روزنامه اطلاعات روز دریافته است که قیمت مواد مخدر، پس از ممنوعیت تولید آن از سوی رهبر طالبان، افزایش چشم‌گیری یافته است؛ برخی از مقام‌های طالبان مواد مخدر را از بازار خریداری و انبار کرده‌اند تا به بهای بلند به فروش برسانند. از سویی هم ممنوعیت کشت مواد مخدر باعث شده است که برخی از روستانشینانی که قبلا از این طریق مشغول کسب درآمد بودند، به تولید متامفتامین (شیشه) از گیاه «یامه» روی بیاورند.
بیشتر مواد مخدر در ولایت‌های جنوبی و غربی به واحد پول ایران ارزش‌گذاری و تبادله می‌شود. روزنامه اطلاعات روز در مصاحبه با چندین فرد دخیل در قاچاق مواد مخدر در این ولایت‌ها دریافته است که قیمت یک کیلو گرام تریاک از چهار میلیون تومان به ۷۰ میلیون، شیشه از هفت میلیون به ۳۰ میلیون، هیروئین از ۲۰ میلیون به ۳۶۰ میلیون و چرس از دو میلیون به هفت میلیون تومان رسیده است. افزایش قیمت در قیاس به سال‌های اخیر نظام جمهوریت صورت گرفته است. هر میلیون تومان در بازارهای افغانستان ۱۱۶۵ فغانی است.
ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان در ماه حمل ۱۴۰۱ فرمانی برای ممنوعیت کشت، تولید و خریدوفروش مواد مخدر در افغانستان صادر کرد. در این فرمان تأکید شده بود که با متخلفان براساس «شریعت اسلامی» برخورد خواهد شد. در این فرمان هشدار داده شده بود که کشت خشخاش در تمام افغانستان ممنوع است و به هیچ‌کس اجازه داده نمی‌شود که این گیاه را بکارد. ملا عمر، بنیان‌گذار و رهبر نخست تحریک طالبان افغانستان نیز در سال‌های آخر حکومت‌داری این گروه در افغانستان دستور داده بود که کشت، تولید و خریدوفروش مواد مخدر ممنوع شود. در آن زمان، با ممنوعیت کشت، تولید و خریدوفروش مواد مخدر توسط ملا عمر، طالبان از جامعه‌ی جهانی خواسته بودند که حکومت این گروه را به رسمیت بشناسند و در بخش مبارزه با مواد مخدر با آنان همکاری کنند و کشاورزان را به کشت جایگزین کوکنار تشویق کنند.
یکی از منابع آگاه به روزنامه اطلاعات روز گفت که ملا عمر در زمانی کشت تریاک را ممنوع اعلام کرده بود که در انبارهای این گروه و همچنین فرماندهان آن‌وقت طالبان، محموله‌های کلان مواد مخدر ذخیره شده بود.
او افزود: «ملا عمر کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر را منع کرده بود؛ اما خود طالبان افیون و هیروئین زیاد خریداری کرده بودند و در انبارهای‌شان ذخیره بود و ممنوعیت کشت، قیمت مواد مخدر ذخیره‌شده‌ی طالبان را افزایش می‌داد.»
به قول منابع معتبر در جنوب و غرب افغانستان، این داستان امروز نیز تکرار می‌شود؛ پیش از صدور فرمان ممنوعیت کوکنار، برخی از مقام‌ها و فرماندهان این گروه بخش زیادی از تریاک بازار را خریداری کرده‌اند و اینک با بهره‌گیری از فرمان ممنوعیت کشت کوکنار، مواد در انبارهای‌شان را با قیمت بسیار بلند به فروش می‌رسانند.
نارضایتی از طالبان
طالبان در طول دودهه جنگ با حکومت افغانستان، بخشی از درآمد جنگی‌شان را از کشت، تولید، فروش و قاچاق مواد مخدر تأمین می‌کردند. روستاهایی که تحت کشت کوکنار قرار داشتند، برای طالبان نیروی جنگی تأمین می‌کردند.
فرمان ممنوعیت کشت خشخاش از سوی رهبر طالبان باعث نارضایتی بزرگان قومی هم‌سو با طالبان شده است. بزرگان قومی‌ای که برای فعال نگه‌داشتن ماشین جنگی طالبان جوانان روستاهای‌شان را زیر پرچم طالبان برای جنگیدن با نیروهای حکومت پیشین و متحدان غربی آن می‌فرستادند، از این‌که دست شان از کشت، تجارت و ترانزیت مواد مخدر در حال کوتاه‌شدن است، نگران و ناراحت هستند.
منابع به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که روستاهایی که ممنوعیت کشت خشخاش در آن‌ها عملی می‌شود، می‌دانند که این ممنوعیت بیشتر صوری و معطوف به انحصار بازار این مواد است؛ به همین دلیل، این بزرگان قومی از انحصار شکل‌گرفته در بازار مواد مخدر ناراضی اند.
بیشتر قاچاقبران مواد مخدر پیش از فصل برداشت مزارع خشخاش، با کشاورزان در تماس می‌شوند و اراضی تحت کشت شان را خریداری می‌کنند؛ این‌که همین مزارع گاهی از سوی طالبان تخریب می‌شود، مایه‌ی تنش میان کشاورزان و نیروهای طالبان می‌شود. اقدام برای تخریب مزارع کوکنار در برخی از ولایت‌های دیگر افغانستان نیز با واکنش شدید کشاورزان کوکنار مواجه شده است. در ماه ثور سال جاری، باشندگان چندین ولسوالی بدخشان به تلاش طالبان برای تخریب مزارع خشخاش اعتراض کردند. طالبان نیروی نظامی به درایم و ارگو فرستادند و در جریان درگیری‌ها در این دو ولسوالی شماری از کشاورزان کشته و زخمی شدند. قاری فصیح‌الدین، رییس ستاد ارتش طالبان و تاجیک‌تبار هم به کشاورزان هشدار داد که مانع تخریب مزارع کشت خشخاش نشوند و در غیر آن‌صورت با آنان برخورد جدی خواهد شد.
