یکی از چرخبال‌های میل-۱۷ ساخت روسیه روز چهارشنبه (۲۶ ثور) دچار سانحه شد و بر دیوار استنادی رودخانه‌ی هریرود در شهر فیروزکوه، مرکز ولایت غور سقوط کرد. جمعیت زیادی از باشندگان شهر فیروزکوه برای تماشای لاشه‌ی این چرخبال که قسمتی از آن درون رودخانه قرار گرفته بود، جمع شدند. این چرخبال پس از برخورد با زمین از وسط نیم شده است. در این سانحه‌ی هوایی دو نفر کشته و ۱۱ نفر دیگر زخمی شدند.
میل-۱۷ از چرخبال‌های پر استفاده در دوران حکومت پیشین افغانستان بود و از آن‌ها در مأموریت‌های نظامی و حمل‌ونقل استفاده می‌شد. نوع پیشرفته‌ی این چرخبال قابلیت نصب موشک، راکت، بمب و مسلسل را دارد.
سقوط چرخبال طالبان در غور نخستین مورد نبود و یافته‌های روزنامه اطلاعات روز نشان می‌دهد که دست‌کم پنج چرخبال دیگر در دوران حکومت‌داری طالبان سقوط کرده است. با این وجود، تا اینک سه چرخبال میل-۱۷ روسی، دو بال ام‌دی-۵۳۰ (بالگرد چند منظوره‌ی غیرنظامی و سبک ساخت امریکا) و یک بال بلک هاوک ساخت امریکا سقوط کرده است.
جزئیات چرخبال‌هایی که در دوران طالبان سقوط کرده است:
چرخبال ام‌دی-۵۳۰ در چهارم جنوری ۲۰۲۲ در نزدیکی میدان هوایی قندهار سقوط کرد. طالبان علت سقوط این چرخبال را «نقص فنی» عنوان کرده بودند. در آن زمان در قندهار سیلاب سرازیر شده بود و طالبان این چرخبال را غرض کمک به آسیب‌دیدگان سیلاب به پرواز درآورده بودند، اما خلبان طالبان کنترل این چرخبال را از دست داد و سقوط این چرخبال را رقم زد.
دومین مورد از سقوط چرخبال‌ها در ولایت پنجشیر در ۱۸ جون ۲۰۲۲ اتفاق افتاد. «جبهه مقاومت ملی افغانستان» به رهبری احمد مسعود مسئولیت حمله بر چرخبال میل-۱۷ را بر عهده گرفت. این جبهه گفته بود که پس از سقوط این چرخبال، دو نیروی طالبان کشته و دو خلبان، دو انجنیر پرواز و یک فرمانده طالبان را نیز اسیر گرفته‌اند. ویدیویی که «جبهه مقاومت ملی افغانستان» منتسب به این رویداد منتشر کرده، حاکی از آن است که نیروهای این جبهه بر چرخبال میل-۱۷ شلیک می‌کنند و سپس این چرخبال سقوط می‌کند و در هنگام برخورد بر زمین، دود از این چرخبال به هوا بلند می‌شود.
سومین چرخبالی که از سوی طالبان سقوط کرد، میل-۱۷ روسی بود. این چرخبال در دوم جولای ۲۰۲۲ در منطقه‌ی «مصرآباد» شهر شبرغان، مرکز ولایت جوزجان سقوط کرد. در سانحه‌ی سقوط این چرخبال سه نفر، از جمله دو خلبان طالبان کشته و هفت نفر دیگر زخمی شدند.
چهارمین مورد سقوط چرخبال طالبان در ولایت کابل در ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۲ بود. چرخبال بلک هاوک مشهور به «شاهین سیاه» در محوطه‌ی دانشگاه نظامی «مارشال فهیم» سقوط کرد و در نتیجه‌ی آن دو خلبان و یک کمک‌خلبان طالبان کشته و پنج نفر دیگر زخمی شدند. وزارت دفاع طالبان ادعا کرد که این چرخبال در نتیجه‌ی «نقص فنی» سقوط کرده است. بلک هاوک ساخت امریکا است و از چرخبال ام-۱۷ روسی کوچک‌تر است و قابلیت رزمی بهتری نیز دارد. واشنگتن متعهد شده بود که بلک هاوک‌های بیشتری در اختیار حکومت پیشین افغانستان قرار دهد، اما فروپاشی حکومت مانع این کار شد.
