نورمحمد حقانی، رییس جدید امر به معروف و نهی از منکر طالبان در بلخ و از افراد نزدیک به رهبر این گروه، در روز ۲۰ سنبله حدود چهار صد سلمان را فراخوانده و آنان را به‌دلیل تراشیدن ریش و اصلاح مو به سبک غربی نکوهش کرده است. او با صدای خشمگین خطاب به سلمان‌ها گفته است: «تمام شما سلمان‌هایی که با پول تراشیدن ریش و اصلاح موی افراد به سبک غربی‌ها ازدواج کرده‌اید، باید نکاح مجدد کنید، چون خانم‌های شما طلاق شده و فرزندان‌تان نامشروع است.» نورمحمد حقانی باشنده‌ی اصلی ولسوالی چهاربولک بلخ است و به‌عنوان مسئول مدرسه‌ی جهادی این ولایت هم کار کرده است.
محمدرضا، یکی از سلمان‌های بلخ که در این نشست شرکت کرده بود، به روزنامه اطلاعات روز گفت که رییس امر به معروف طالبان در کنار این‌که تأکید بر ممنوعیت اصلاح موی مردان به سبک غربی و همچنین تراشیدن ریش کرده است، آنان را «کافر» نیز خوانده است. او افزود که طالبان آنان را به‌عنوان «گناهکار بزرگ»، به‌دلیل تراشیدن ریش و اصلاح مو به سبک غربی توصیف کردهاند.
او گفت که رییس امر به معروف طالبان در بلخ به آنان گفت: «شما هر روز گناه بزرگ را مرتکب شدید. نکاح شما باطل است و زن‌طلاق شده‌اید. پولی که شما از کار سلمانی به‌دست آورده‌اید، حرام و به همین دلیل نطفه‌ی شما هم حرام شده است. اگر یک لقمه‌نان هم به خانواده‌های‌تان از این پول برده باشید، فرزندان شما نامشروع است، به‌خاطری که از این پول حرام تغذیه کردهاند.»
شرکت سلمان‌های شهر مزار شریف به نشست امر به معروف و نهی از منکر طالبان الزامی بوده است. سید محمد، یکی از سلمان‌ها به اطلاعات روز گفت که هدف این نشست، تنها توهین و تحقیر آنان و ایجاد رعب‌ووحشت در میان شان بوده است که از تراشیدن ریش و همچنین اصلاح مو خلاف درخواست طالبان صرف نظر کنند.
سید محمد جلسه‌ی رییس امر به معروف طالبان را این‌گونه بازگو می‌کند: «این مردم (طالبان) هیچ شرم و حیا ندارند و مستقیم صدها نفر را توهین، سرزنش و تحقیر کردند. طالبان ازدواج همه‌ی سلمان‌ها را نامشروع حساب کردند. طالبان به ما گفتند که جوانان مجردی که سرگرم کار اصلاح مو و ریش برخلاف سنت پیامبر هستند با خواندن نماز‌های پنج‌گانه بخشیده می‌شوند، اما افراد متأهل بخشیده نمی‌شوند و فرزندان‌شان نامشروع اند.»
هشدار به سلمان‌ها
نیازمحمد، یکی دیگر از سلمان‌ها گفت که امر به معروف طالبان گذاشتن ریش به مردان را «واجب» بیان کرده است و به آنان هشدار داده است که از تراشیدن و خط‌انداختن ریش و سفید کردن موی با ماشین جلوگیری کنند. او افزود که طالبان تراشیدن و خط‌انداختن ریش را به این دلیل ممنوع کردهاند که مردان بدون ریش را شبیه به زنان می‌دانند.
او به روزنامه اطلاعات روز گفت: «محتسبان ریاست امر به معروف و نهی از منکر بلخ گفتند که ریش ماندن واجب است و باید همه ریش بگذارند. اول شما سلمان‌ها باید ریش داشته باشید و سر و صورت تان را اسلامی کنید.»
عبدالله، یکی دیگر از سلمان‌ها به اطلاعات روز گفت که محتسبان امر به معروف به آنان گفتند که اصلاح ریش و موی مشتریان برخلاف «سنت و ارزش‌های اسلامی» برای بار اول سه روز زندان و بار دوم یک ماه زندان را به‌دنبال دارد. اگر سلمان برای بار سوم این دستور را نادیده بگیرند، افزون بر زندانی‌شدن، دکان‌های‌شان هم مسدود خواهد شد.
او گفت که محتسبان امر به معروف از آنان خواسته‌اند که مشتری‌هایی که خواستار تراشیدن ریش و اصلاح مو به سبک غربی می‌شوند را باید به آنان معرفی کنند.
