استخبارات و پولیس طالبان در هرات کنترل خود بر دفترهای راهنمای معاملات را تشدید کرده‌اند. استخبارات و پولیس طالبان دو فورم امنیتی را به تمامی دفترهای راهنمای معاملات در هرات داده‌اند تا مشخصات کسانی که خانه و املاک را کرایه یا گرو می‌کنند در آن‌ها درج شود. دفترهای راهنمای معاملات مکلف شده‌اند که این فورم‌ها را پس از خانه‌پری به حوزه‌های پولیس و استخبارات طالبان تحویل دهند. علت این تشدید نظارت نگرانی از گسترش نفوذ داعش خراسان در هرات عنوان شده است. خود گروه طالبان طی دودهه جنگ با حکومت پیشین افغانستان و متحدان غربی آن، خانه و املاک را در کلان‌شهرها، از جمله در شهر هرات کرایه و از آن مکان‌ها عملیات‌های‌شان را علیه حکومت وقت اجرا می‌کردند. اکنون طالبان نگران اند که این سناریو توسط داعش تکرار شود. این تشدید نظارت شهروندان عادی را نیز در کرایه یا گرو گرفتن خانه‌ها با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است.
نادرشاه، یکی از مسئولان دفترهای راهنمای معاملات در هرات مدت یک روز را در زندان طالبان سپری کرده است، چرا که دستور طالبان مبنی بر کرایه و گرو دادن خانه‌ها پس از تکمیل فورم امنیتی را نادیده گرفته بود.
نادرشاه با وساطت وکیل گذر و بزرگان محل از زندان طالبان رها شد، اما پولیس طالبان از او تضمین گرفته است که به هیچ عنوان املاک را قبل از تکمیل فورم امنیتی پولیس و استخبارات این گروه به کرایه یا گرو ندهد.
او می‌گوید بابت دادن کلیدهای یک خانه برای کرایه‌نشین قبل از تکمیل فورمه‌های امنیتی و سپردن آن به طالبان هشت ساعت نزد طالبان در بند بوده است؛ «از حوزه‌ی طالبان برای من زنگ آمد که فورا بیا حوزه. من هم با صد دل و نادل حوزه رفتم. در آن‌جا بسیار یک برخورد زشت با من کردند و سپس من را توقیف کردند. آمر حوزه برایم گفت چرا قبل از این‌که فورم امنیتی را تکمیل کنی و برای ما تحویل بدهی کرایه‌نشین را در خانه جابه‌جا کردی؟ گفتم در حال تکمیل بودم که با سیلی زد و گفت حرف نزن. تو را درسی بدهیم که باز می‌فهمی چه به چه است.»
نادرشاه می‌گوید که طالبان تمام اطلاعات درج‌شده در فورم‌های امنیتی را موبه‌مو و با دقت می‌خوانند و سپس اجازه می‌دهند که خانه‌ها به کرایه و گرو داده شود؛ «طالبان فورم‌های امنیتی‌ای را که به استخبارات و حوزه می‌بریم، خط‌به‌خط می‌خوانند و بررسی می‌کنند. اگر یک‌جا خالی گذاشته شود، سرگردان می‌کنند و می‌گویند بعد از خانه‌پری کامل دوباره فورم را بیاوریم.»
حمیدالله بیش از یک‌دهه می‌شود که مسئول یکی از دفترهای راهنمای معاملات در هرات است. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که مسئولان استخبارات و پولیس طالبان به آنان هشدار داده‌اند که مسئولیت مستأجر به دوش دفتر راهنمای معاملات است و باید قبل از تکمیل کردن فورم امنیتی، درباره‌ی مستأجران تحقیق کنند.
او تأکید کرد که طالبان از ترس جابه‌جا شدن نیروهای داعش در محله‌های مسکونی، فورم‌های امنیتی را با دقت بررسی می‌کنند؛ «بسیار شرایط سختی را بالای کار ما وضع کرده‌اند. هر چند روز یک مُدل فورم امنیتی به دفترهای راهنما می‌آورند. اگر کوچک‌ترین کوتاهی و غفلت در خانه‌پری فورم‌های امنیتی صورت بگیرد، مالک دفتر نزد طالبان مسئول است.»
مسئولان دفترهای راهنمای معاملات در هرات گفته‌اند که بر بنیاد دستور استخبارات و پولیس طالبان، وکلای گذر در هر کوچه نماینده تعیین کرده‌اند تا مسئولان دفترهای معاملات در مورد جابه‌جایی مستأجران تازه جست‌وجو کنند. این مسئولان گفتند که نماینده‌های هر کوچه با هماهنگی وکیل گذر همچنان بودوباش مستأجران تازه را زیر نظر می‌گیرند و اگر به کدام مورد مشکوک شوند به وکیل گذر و نماینده‌ی استخبارات گزارش می‌دهند.
