صادق بابایی
اگر دو گروه از باشندگان یک منطقه بخواهند که مکتب جدیدی در منطقه‌ی‌شان بنا شود و هر گروه بخواهد مکتب جدید نزدیک به منطقه‌ی خودش باشد، شما می‌توانید با ساختن دو مکتب در دو منطقه‌ی دور از هم مشکل را حل کنید. اما این گزینه در اختیار مردمان ولسوالی میرامور نیست.
به‌تاریخ ۵ اسد ۱۴۰۳، شماری از باشندگان منطقه‌ی ندک ولسوالی میرامور ولایت دایکندی، طی گردهمایی اعتراضی، نارضایتی‌شان را نسبت به ساختن تعمیر مکتب‌شان در مکانی که آنان «نامناسب و غیرمعیاری» می‌دانند، اعلام کردند. آنان می‌گویند مکانی که قرار است در آن تعمیر «لیسه ذکور ندک» ساخته شود، مکان مناسبی نیست و مشکلات زیادی دارد.
قرار است تعمیر مکتب لیسه ذکور ندک، در منطقه‌ی نوکه ندک از سوی اداره‌ی طالبان، با حمایت یونیسف ساخته شود؛ اما از میان شش شورای ندک، یک شورا موافق این مکان و پنج شورای دیگر مخالف اند.
نماینده‌ی شورای داله ندک می‌گوید: «از توغَی داله تا جایی که قرار است تعمیر ساخته شود، حدود سی کیلومتر راه است. مسیر ما هم خطر سنگ‌پر (ریزش سنگ) دارد و هم خطر خیزش آب. بر همین اساس، با هماهنگی شوراهای ارگی، سرقل و خسک، از امارت اسلامی و مؤسسات تمویل‌کننده تقاضا داریم که مکتب ما را در منطقه‌ی تَیجَنَک بسازند تا همه‌ی اطفال ندک به آن دسترسی داشته باشند.»
باشنده‌ی دیگری از شورای تیجنک می‌گوید: «از دوره‌ی جمهوریت تا حال، هیأت‌ها قاچاقی می‌آیند. ما آنان را برای بررسی مسیرهای مکتب و جاهای بدیل حاضر نتوانسته‌ایم. مردم که خبر شده‌اند، به آنان گفته‌اند این‌جا جای مناسب نیست، ما دو جای مناسب دیگر داریم، آن‌جاها را بررسی کنید. هرکدامی را که مناسب دیدید، آن‌جا تعمیر مکتب ما را بسازید. اما تاهنوز موفق نشده‌ایم که هیأت را به ساحات دیگر ببریم تا راستی‌آزمایی کرده باشیم و نشان داده باشیم که حق‌به‌جانب هستیم.»
وی افزود: «دلیل این‌که مردم این‌جا را قبول ندارند، این است که خیزش آب دارد، ریزش سنگ دارد. دانش‌آموزان تقریبا سه چهار کیلومتر از دره رفت‌وآمد می‌کنند. چند دانش‌آموز جان خود را از دست داده‌اند و چندی دیگر در این مسیر معیوب شده‌اند. این‌که کتاب و دفتر و کفش‌شان را از دست می‌دهند، قصه‌ی هر روزه‌ی‌شان است.»
او افزود: «امارت اسلامی به ما بگوید که چرا ساحات دیگر را بررسی نمی‌کند؛ آیا مردم‌شان ارزش انسانی ندارند یا دانش‌آموزان‌شان… به ما بگوید که چرا ساحات دیگر را نمی‌بیند. چه مشکلی وجود دارد؟»
به‌گفته‌ی اعتراض‌کنندگان، دانش‌آموزان منطقه‌ی ارگی ندک، سرقل ندک، ورکلنچه و داله ندک، که حدود ۸۰ درصد از دانش‌آموزان این مکتب را تشکیل می‌دهند، باید از طریق دره ندک به مکتب رفت‌وآمد کنند؛ دره‌ای که در سه ماه اول سال، آب‌خیزی و ریزش سنگ دارد و حتا عبور و مرور بزرگ‌سالان را با دشواری مواجه می‌سازد.
آنان ادعا می‌کنند این مسیر دشوار و خطرناک باعث شده است که بخش زیادی از کودکان خردسال و کم‌توان‌شان به مکتب رسیده نتوانند و زمانی هم که توان رسیدن به مکتب را پیدا می‌کنند، دیگر سن مکتب رفتن‌شان می‌گذرد. این‌طوری، برای همیشه از آموزش و پرورش بی‌بهره می‌مانند.