پنجمین رویداد سقوط چرخبال از سوی طالبان در ۲۱ می ۲۰۲۳ اتفاق افتاد. وزارت دفاع طالبان گفته بود که چرخبال ام‌دی-۵۳۰ در منطقه‌ی «شیغانچی» ولسوالی خلم سمنگان پس از برخورد با پایه‌ی برق سقوط کرده است. در اطلاعیه این وزارت‌خانه آمده بود که این چرخبال به هدف اجرای گزمه از میدان هوایی مزار شریف به سمت ولایت سمنگان در پرواز بود و دو خلبان این گروه نیز در سقوط کشته شدند.
ششمین مورد هم سقوط چرخبال ام-۱۷ در شهر فیروزکوه در ۱۵ می، برابر با ۲۶ ثور سال جاری خورشیدی است.
چرخبال‌ها در خدمت مقام‌های طالبان
حکومت پیشین افغانستان از ظرفیت نیروی هوایی برای سرکوب طالبان و همچنین اکمالات نظامی استفاده می‌کرد، اما اینک بر چرخبال‌ها و طیاره‌های تحت مدیریت طالبان چنان فشاری نیست. بررسی عملکرد نیروی هوایی طالبان نشان می‌دهد که بیشتر از ظرفیت چرخبال‌ها در سفر مقام‌های طالبان به ولایت‌ها استفاده می‌شود. در مواردی هم از این چرخبال‌ها به منظور استفاده‌ی شخصی فرماندهان و مقام‌های طالبان نیز استفاده شده است. در ماه سرطان ۱۴۰۱ ویدیویی منتشر شد که بهرام حقانی، فرمانده طالبان در خوست همسرش را با استفاده از چرخبال ام-۱۷ از لوگر به خوست منتقل کرد.
بیشتر سقوط چرخبال‌های طالبان به‌دلیل بلدیت نداشتن به پرواز و ترمیم نشدن و بی‌پروایی صورت گرفته است. طالبان در دوره‌های فشرده اقدام به آموزش نیروی هوایی، از جمله خلبان‌ها کرده‌اند.
در ماه قوس سال گذشته وزارت دفاع طالبان ادعا کرده بود که برای نخستین‌بار ۲۲ نفر از نیروی هوایی این گروه پس از سپری کردن دوره‌ی شش‌ماهه‌ی آموزش نظری و سه‌ماهه‌ی آموزش عملی، فارغ‌التحصیل شده‌اند. بر بنیاد اطلاعیه‌ی این وزارت‌خانه، فارغ‌التحصیلان شامل هفت خلبان، دو آموزگار خلبانان، ده انجنیر پرواز و سه فرد متخصص عملی‌سازی سیستم پرواز هستند. وزارت دفاع طالبان ادعا کرد که این خلبان‌ها آزمون پرواز با ام‌آی-۳۵ -که چرخبال تهاجمی است- را موفقیت‌آمیز سپری کرده‌اند.
آموزش نیروی هوایی پرهزینه و زمان‌بر است، اما طالبان در دوره‌های آموزشی کوتاه‌‌مدت اقدام به آموزش خلبان و نیروی مورد نیاز هوایی کرده‌اند.
در دوران حکومت پیشین افغانستان، خلبان‌ها دوره‌های آموزشی را در کشورهای عضو ناتو سپری می‌کردند و هزینه‌های این دوره‌ها هم هنگفت بود که بخش هنگفت آن از سوی ایالات متحده امریکا پرداخت می‌شد.
اما در شرایط کنونی دست طالبان از دسترسی به کمک‌های نظامی خارجی کوتاه است. اداره‌ی طالبان فاقد مشروعیت داخلی و خارجی است و طالبان به نقض حقوق بشر و حقوق زنان اقدام کرده‌اند و تحت تحریم سازمان ملل متحد قرار دارند. به همین خاطر هیچ کشوری نمی‌خواهد که طالبان را در بخش نظامی همکاری کند.
دست خالی طالبان
یکی از خلبانان پیشین چرخبال بلک هاوک میل-۱۷ که در تبعید در امریکا به‌سر می‌برد، به روزنامه اطلاعات روز گفت که بیشتر چرخبال‌ها به‌دلیل استفاده‌ی زیاد طالبان، نیاز به بررسی و ترمیم دارد و یکی از دلایل سقوط این چرخبال‌ها هم بررسی‌نشدن و ترمیم آن‌ها است.