سرگردانی مردم
غلام‌یحیی از ولسوالی کشک کهنه هرات به شهر نقل مکان کرده و با دشواری توانسته است که خانه کرایه کند. او به روزنامه اطلاعات روز گفت افزون بر خانه‌پری فورم‌های امنیتی، باید یکی از باشندگان شهر هرات ضمانتش را می‌کرد.
او افزود: «پس از یک هفته سرگردانی به سختی یکی از اقارب خود را قناعت دادم تا ضمانت من را بکند. بسیار رنج بردم و از انتقال خانه به شهر پشیمان شدم. با خود گفتم که ببین وضع به کجا رسیده است که در داخل کشور خود حق زندگی را نداری و باید کسی تو را تأیید کند.»
غلام‌یحیی می‌گوید که مردم از ترس طالبان به دشواری حاضر می‌شوند که در دفترهای راهنمای معاملات ضامن شوند؛ «سه نوع فورم امنیتی از طرف دفتر راهنما برایم داده شد که مربوط به حوزه‌ی امنیتی، استخبارات و فرمه‌ی نقل مکان از ولسوالی به شهر بود. از صفر تا صد معلومات فردی و خصوصی‌ای که در این فورم‌ها خواسته شده بود را نوشتم.»
در دفترهای راهنمای معاملات هرات ضمانت کسی پذیرفته می‌شود که دو قطعه عکس، تذکره و قباله‌ی خانه‌ی خود را به آنان تسلیم کند.
طالبان شرایط برای کرایه دادن خانه‌ها را در هرات با الزامی کردن ضمانت و فورم‌های امنیتی دشوار کرده‌اند. بنیامین به‌تازگی با خانواده‌اش از ایران ردمرز شده است، اما با گذشت یک هفته نتوانسته است که خانه‌ای در هرات به کرایه بگیرد.
او به روزنامه اطلاعات روز گفت: «طی همین هفته به هر دفتر راهنمای معاملات که می‌روم، اول از من می‌پرسند که آیا فرد ضامن دارم؟ در ایران که کشور خارجی گفته می‌شود این‌گونه قوانین سختی برای کرایه‌نشینان نیست، اما نمی‌دانم که چرا طالبان شرایط را برای ما سخت کرده‌اند. ما در ایران به سادگی می‌توانستیم که خانه کرایه کنیم، اما در وطن خود این کار را کرده نمی‌توانیم.»
طالبان به‌دنبال چه هستند؟
طالبان در نخستین ماه‌های سلطه‌ی‌شان در هرات، بازرسی خانه‌به‌خانه را راه‌اندازی و هدف از این اقدام شان را تأمین امنیت و شناسایی افراد مشکوک بیان کردند. در همان وقت نخستین فورم امنیتی از طریق وکلای گذر به دروازه‌ی خانه‌ها فرستاده شد و صاحبان خانه‌ها را مکلف به خانه‌پری این فورم کردند. پس از نگرانی از افزایش حملهی شاخه‌ی خراسان دولت اسلامی (داعش)، پولیس و استخبارات طالبان فورم‌های امنیتی را به دفترهای راهنمای معاملات توزیع کردند. فورم‌های امنیتی استخبارات و پولیس طالبان از لحاظ محتوا و درخواست اطلاعات، هیچ فرقی از یک‌دیگر ندارند و تنها باید یک فورم به حوزه‌ی پولیس و فورم دیگر به حوزه‌ی استخبارات تحویل داده شود.
این سه فورم که به اختیار روزنامه اطلاعات روز قرار گرفته است، نشان می‌دهد که در آن معلوماتی درباره‌ی هر یک از اعضای خانواده -از اسم گرفته تا نام پدر، پدرکلان، سکونت اصلی و فعلی، شغل فعلی و قبلی، قومیت، مذهب، زبان و تعلیمات ابتدایی تا تحصیلات عالی- خواسته شده است. در این فورم‌ها باید عکسی از بزرگ خانواده و مردان بالای سن ۱۸ سال درج شود.
ترس از داعش
شاخه‌ی خراسان داعش تهدید جدی برای حاکمیت طالبان در افغانستان شمرده می‌شود. پولیس و استخبارات طالبان می‌خواهند که با نظارت بیشتر بر دفترهای راهنمای معاملات، خطر حمله‌های داعش را کاهش دهند.