منابع به اطلاعات روز گفتند که برخلاف سال‌های گذشته، کوکنار در ولایت‌های هلمند و قندهار با استفاده از تخم‌های اصلاح‌شده‌ی خشخاش، در چهار فصل سال کشت می‌شود، اما در ولایت‌های سردسیر همچون بدخشان دو فصل سال خشخاش کشت می‌شود.
به قول یکی از منابع، در ولایت نیمروز که یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های ترانزیت و قاچاق مواد مخدر است، معاملات بسیار پرسود قاچاق مواد مخدر بیشتر توسط باشندگان ولسوالی بکوا (متعلق به قوم نورزی) کنترل می‌شود. ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان نیز متعلق به قوم نورزی است.
همکاری طالبان و امریکا ادامه دارد؟
یافته‌های روزنامه اطلاعات روز نشان می‌دهد که طالبان برای تخریب بخشی از مزارع کشت خشخاش، از جمله در هلمند از اسپری‌هایی استفاده کرده‌اند که ایالات متحده امریکا در دوران حکومت پیشین افغانستان در راستای مبارزه با کشت کوکنار به حکومت می‌داد. این اسپری‌ها در مرکزی برای مبارزه با مواد مخدر که در خاک ازبیکستان قرار داشت تولید و از آن‌جا به افغانستان فرستاده می‌شدند. روشن نیست که آیا امریکا هنوز در این زمینه با گروه حاکم موجود نیز همکاری دارد یا نه.
یکی از منابع در این مورد گفت: «این‌گونه اسپری در سطح منطقه تنها توسط امریکا و محل مبارزه با مواد مخدر این کشور در ازبیکستان ساخته می‌شود. با پاشیدن اسپری، محصول کوکنار از بین می‌رود. در دوران نظام جمهوری هم از این اسپری برای ازبین‌بردن مزارع کوکنار استفاده می‌شد، اما فرق آن با حالا این است که طالبان اینک به شکل دستی اسپری می‌پاشند ولی در دوران نظام جمهوری از طریق طیاره‌ها در ولایت‌های هلمند و ننگرهار اسپری پاشیده می‌شد.»
تولید شیشه یا کریستال
ممنوعیت کشت خشخاش و تولید مواد مخدر از سوی طالبان باعث شده است که بعضی افراد در پی شیوه‌های جانشین برای تولید مواد مخدر برآیند. یک منبع به روزنامه اطلاعات روز گفت که برخی از باشندگان ولسوالی بکوا ولایت فراه با هزینه‌ی ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار کلدار پاکستانی، کارخانه‌های کوچک برای تولید متامفتامین از گیاه «یامه» فعال ساخته‌اند. به قول این منبع، تعدادی از افراد با بنا کردن کارخانه‌های کوچک خانگی تمرکز خود را از تولید تریاک به‌سوی متامفتامین تغییر داده‌اند.
یامه، گیاه سبزرنگی که گفته می‌شود برای تولید مواد مخدر به کار برده می‌شود، پس از جمع‌آوری و کوبیده‌شدن به فروش می‌رسد. گزارش‌هایی وجود دارد که مردم در غور به علت فقر و بیکاری به جمع‌آوری گیاه یامه در کوهستان‌ها روی آورده‌اند.
گزارش دفتر مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد که سرطان سال گذشته منتشر شده بود، از افغانستان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان متامفتامین در منطقه نام برد. در گزارش این نهاد از «کاهش قابل توجه» کشت خشخاش سخن گفته شده بود، اما این نیز ذکر شده بود که افغانستان به بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی هروئین و شیشه در جهان تبدیل شده است.
سازمان ملل متحد گفته بود که حدود ۳.۵ میلیون نفر معتاد به مواد مخدر در افغانستان بودوباش دارند و مراکز درمانی و ترک مواد مخدر با چالش جدی در راستای درمان این قشر مواجه‌اند.
بازی دوگانه
طالبان با بحران مشروعیت داخلی و جهانی مواجه هستند. حکومت این گروه می‌کوشد از طریق نشان دادن جدیت خود در دو زمینه‌ی مقابله با تروریسم (مخصوصا در برابر شاخه‌ی خراسان داعش) و مبارزه با مواد مخدر از جامعه‌ی جهانی امتیازاتی بگیرد و مسیر به‌رسمیت شناخته‌شدن خود را هموار بسازد. طالبان تلاش می‌کنند تا کشورها را قانع کنند که در مبارزه با مواد مخدر جدی هستند. به همین دلیل، شاخه‌های تبلیغاتی طالبان به پوشش رسانه‌ای گسترده از تخریب مزارع کشت کوکنار دست زده‌اند. با وجود این، اطلاعات بدست‌آمده نشان می‌دهد که گروه طالبان، مثل دور اول حکومت‌شان در دهه‌ی نود میلادی، از نظر مالی همچنان به تولید و قاچاق مواد مخدر وابسته مانده است و اکنون نیز در این زمینه به یک بازی دوگانه (منع صوری تولید و قاچاق مواد مخدر و استفاده‌ی مخفی از آن به‌عنوان منبع مالی) ادامه می‌دهد.