پرداخته و گفته است که با وجود تشدید عملیات طالبان علیه این گروه، داعش از گُسل‌های فرقه‌ای در افغانستان سوءاستفاده کرده و به اهدافی چون اقلیت‌های مذهبی حمله میکند. علاوه بر این، داعش برای جلب نیرو از میان طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی، از جمله غیرسلفی‌ها تمرکز کرده است.
در گزارش کمیته آمده است که داعش موفق شده است در وزارت‌های کلیدی حکومت طالبان، از جمله وزارت‌های دفاع، داخله و ریاست استخبارات این گروه نفوذ کند. این گزارش مدعی است که داعش از شهروندان افغانستان برای حملات خود در پاکستان، از شهروندان پاکستان برای انجام حمله در افغانستان و از شهروندان تاجیکستان برای حمله در ایران و روسیه استفاده میکند. این گزارش گفته با وجود آن‌که طالبان در تلاش کسب مشروعیت هستند اما داعش پیوسته برای مشروعیت‌زدایی از طالبان تلاش میکند.
دولت امریکا نیز از حضور داعش در افغانستان سخن گفته است. در تازه‌ترین مورد برنامه «پاداش برای عدالت» وزارت خارجه‌ی امریکا اعلام کرده است که برای اطلاعاتی که منجر به اخلال در سازوکارهای مالی داعش شاخه خراسان در افغانستان گردد، تا ده میلیون دالر پاداش در نظر گرفته است. براساس ادعای این برنامه، داعش از استخراج منابع طبیعی، از جمله معادن پرسود تالک در ولایت ننگرهار و قاچاق آن به خارج از افغانستان «سود سرشاری بدست می‌آورد.»
این وزارت به نقل از وزارت خزانه‌داری امریکا نوشته است: «داعش-خراسان همچنین از طریق دریافت هدایای مالی از افراد محلی، مالیات‌گیری، اخاذی از مردم و کسب‌وکارهای محلی و همچنین با بهره جستن از حمایت مالی شاخه اصلی سازمان تروریستی داعش، تأمین مالی می‌شود. تسهیل‌کنندگان مالی داعش-خراسان همچنین از فروش غیرقانونی تنباکو در افغانستان و پاکستان درآمد کسب می‌کنند و سایر عوامل وابسته به آن‌ها در فروش مجدد کالاهای لوکس دخیل بوده‌اند. داعش-خراسان برای انتقال وجوه و تأمین مالی فعالیت‌های خود به سیستم پرداخت غیررسمی موسوم به “حواله” متکی بوده است.»
ب: تی‌تی‌پی، به‌دنبال به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، تحریک طالبان پاکستانی نیز رفته‌رفته حملات خود را در خاک پاکستان تشدید کرد. حالا این گروه تبدیل به چالش جدی امنیتی برای پاکستان شده و باعث تنش میان پاکستان و حکومت طالبان گردیده است. کمیته نظارت بر تحریم‌های سازمان ملل در گزارش خود گفته است که طالبان نشان داده‌اند که مایل و یا قادر به مدیریت یا مهار تهدید تحریک طالبان پاکستانی که حملات خود را در خاک پاکستان تشدید کرده است، نیست. به‌باور این کمیته، «به نظر می‌رسد که طالبان حمایت خود از تحریک طالبان پاکستانی را بیشتر کرده‌اند.»
در این گزارش آمده است: «تخمین زده می‌شود که تی‌تی‌پی با داشتن شش الی شش‌ونیم هزار جنگ‌جو، بزرگ‌ترین گروه تروریستی در افغانستان باشد. یک کشور عضو سازمان ملل با ابراز نگرانی گفت که همکاری بیشتر بین تحریک طالبان پاکستانی و القاعده می‌تواند تی‌تی‌پی را به یک تهدید فرامنطقه‌ای تبدیل کند.» براساس ادعای این کمیته، حمایت القاعده از تی‌تی‌پی شامل اشتراک جنگ‌جویان افغان برای تشکیلات تی‌تی‌پی و اردوگاه‌های آموزشی در افغانستان است.
کمیته تحریم‌های سازمان ملل مدعی است که طالبان از اواسط سال ۲۰۲۳ پالیسی خود در قبال تی‌تی‌پی را تغییر داده است. استخبارات طالبان سه مهمان‌خانه‌ی جدید را در کابل برای رهبران تی‌تی‌پی تسهیل کرده است. علاوه بر این، برای تردد مقام‌های ارشد تی‌تی‌پی و مصونیت آنان از بازداشت و جواز حمل اسلحه، گذرنامه صادر کرده است.