پیشتر روزنامه اطلاعات روز گزارش داده بود که قطعه‌ی ۰۴۰ ریاست استخبارات طالبان شیخ منصور، آمر دفتر رییس استخبارات این گروه در هرات را بازداشت کرد. اطلاعات روز دریافته بود که در دو ماه حدود ۳۰ مقام و نیروی طالبان به اتهام عضویت و همکاری با داعش بازداشت شده‌اند.
جیلانی فرهاد، سخن‌گوی والی هرات در حکومت پیشین افغانستان به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که اقدامات سختگیرانه‌ی طالبان در راستای نظارت بر دفترهای راهنمای معاملات به‌خاطر نگرانی و ترس از حمله‌های داعش است.
او می‌افزاید: «توزیع فرم‌های امنیتی به هدف تثبیت موقعیت افراد در داخل محلات مسکونی برای کنترل بیشتر طالبان انجام می‌شود. طالبان با توجه به پیشینه‌ی فعالیت‌های تروریستی‌ای که در گذشته داشتند و از محلات مسکونی به‌عنوان پایگاه فعالیت ضددولتی استفاده می‌کردند، حالا هراس شان از این است که مخالفان آنان از این شیوه بر علیه شان استفاده کنند.»
او تصریح کرد که توزیع فورم‌های امنیتی حریم خصوصی مردم را نقض می‌کند و طالبان هیچ اعتنایی به این موضوع ندارند.
بعضی از حمله‌های داعش در هرات
با روی‌کارآمدن طالبان در قدرت، نخستین حملهی داعش در هرات در ماه دلو ۱۴۰۰ رخ داد. در انفجار داعش بر موتر نوع تونس در منطقه‌ی هزاره‌نشین «حاجی عباس» از مربوطات ناحیه‌ی دوازدهم شهر هرات، هفت نفر، به‌شمول چهار زن کشته شدند.
در ماه حمل ۱۴۰۱ در نتیجه‌ی انفجار ماین کارگذاری‌شده‌ی داعش در پارکی در شهرک هزاره و شیعه‌نشین جبرئیل در شهر هرات، پنج نفر کشته و ده‌ها نفر دیگر زخمی شدند.
در ماه سرطان ۱۴۰۱ افراد مسلح بر کارکنان قول اردوی ۲۰۷ الفاروق و فرماندهی نیروهای هوایی طالبان در شهرک هرات حمله کردند. طالبان کشته‌شدن دو کارمند و زخمی‌شدن ۲۰ نفر دیگر را پذیرفتند.
در ماه سنبله حملهی انتحاری در مسجد گازرگاه شهر هرات رخ داد و در نتیجه‌ی آن مجیب‌الرحمان انصاری، یکی از حامیان طالبان با شماری از محافظان و همراهانش کشته شد. طالبان گفتند که در این حمله ۱۸ نفر کشته و ۲۳ نفر زخمی شدند. طالبان ادعا کردند که این حمله از سوی داعش انجام شده است.
در ماه عقرب ۱۴۰۱ نیروهای داعش موتر کاستر حامل پرسنل صحی قول اردوی ۲۰۷ الفاروق طالبان را در منطقه‌ی «پل خیمه‌دوزان» هرات هدف گلوله‌باری قرار داد که در نتیجه‌ی آن پنج کادر صحی این قول اردو کشته شد. هم‌زمان شماری از نیروهای داعش بر پاسگاه طالبان در منطقه‌ی «جوی انجیل» هرات از مربوطات ناحیه‌ی پانزدهم شهر هرات حمله کرده بودند که منجر بر واردشدن تلفات بر طالبان شد.
در ماه حوت ۱۴۰۱ موتر حامل رییس و کارکنان ریاست آبرسانی هرات در ناحیه‌ی پانزدهم شهر هرات آماج حملهی مسلحانه‌ی داعش قرار گرفت. در این حمله محمدنادر کاکر، رییس آبرسانی با دو نفر از همکارانش کشته و سه نفر دیگر زخمی شدند. در این ماه نیروهای طالبان ادعا کردند که به یک مخفیگاه شاخه‌ی خراسان داعش در منطقه‌ای موسوم به «رباط کابلی‌ها» از مربوطات حوزه‌ی چهارم امنیتی شهر هرات حمله کرده‌اند که در نتیجه‌ی آن شش عضو داعش، به‌شمول یک زن کشته شدند. اما طالبان هیچ سندی مبنی بر این ادعای‌شان منتشر نکردند.
در ماه ثور سال ۱۴۰۳ افراد مسلح وابسته به داعش بر نمازگزاران مسجد «امام زمان» شهرک محمدیه در ولسوالی گذره هرات حمله کردند که دست‌کم هفت نفر، به‌شمول زنان و کودکان جان باختند. داعش مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
یادداشت: نام‌های مصاحبه‌شوندگان مستعار است.