او افزود: «چرخبال‌ها و هواپیماها پس از پروازها نیاز به چک و ترمیم دارد و اگر این کار نشود، احتمال سقوط آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. در دوران حکومت پیشین چرخبال‌ها از سوی مأموریت حمایت قاطع ناتو و امریکا چک و بررسی می‌شد و حتا برخی از چرخبال‌ها جهت بررسی و چک به امارات متحده عربی فرستاده می‌شد.»
به‌گفته‌ی او، طالبان دانش و مهارت لازم برای بررسی و ترمیم چرخبال‌ها را ندارند و به همین خاطر آمار سقوط چرخبال‌ها زیاد است.
این خلبان گفت که برای طالبان به پرواز درآوردن چرخبال‌های روسی در قیاس با چرخبال‌های امریکایی آسان‌تر است و به همین خاطر است که برخی از این چرخبال‌ها که از سوی نیروهای امریکایی غیرعملیاتی شده بود را به پرواز درآورده‌اند.
در ماه‌های اخیر نظام جمهوریت مورد حمایت کشورهای غربی، فشار بر چرخبال‌ها و طیاره‌های نیروهای هوایی به‌دلیل شدت گرفتن حمله‌های طالبان افزایش یافته بود. در آن زمان احتمال سقوط چرخبال‌ها زیاد بود. این در حالی بود که امریکا و ناتو نیز حمله‌های هوایی‌شان را به حمایت از نیروهای افغانستان بر مواضع طالبان به کم‌ترین حد رسانده بودند.
با سرنگونی حکومت افغانستان، امریکا بخشی از چرخبال‌ها، طیاره‌ها و تجهیزات هوایی نیروهای هوایی افغانستان را غیرعملیاتی کرد تا در اختیار طالبان قرار نگیرد؛ اما طالبان طی دوونیم سال گذشته ادعایی مبنی بر عملیاتی ساختن چرخبال‌های میل-۱۷، بلک هاوک و هواپیماهای حمل‌ونقل کرده‌اند. به‌گونه‌ی مثال، این گروه یک چرخبال بلک هاوک، که ادعای عملیاتی کردنش را مطرح کرده بود، در ارتفاع پایین از زمین و برای مدت کوتاهی به پرواز درآورد و ویدیو ضبط کرد.
دودهه جنگ در مقابل حکومت افغانستان و متحدان غربی آن باعث شد که طالبان به ابزارهای تبلیغ و بزرگ‌نمایی آشنا شوند و از آن برای برجسته‌سازی عملکرد شان استفاده کنند.
در ۱۵ آگست ۲۰۲۱، روز سقوط کابل بدست طالبان، ده‌ها خلبان نیروی هوایی کشور با ۵۶ فروند چرخبال و هواپیمای نظامی به ازبیکستان و تاجیکستان گریختند و با این اقدام، بخش زیادی از نیروی هوایی از کشور خارج شدند. ازبیکستان و تاجیکستان هم به صراحت به طالبان اعلام کردند که این تجهیزات هوایی را در اختیار آنان قرار نمی‌دهند. بخشی از نیروی هوایی، از جمله خلبان‌ها و آموزگاران خلبان‌ها در پروازهای تخلیه، افغانستان را به مقصد امریکا و اروپا ترک کردند. طالبان توانستند که با تبلیغات، برخی از کادر نیروی هوایی حکومت پیشین را جذب کنند و از آنان برای آموزش نیروهای‌شان در بخش هوایی استفاده کنند، اما شمار این افراد معدود است. بیشترین کادر نیروی هوایی به‌دلیل این‌که سال‌ها در مقابل طالبان جنگیده‌اند، حاضر نشدند که زیر پرچم طالبان کار کنند.
طالبان بیشترین ضربه را از بخش حمله‌های هوایی نیروهای افغانستان و خارجی متحمل شده بودند و به همین خاطر روی آموزش نیروی هوایی متمرکز شده‌اند. اما برای رسیدن به این هدف راه دشوار و طولانی را در پیش دارند. این در حالی است که در دوران طالبان چندین چرخبال به‌دلیل بی‌پروایی و ماهر نشدن خلبان‌های این گروه سقوط کرده است.