مقام‌های پاکستانی نیز بارها از حضور و فعالیت تی‌تی‌پی در افغانستان سخن گفته و از طالبان افغانستان خواسته‌اند که با تی‌تی‌پی برخورد کنند. در تازه‌ترین مورد وزارت خارجه‌ی این کشور از طالبان خواست که علیه گروه حافظ‌گل بهادر، رهبر یکی از شاخه‌های تی‌تی‌پی اقدام کند. ارتش پاکستان نیز پیشتر گفته بود که تی‌تی‌پی نه تنها در افغانستان پناهگاه دارد بلکه به جدیدترین سلاح‌ها نیز دسترسی دارد. در ۲۵ جولای امسال شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان نیز در واکنش به حملات شبه‌نظامیان در ایالت بلوچستان و خیبرپختونخوا گفت که تحریک طالبان پاکستان از خاک افغانستان علیه پاکستان استفاده میکند.
طالبان پیوسته حمایت از تی‌تی‌پی را رد کرده و به ادعاهای مقام‌های پاکستانی نیز واکنش نشان داده‌اند. در ماه جوزای ۱۴۰۳ خورشیدی طلوع‌نیوز به نقل از ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان گزارش داد که رهبران تی‌تی‌پی در افغانستان حضور ندارند. ذبیح‌الله مجاهد گفته است که طالبان به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهند از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده شود.
ج: القاعده، رابطه‌ی القاعده و طالبان یکی از جدی‌ترین نگرانی‌های جامعه‌ی جهانی طی دهه‌های اخیر است. یکی از بخش‌های اصلی توافق‌نامه‌ی صلح امریکا و طالبان که در ۲۹ فبروری سال ۲۰۲۰ امضا شد، به قطع روابط طالبان با القاعده اختصاص یافته بود. در آن زمان طالبان متعهد شده بودند که اجازه ندهند گروه یا فردی، از جمله القاعده از خاک افغانستان برای تهدید امنیت ملی امریکا و متحدانش استفاده کند. اما حدود دو سال پس از آن امریکا ایمن‌الظواهری، رهبر القاعده را در قلب شهر کابل هدف قرار داد و از بین برد. اکنون گزارش‌ها نشان می‌دهد که القاعده در سایه حکومت طالبان فعالیت دارد. کمیته نظارت بر تحریم‌های سازمان ملل در گزارش تازه‌ی خود گفته است که القاعده فعالیت‌های سازمانی و جذب نیرو را در افغانستان از سر گرفته و در پنج ولایت مراکزی را برای آموزش نیروهای خود ایجاد کرده است. این کمیته در بخشی از گزارش خود راجع به القاعده گفته است: «آموزگاران باتجربه [القاعده] به افغانستان سفر کرده‌اند تا امنیت هسته‌های پراکنده‌ی این گروه را افزایش دهند.»
این گزارش مدعی است که القاعده به‌صورت مخفی در افغانستان فعالیت دارد تا تصویر پابندی طالبان به توافق‌نامه‌ی دوحه خدشه‌دار نشود؛ اما این گروه در افغانستان به‌دنبال ایجاد همکاری با سایر گروه‌های تروریستی مستقر در افغانستان، از جمله جنبش اسلامی ترکستان شرقی و جماعت انصارالله است. این گزارش گفته است: «افراد القاعده مستقر در افغانستان به تعامل با جنگ‌سالاران، مبلغان، استخدام‌کنندگان و تأمین‌کنندگان مالی ادامه می‌دهند. مربیان با تجربه به افغانستان سفر کرده‌اند تا امنیت سلول‌های پراکنده را افزایش دهند.»
کمیته نظارت بر تحریم‌های سازمان ملل در این گزارش افزوده است که ریاست ۳۱ استخبارات حکومت طالبان، مسئول ارتباط با جنگ‌جویان خارجی است و این ریاست به تمام جنگ‌جویان عرب اطلاع داده است که از حضور در کابل اجتناب کنند وگرنه بازداشت خواهند شد. با این وجود، طالبان از همه اعضای درجه یک القاعده خواسته‌اند تا برای ثبت بیومتریک به کابل بیایند؛ گزارش شده است که افراد ارشد القاعده این خواست را رد کرده‌اند. با وجود انکار پیوسته‌ی طالبان، جهان و منطقه اما نگران حضور این گروه‌ها است و گاه در خفا و گاه علنی این نگرانی خود را ابراز کرده‌اند. دست‌کم ایران، پاکستان، کشورهای آسیای میانه، روسیه و امریکا از جمله کشورهایی اند که آشکارا راجع به فعالیت گروه‌های تروریستی در افغانستان سخن زده‌اند. برخی از این کشورها هم گفته‌اند که برای رفع نگرانی‌های امنیتی‌شان از ناحیه‌ی افغانستان با طالبان در ارتباط هستند. در ماه سرطان امسال ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه گفت که طالبان در امر مبارزه با تروریسم با مسکو متحد اند. پیشتر از آن دیمیتری ژیرنوف، سفیر روسیه در کابل نیز گفته بود که طالبان در تلاش از بین بردن داعش هستند و در از بین بردن هسته‌های تروریسم تلاش می‌کنند. این گفته‌ها بیشتر پس از آن صورت گرفته است که چند مهاجم داعشی در خاک روسیه دست به حملات تروریستی زدند.