کاهش عواید
بربنیاد آمار صنف آرایشگران بلخ، حدود ۷۰۰ سلمانی در شهر مزار شریف فعالیت دارند که در هر دکان بین دو الی ۱۲ نفر سرگرم کار اند، اما دستور طالبان مبنی بر منع تراشیدن ریش و اصلاح مو بر خلاف خواست مشتری، باعث نگرانی سلمان‌ها به‌خاطر کاهش درآمدشان شده است.
نعمت‌الله از ده سال به این‌سو سرگرم کار در یک سلمانی است. او به روزنامه اطلاعات روز گفت محدودیت‌های تازه‌ی طالبان از شمار مشتریان‌شان کم می‌کند و طالبان باید از این دستور شان صرف نظر کنند؛ «این محدویت‌ها باعث می‌شود که مشتریان ما کاهش یابد و این مستقیم روی عواید ما تأثیر منفی می‌گذارد. دستورهای طالبان به سلمان‌ها باعث می‌شود که این شغل شان جذابیت نداشته باشد و به یک مسلک خسته‌کن بدل شود.»
مسلم، یکی دیگر از سلمان‌ها در شهر مزار شریف گفت که شهرداری طالبان سالانه حدود ۱۵ هزار افغانی از آنان مالیه می‌گیرد، اما درآمدشان در طول سه سال حاکمیت طالبان کاهش یافته است.
او افزود که قبل از تسلط طالبان از اصلاح موی و ریش هر مشتری بین ۲۰۰ الی ۳۵۰ افغانی دریافت می‌کرد، اما اینک به‌دلیل وضعیت بد اقتصادی و بیکاری، مشتریان بیشتر از ۱۵۰ افغانی پرداخت نمی‌کنند.
او گفت: «جوانان قبلا در عروسیها چهره‌های‌شان را کامل آراسته و از تمام خدمات آنان، به‌شمول نخ چهره، لیزر چهره و چیدن ابرو استفاده میکردند. به همین دلیل آنان (سلمان‌ها) عاید خوبی در نظام جمهوریت داشتند، اما حالا جوانان از ترس طالبان چهره‌ی‌شان را مانند قبل آراسته و موهای زاید را برنمی‌دارند.»
چندین سلمان در شهر مزار شریف گفته‌اند که تا اینک هم به تراشیدن ریش و همچنین اصلاح مو به ذوق مشتریان اقدام می‌کنند، اما ترس از طالبان و زندان رفتن دارند. این سلمان‌ها در توجیه نادیده گرفتن دستور امر به معروف طالبان می‌گویند که دوام کارشان به پذیرش درخواست مشتریان ربط دارد.
یکی از سلمان‌ها به اطلاعات روز گفت که مشتریان هم با ترس و لرز از آنان می‌خواهند که ریش شان را بتراشند و موهای‌شان را اصلاح کنند؛ «من مو و ریش یک مشتری را اصلاح می‌کردم و او با نگرانی به سمت دروازه‌ی ورودی سلمانی نگاه می‌کرد. می‌گفت که اگر طالبان آمدند، او را خبر کنم.»
دخالت طالبان در امور شخصی شهروندان، از جمله مو و ریش، با انتقادهای مواجه شده است. احمدجاوید، یکی از باشندگان بلخ به اطلاعات روز گفت: «ریش و مو مسأله‌ی شخصی افراد است و طالبان این حق را ندارند که به ما تعیین تکلیف کنند. مسلمانی به ریش و موی نیست ما باید از دل مسلمان باشیم.»
رشاد، از باشندگان بلخ گفت که ممنوعیت تراشیدن ریش و اصلاح مو به ذوق مشتری نشان می‌دهد که طالبان در قیاس به دوره‌ی نخست حاکمیت شان هیچ تغییری نکرده‌اند؛ «ممنوعیت تراشیدن ریش و اصلاح مو به دلخواه طالبان تلخ کردن بیشتر زندگی مردم است. امر به معروف با این کارش می‌خواهد که مردم را بیشتر اذیت کند. من به چشم خود دیدم که محتسبان امر به معروف یک جوان را به‌خاطر تراشیدن ریش توهین و تحقیر کردند.»
سال گذشته مکتوبی از وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در فضای مجازی منتشر شد که در آن طالبان به سلمان‌ها دستور داده بودند که تیپ و قیافه‌ی مردان در افغانستان باید به ظاهر مردان در صدر اسلام شبیه باشد. این وزارت به سلمان‌ها دستور داده بود که از تراشیدن ریش، برداشتن ابرو و کوتاه کردن موی مردان به سبک غربی خودداری کنند.
طالبان در دوره‌ی نخست حاکمیت شان بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ تراشیدن ریش و همچنین مدل موی لئوناردو دی‌کاپریو در فلم «تایتانیک» را ممنوع کرده بودند.
یادداشت: نام‌های مصاحبه‌شوندگان مستعار است.