دو ماه قبل که قطعه‌ی ۰۴۰ ریاست استخبارات طالبان، به‌صورت پنهانی برای بازداشت شیخ منصور (آمر دفتر رییس استخبارات این گروه) به هرات رفت، تصمیم‌گیران طالبان در پایتخت جزئیات این عملیات را با مقام‌های محلی طالبان در هرات در میان نگذاشتند. علت این پنهان‌کاری، به‌جز حساسیت خود عملیات، این واقعیت نیز بود که طالبان پایتخت‌نشین مطمئن نبودند چه کسانی در میان مقام‌های رده‌بالای این گروه با داعش ارتباط دارند.
یک منبع، به شرط ذکرنشدن نامش، به اطلاعات روز گفت که طی دو ماه گذشته حدود ۳۰ مقام و نیروی طالبان به اتهام عضویت و همکاری با داعش در هرات بازداشت شدهاند.
براساس اطلاعات این منبع، شاخه‌ی خراسان داعش با هماهنگی و همکاری برخی از مقام‌های محلی طالبان در هرات تصمیم یک حمله‌ی بزرگ علیه طالبان را داشت که با دست‌گیری‌های قطعه‌ی ۰۴۰ استخبارات این حمله‌ها خنثا شد.
منبع افزود: «داعش پلان گرفته بود که نخست نشست مقام ولایت را مورد حمله قرار دهد و هنگامی که زخمیان به سمت شفاخانه در حرکت باشند، کاروان آنان را نیز هدف قرار دهد.»
منبع معتبر به روزنامه اطلاعات روز گفت که بیشتر کسانی که به اتهام همکاری با داعش بازداشت شدهاند، از ریاست استخبارات هرات، قول اردوی ۲۰۷ الفاروق، دو ولسوال و چندین فرمانده پولیس ولسوالی‌ها هستند. این افراد به زندان‌های بگرام و پلچرخی منتقل شدهاند. مولوی عبدالکریم محبوب، رییس استخبارات طالبان برای هرات نیز پس از بازداشت چندین فرد زیر دست‌اش به اتهام عضویت در داعش برکنار شده است. مولوی عبدالکریم محبوب، باشنده‌ی اصلی ولسوالی زیرکوه، یکی از ولسوالی‌های پنج‌گانه‌ی شیندند است و نقش برجسته‌ای در جنگ‌ها با نظامیان حکومت پیشین داشته است.
یک منبع آگاه به اطلاعات روز گفت: «بیشتر افرادی که از سوی قطعه‌ی ۰۴۰ استخبارات بازداشت شده بودند، از نیروها و کارکنان استخبارات طالبان برای هرات هستند.»
منابع در درون طالبان به اطلاعات روز گفته‌اند که برخی از نیروها و فرماندهان‌شان از ارتباط «امارت اسلامی طالبان» با جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده امریکا ناراضی اند و به همین خاطر با گروه داعش همکاری می‌کنند. در مواردی نیروهای طالبان برای کمک به حملات داعش به افراد داعشی سلاح و مهمات داده‌اند.
یک منبع گفت که قطعه‌ی ۰۴۰ استخبارات طالبان به پیام‌های واتساپ و تلگرام نیروهای استخبارات، پولیس و ارتش شان در هرات با داعش دسترسی پیدا کرده بود و این با همکاری کشورهای منطقه صورت گرفته است.
مراجع رسمی اطلاع‌رسانی طالبان در مورد نفوذ داعش در میان نیروهای‌شان ابراز نظر نمی‌کنند. ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان روز جمعه (۱۹ اسد) در ایکس ادعا کرد که نیروهای‌شان مبارزه‌‌ی جدی با داعش انجام می‌دهند و به آنان ضربه‌ی شدیدی وارد کرده‌اند. او گفت که نگرانی کشورها و نهادهای غربی در مورد موجودیت داعش در افغانستان «بی‌اساس» و «پروپاگاند» است.
اما آقای مجاهد در مصاحبه با رسانه‌ی ایرانی «ایراف» که سه‌شنبه (۲۳ اسد) منتشر شد، گفت که ممکن شمار جنگ‌جویان داعش در افغانستان به ۱۰۰ الی ۲۰۰ نفر برسد و این جنگ‌جویان در کوه‌ها و مناطق صعب‌العبور متواری هستند.
ایران از گسترش فعالیت داعش در مرزهای شرقی خود با افغانستان نگران است. ولایت هرات با ولایت خراسان رضوی ایران مرز مشترک دارد. بازداشت‌های اخیر قطعه‌ی ۰۴۰ استخبارات طالبان نگرانی ایران مبنی بر افزایش نفوذ داعش در میان طالبان را گسترش می‌دهد.
جمهوری اسلامی ایران از معدود حکومت‌هایی است که روابط نزدیک با «امارت» طالبان برقرار کرده است. تهران پایان خروج نظامی امریکا از افغانستان را دست‌آوردی در عرصه‌ی سیاست خارجی خود تلقی می‌کند و برای بیش از یک‌دهه است که با طالبان تماس دارد. تهران امیدوار است که طالبان تهدیدهای امنیتی، از جمله داعش خراسان را به مرزهای شرقی این کشور مهار کنند.
از سویی هم با گذشت سه سال از عمر حکومت طالبان در افغانستان، تا اینک هیچ کشوری این گروه را به‌رسمیت نشناخته است. طالبان در این مدت تلاش کرده‌اند که با کارت بازی داعش از کشورهای منطقه و جهان امتیازطلبی کنند و نشان دهند که آنان تنها گروهی هستند که قادر به دفع تهدید داعش به کشورهای منطقه و از جمله ایران اند.
