محتسبان امر به معروف و نهی از منکر طالبان با چپن‌های سفید و سلاح‌های کمری به مساجد شهر میمنه، مرکز فاریاب سر می‌زنند و با خوانش نام‌ها، کسانی را که از نماز جماعت غایب اند، شناسایی می‌کنند. این چشم‌دید محمدعلی ۷۲ ساله از حضور محتسبان امر به معروف طالبان در مسجد محل خانه‌اش است.
محمدعلی از این اقدام طالبان ناراضی است و می‌گوید: «محتسبان پس از این‌که نماز جماعت خوانده می‌شود، جلو صف نمازگزاران می‌ایستند و ورق حاضری خود را از جیب کشیده و به آواز بلند نام‌ها را می‌خوانند. کسانی که حاضر باشند با جواب (حاضر) صدا بلند می‌کنند. اگر فردی در نماز حضور نداشته باشد، محتسبان چپن‌سفید از بزرگان قوم و از امام مسجد می‌پرسند که به چه دلیل این فرد در مسجد حاضر نشده است.»
غیابت افراد در نماز جماعت خشم محتسبان امر به معروف طالبان را در پی دارد و باعث می‌شود که در جلسه‌های بعدی از او در مورد خوانش سوره‌های قرآن و مسائل دینی پرسش کنند؛ «کسی که غیرحاضر باشد، محتسب با خشم می‌پرسد که چرا نیامده است. باز به یکی از نمازگزاران اشاره می‌کند که نفر غیرحاضر را خبر کند تا در مسجد بیاید. راستش نفر غیرحاضر اگر خانه هم باشد، خودش را پنهان می‌کند و به مسجد نمی‌آید. محتسبان امر به معروف چندین مرتبه غیرحاضران در نماز جماعت را توهین و تحقیر کرده‌اند. پیش روی همه‌ی نمازگزاران از فردی که در نماز جماعت غیرحاضری داشته، در مورد سوره‌های قرآن می‌پرسند و اگر این فرد در خواندن سوره اشتباه کند، پیش همه‌ی مردم او را سرزنش می‌کنند تا خجالت‌زده شود.»
محمدحلیم ۶۹ ساله از درد پا رنج می‌برد، اما باید پنج نوبت در روز در نماز جماعت حاضر شود تا با تهدید و بازخواست محتسبان امر به معروف طالبان مواجه نشود. محمدحلیم چند بار با فشار و تهدید طالبان مجبور شده است که فهرست اهالی محل را به اختیار طالبان قرار دهد تا براساس آن بتوانند روند برگزاری نماز جماعت را نظارت کنند.
او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «مأموران امر به معروف به مسجد ما آمدند و من را قسم دادند که همگی مردان محل را در فهرست نماز جماعت بیاورم. حالا همان کاغذ در نزدشان است و هر وقت که در مسجد داخل می‌شوند، حاضری را می‌خوانند.»
بازرسی و نظارت محتسبان امر به معروف و نهی از منکر طالبان از نمازهای جماعت برای بسیاری از باشندگان فاریاب، از جمله محمد ربانی مشکل‌آفرین شده است. او در مسیر میمنه-مزار شریف رانندگی می‌کند و قادر نیست که نماز پنج‌گانه را در جماعت ادا کند. چون بیشتر وقت‌ها مصروف رانندگی است.
او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که غیابت در نماز جماعت در مسجد نزدیک خانه‌اش باعث شده است که نیروهای طالبان چندین مرتبه به دروازه‌ی خانه‌اش نفر بفرستند و جویای غیبت او در نمازهای جماعت شوند.
او می‌افزاید: «کار و غریبی خیلی کم است. من شب و روز دنبال غریبی هستم که یک لقمه‌نان برای خانواده‌ی خود پیدا کنم. این را هم محتسبان امر به معروف طالبان بر ما حرام کرده‌اند. اگر یک وقت در نماز جماعت در مسجد نزدیک خانه‌ی خود نباشم، به خانه نفر روان می‌کنند. نماز خواندن در جماعت مثل مکتب شده است که اگر کسی نرود، غیرحاضر می‌شود.»
