دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان(یوناما) و دفتر حقوقبشر این سازمان در یک گزارش مشترک گفتهاند که مقامها و نظامیان حکومت پیشین، فعالان زن، خبرنگاران و فعالان مدنی که به صورت غیرداوطلبانه به افغانستان بازگردانده شدهاند، با انتقامجویی و شکنجه از سوی طالبان مواجه شدهاند.
در این گزارش که امروز (پنجشنبه، ۲ اسد) منتشر شده، نقض حقوقبشری این افراد پس از اخراج به افغانستان مستندسازی شده است.
بر اساس این گزارش، این افراد با موارد جدی نقض حقوقبشریشان از جمله «شکنجه و بدرفتاری، دستگیری و توقیف خودسرانه و تهدید به امنیت فردی از سوی مقامات حاکم (طالبان)» مواجه شدهاند.
ولکر ترک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد گفته است: «هیچکس نباید به کشوری برگردانده شود که در آن با خطر آزار و اذیت بهدلیل هویت و یا پیشینهی شخصی خویش روبرو است.»
او افزوده است: «این امر در افغانستان برای زنان و دخترانی که صرف به دلیل جنسیت شان در معرض اقدامات گسترده قرار میگیرند، بیشتر مشهود است.»
سازمان ملل متحد این گزارش را بر اساس مصاحبههایی که در سال ۲۰۲۴ با ۴۹ نفر از مقامها و نظامیان پیشین، خبرنگاران، فعالان زن و اعضای جامعهی مدنی که به اجبار به افغانستان اخراج شدهاند انجام داده، تهیه کرده است.
در این گزارش آمده است که مقامها و نظامیان پیشین در مصاحبههای خود «آشکار ساختند که از زمان برگشتشان به کشور به دلیل ترس از آزار و اذیت توسط مقامات حاکم( طالبان) مجبور گردیدهاند تا در خفا زندگی نمایند.»
یکی از کارمندان حکومت پیشین گفته است که پس از اخراج به افغانستان در سال ۲۰۲۳ «برای دو شب در خانهای توقیف گردید و در آنجا مورد ضربوشتم با شاخچه درخت، کیبل، چوب و سایر شکنجههای چون خفگی زیر آب و اقدام نمادین برای اعدام قرار گرفت که در نتیجهی این شکنجهها یک پای وی دچار شکستگی شد.»
یوناما و دفتر حقوقبشر سازمان ملل متحد در این گزارش گفتهاند که وضعیت برای زنانیکه به افغانستان اخراج میشوند، بهصورت ویژه وخیم است.
یک گزارشگر زن که به صورت اجباری به افغانستان اخراج شده است، با اشاره به محدودیتهای طالبان علیه زنان گفته است: «میتوانم بهگونهی روشن بیان نمایم که عملاً در حبس خانگی به سر میبرم.»
بر اساس گزارش یوناما و دفتر حقوقبشر سازمان ملل متحد، از سال ۲۰۲۳ میلادی شمار بزرگی از مهاجران و پناهجویان افغانستان عمدتاً از ایران و پاکستان به صورت اجباری اخراج شدهاند.
در این گزارش آمده است: «بازگرداندن افراد به کشوری که خطر آزار و اذیت، شکنجه، وحشت، برخورد غیرانسانی و یا برخورد تحقیرآمیز و تنبیه، ناپدیدشدن اجباری، بازداشت مخفیانه و سایر آسیبهای غیرقابل جبران وجود دارد، تخطی از اصل بازداری از اخراج و سرپیچی جدی از قوانین بینالمللی محسوب میگردد.»
در این گزارش از کشورها خواسته شده است که
قبل از اقدام به اخراج افراد به افغانستان «به ارزیابی وضعیت افراد معروض بپردازند و از برگشتدادن افرادیکه با خطر جدی تخطیهای حقوقبشری در افغانستان روبرواند خودداری نمایند.»
یوناما و دفتر حقوقبشر سازمان ملل متحد همچنین از کشور ها خواستهاند که راههای خروج مصون افغانهای در معرض خطر را افزایش دهند و به پناهجویان در قلمرو کشورهای خود کمک کنند به گونه مصون و بدون ترس از بازداشت و اخراج به زندگی خویش ادامه دهند.
در این گزارش همچنین آمده است که اخراج صدها هزار نفر به صورت اجباری از پاکستان و ایران، فشارها برای رسیدگی به وضعیت آنان را افزایش داده و از کشورها خواسته شده است که برای ادغام مجدد این افراد در جامعهی افغانستان، کمکهای مالی خود را افزایش دهند.
رزا اوتنبایوا، فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد و رییس یوناما گفته است: «اقدامات بیشتری نیاز است تا بازگشتکنندگان به جامعه ادغام شود و حقوقبشری آنان حفظ گردد.»
او از طالبان خواسته است که بر مبنای تعهدات شان به قوانین بینالمللی و مسئولیتهای شان، در قبال مردم افغانستان عمل نمایند و تأکید کرده است که مشارکت همهی شهروندان افغانستان در زندگی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، برای انکشاف و رفاه این ملت امر حیاتی است.
ایران و پاکستان در سالهای اخیر اخراج مهاجران و پناهجویان افغانستان را شدت بخشیدهاند.
در حال حاضر روزانه هزاران نفر از ایران و پاکستان به افغانستان باز میگردند که اغلب آنان مجبور به ترک آن کشورها شدهاند.
با آغاز برنامههای اخراج مهاجران افغانستان از این دو کشور، نهادهای حقوقبشری بارها نسبت به آسیبپذیری مقامها و نظامیان پیشین، خبرنگاران و فعالان زن و مدنی هشدار داده بودند و خواستار خودداری از اخراج آنان شده بودند.