حمله‌های داعش
هرات از جمله ولایت‌های بزرگ و مهم در بخش اقتصاد و ترانزیتی افغانستان است، اما طالبان در قیاس به بزرگی جغرافیا و نفوس زیاد، نیروی کافی برای تأمین امنیت هرات در اختیار ندارند و نفوذ داعش در میان طالبان، از جمله مقام‌های ارشد نگرانی امنیتی در هرات را افزایش می‌دهد.
منابع مردمی به اطلاعات روز گفته‌اند که در دروازه‌های ورودی شهر هرات، طالبان تدابیر جدی روی دست نگرفته‌اند و در داخل شهر هم شمار نیروهای طالبان کم است و این خطر حمله‌های داعش را افزایش می‌دهد.
با روی‌کارآمدن طالبان در قدرت، نخستین حمله‌ی داعش در هرات در ماه دلو ۱۴۰۰ رخ داد. در انفجار داعش بر موتر نوع تونس در منطقه‌ی هزاره‌نشین «حاجی عباس» از مربوطات ناحیه‌ی دوازدهم شهر هرات، هفت نفر، به‌شمول چهار زن کشته شدند.
در ماه حمل ۱۴۰۱ در نتیجه‌ی انفجار ماین کارگذاری‌شده‌ی داعش در پارکی در شهرک هزاره و شیعه‌نشین جبرئیل در شهر هرات، پنج نفر کشته و ده‌ها نفر دیگر زخمی شدند.
در ماه سرطان ۱۴۰۱ افراد مسلح بر کارکنان قول اردوی ۲۰۷ الفاروق و فرماندهی نیروهای هوایی طالبان در شهرک هرات حمله کردند. طالبان کشته‌شدن دو کارمند و زخمی‌شدن ۲۰ نفر دیگر را پذیرفتند.
در ماه سنبله حمله‌ی انتحاری در مسجد گازرگاه شهر هرات رخ داد و در نتیجه‌ی آن مجیب‌الرحمان انصاری، یکی از حامیان طالبان با شماری از محافظان و همراهانش کشته شد. طالبان گفتند که در این حمله ۱۸ نفر کشته و ۲۳ نفر زخمی شدند. طالبان ادعا کردند که این حمله از سوی داعش انجام شده است.
در ماه عقرب ۱۴۰۱ نیروهای داعش موتر کاستر حامل پرسنل صحی قول اردوی ۲۰۷ الفاروق طالبان را در منطقه‌ی «پل خیمه‌دوزان» هرات هدف گلوله‌باری قرار داد که در نتیجه‌ی آن پنج کادر صحی این قول اردو کشته شد. هم‌زمان شماری از نیروهای داعش بر پاسگاه طالبان در منطقه‌ی «جوی انجیل» هرات از مربوطات ناحیه‌ی پانزدهم شهر هرات حمله کرده بودند که منجر بر واردشدن تلفات بر طالبان شد.
در ماه حوت ۱۴۰۱ موتر حامل رییس و کارکنان ریاست آبرسانی هرات در ناحیه‌ی پانزدهم شهر هرات آماج حمله‌ی مسلحانه‌ی داعش قرار گرفت. در این حمله محمدنادر کاکر، رییس آبرسانی با دو نفر از همکارانش کشته و سه نفر دیگر زخمی شدند. در این ماه نیروهای طالبان ادعا کردند که به یک مخفیگاه شاخه‌ی خراسان داعش در منطقه‌ای موسوم به «رباط کابلی‌ها» از مربوطات حوزه‌ی چهارم امنیتی شهر هرات حمله کرده‌اند که در نتیجه‌ی آن شش عضو داعش، به‌شمول یک زن کشته شدند. اما طالبان هیچ سندی مبنی بر این ادعای‌شان منتشر نکردند.
در ماه ثور سال ۱۴۰۳ افراد مسلح وابسته به داعش بر نمازگزاران مسجد «امام زمان» شهرک محمدیه در ولسوالی گذره هرات حمله کردند که دست‌کم هفت نفر، به‌شمول زنان و کودکان جان باختند. داعش مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
با همه‌ی این‌ها، در دوران حاکمیت طالبان، فقر و بیکاری به بلندترین سطح رسیده است و این زمینه‌ی سربازگیری از شهروندان کشور را در قالب گروه‌های تروریستی، از جمله شاخه‌ی خراسان داعش فراهم می‌سازد.
شاخه‌ی خراسان دولت اسلامی تنها گروه تروریستی در افغانستان است که به منافع طالبان حمله می‌کند و پتانسیل یارگیری از نیروها و فرماندهان طالبان را دارد. برخی از نیروها و فرماندهان طالبان از عملکرد رهبران‌شان مبنی بر تجمل‌گرایی و تلاش برای گسترش روابط با غرب و امریکا ناراضی هستند و معتقد اند که به آرمان‌های جهادی‌شان «خیانت» شده است. این نیروها بیشتر در معرض جلب‌وجذب از سوی گروه داعش قرار دارند.
نیروها و فرماندهان طالبان از جانب حکومت پیشین در زندان‌های پلچرخی و بگرام زندانی بودند و این باعث شکل‌گیری ارتباط بین آنان و نزدیکی تفکرهای ایدئولوژیک شان شده است. با فروپاشی حکومت افغانستان، طالبان تمام زندانیان و از جمله اعضای داعش را از زندان رها کردند و این باعث شد که نیروهای داعش دوباره انسجام پیدا کنند و حمله‌ها در افغانستان و علیه طالبان را دوام دهند.