یکی از نمایندگان ارگی ندک می‌گوید: «هر سال بچه‌های خود را به جدیدالشمول ثبت‌نام می‌کنیم تا بلکه درس بخواند؛ اما بچه‌های صنف اول از میان دره و آن همه آبی که در اول بهار است، به مکتب رفته نمی‌توانند. غیرحاضر و منفک می‌شوند. بزرگ که می‌شوند، دیگر مکتب ثبت‌نام نمی‌کند. این‌طوری، بچه‌های از تعلیم و تربیه محروم می‌شوند و بی‌سواد باقی می‌مانند.»
آنان می‌گویند چیزی که ما را وادار به اعتراض کرده است، اختلافات بین منطقه‌ای نیست، بلکه نگرانی از تعلیم و تربیه‌ی فرزندان ما است. از میان شش شورای ندک که شامل دو شورای سرقل، شورای ارگی، شورای نوکه و تیجنگ است، فقط نصف شواری نوکه و تیجنک با این مکان موافق هستند اما باقی شوراهای ندک که حدود نود درصد نفوس این منطقه را تشکیل می‌دهند، دچار مشکل اند و با این مکان مخالف.
آنان می‌افزایند که آسیب این مسیر و این مکان تنها این هم نیست، بلکه دانش‌آموزان بزرگ‌سال هم به‌خاطر راه دشوار و سخت، رفته‌رفته از مکتب دل‌زده و دلسرد می‌شوند؛ چون هر روز باید از میان آب بروند. همچنین، اکثر آنان از پادردی و رماتیزم نیز رنج می‌برند که بازهم رفت‌وآمد از میان آب دلیل آن است که در طول سال تعلیمی اتفاق می‌افتد.
آنان در این گردهمایی از رییس معارف طالبان خواستند اگر تعمیر لیسه ذکور ندک را اعمار می‌کنند، در مکانی اعمار کنند که بی‌خطر باشد و حداکثر مردم بدان دسترسی بی‌خطر داشته باشند.
باشنده‌ی دیگری می‌گوید: «ما تقاضا داریم که تعمیر مکتب ندک، در تیجنک ساخته شود تا همه رسیده بتوانند.» او در مورد این‌که چه تعداد از مردم ندک با مکان فعلی مخالف و چه تعداد موافق هستند، می‌گوید: «نود درصد مردم خواهان تیجنک هستند.»
آنان به آمریت معارف میرامور و به ریاست معارف ولایت دایکندی و حتا به وزارت هم شکایت برده‌اند و تقاضای بررسی مسیرهای مکتب و مکان‌های بدیل را کرده‌اند؛ اما طالبان به شکایت آنان رسیدگی نکرده و صدای آنان را نشنیده‌اند.
به‌تاریخ ۵ اسد ۱۴۰۳ هیأتی از ریاست معارف ولایت دایکندی، به‌شمول رییس معارف طالبان در دایکندی، به منطقه رفته و بدون این‌که مسیرهای منتهی به مکتب را بررسی کند یا مکان‌های جایگزین را ببیند، پروژه را افتتاح کرده و به سخنان مردم معترض هم گوش نداده است. هیأت طالبان به مردم گفته است هر طوری که هست، ما مکتب را در همین مکان اعمار می‌کنیم.
رییس معارف طالبان در جمع مردمی که به‌خاطر اعتراض جمع شده بودند، گفته است که این پروژه در مکان‌های دیگر قابل انتقال نیست. حامی مالی پروژه با انتقال جای مکتب رضایت نمی‌دهد، لذا این مکان هر مشکلی که دارد، باید در همین‌جا ساخته شود.
پروژه‌ی تعمیر مکتب ندک، پیش از این نیز به‌دلیل غیرمعیاری بودن جای مکتب و پرخطر بودن مسیرهای منتهی به آن و عدم دسترسی بخش زیادی از مردم این منطقه به آن، تطبیق نشده است.
مردم نوکه ندک به‌دلیل نزدیک بودن و دسترسی آسان، طرفدار این مکان هستند. این در حالی است که باقی مناطق مانند سرقل، ارگی، خسک، داله، توغی و ورکلنچه با این مکان مخالف اند. اگر تعمیر مکتب در مکان‌های بدیل هم ساخته شود، بازهم فاصله‌ی مردم نوکه ندک تا مکتب، کم‌تر از یک سوم فاصله‌ی مناطق دیگر ندک خواهد بود. خطراتی که سد راه دانش‌آموزان مناطق دیگر هستند، سد راه دانش‌آموزان آنان نخواهد بود. بنابراین، آنان بازهم زودتر و راحت‌تر از مناطق دیگر، به مکتب دسترسی خواهند داشت.