نماز جماعت با زور تهدید
به‌تازگی دو محتسب امر به معروف و نهی از منکر طالبان، زمانی که به مسجد امام بخاری در شهر میمنه جهت نظارت از اشتراک مردم در نمازهای جماعت رفته بودند، مطلع می‌شوند که به‌دلیل ناراحتی بین دو قوم بر سر توزیع کمک‌هایی بشردوستانه‌ی سازمان ملل متحد، جمعیت نمازگزاران کاهش یافته است.
در اطراف این مسجد ۷۰ خانه‌ی مسکونی مربوط قوم ازبیک است و طالبان به همگی‌شان هشدار داده‌اند که اگر ناراحتی‌شان را کنار نگذارند و به نماز جماعت اشتراک نکنند، به جرم «بی‌نمازی» و «نفاق‌افگنی» بازداشت و مجازات خواهند شد.
محمدکریم، از نمازگزاران این مسجد به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که ترک نماز جماعت نزد طالبان جرم سنگینی است و به همین خاطر همگی مردم مجبور هستند که در نماز جماعت اشتراک کنند؛ «ما مسلمان هستیم. نماز خود را ترک نمی‌کنیم. اما محتسبان امر به معروف ترک‌کنندگان نماز جماعت را به چشم حقارت دیده و آنان را تهدید می‌کنند. این محتسبان مردم بی‌سواد و دهقان را در صف نمازگزاران ایستاد کرده و از آنان در مورد فرض و سنت‌های نماز می‌پرسند، درصورتی‌که مردم جواب درست داده نتوانند، آنان را تحقیر می‌کنند.»
یک مقام محلی طالبان در فاریاب به روزنامه اطلاعات روز گفت که روزانه تا ۲۰ نفر به اتهام شرکت نکردن در نمازهای جماعت به حوزه‌های امنیتی طالبان منتقل می‌شوند و این افراد بیشتر با ضمانت بزرگان محل دوباره آزاد می‌شوند.
این مقام طالبان گفت که پس از فرمان ملا هبت‌الله آخوندزاده، محتسبان امر به معروف و نهی از منکر در فاریاب با جدیت موضوع برپایی نماز جماعت را دنبال می‌کنند؛ «به حوزه‌ها نیز امر کرده‌اند کسانی که در ساحه‌های تحت مسئولیت این حوزه‌ها به نماز جماعت حاضر نشوند، با فرستادن جلب ورقی آنان را به حوزه‌ها خواسته و زندانی کنند.»
او افزود که حوزه‌های پولیس حکم جلب افرادی که در نماز جماعت شرکت نکرده‌اند را می‌دهد و زمانی که این نفر به حوزه می‌رسد، از سوی محتسبان امر به معروف مورد سرزنش قرار می‌گیرد؛ «این فرد با ضمانت از زندان آزاد می‌شود. اما درصورتی‌که همین نفر دوباره به نماز حاضر نشود، مستقیم به زندان روان می‌شود. در زندان نیز افرادی که نماز جماعت را ترک کرده باشند، حدود سه شبانه‌روز می‌مانند و سپس با قید ضمانت رها می‌شوند.»
هرچند فرمان ملا هبت‌الله مربوط کارمندان ادارات طالبان بود، اما محتسبان این گروه آن را در فاریاب بر مردم تطبیق می‌کنند.
در هجدهم ماه اسد رهبر طالبان با صدور فرمانی به کارمندان ادارات طالبان هشدار داد که نماز را در جماعت ادا کنند و ترک‌کننده‌ی نماز مستحق تعزیر (مجازات شلاق) است. در این فرمان هشدار داده شده بود که هر کارمند بدون عذر موجه، اگر در نماز جماعت شرکت نکند، نخست اخطار داده شود، در قدم بعدی به مسئولان وزارت و یا اداره معرفی شود و سپس مطابق با فقه حنفی شلاق زده شود.
اجبار شرکت در نماز جماعت بار دیگر خاطرات دوره‌ی نخست حاکمیت طالبان بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ را در ذهن شماری از باشندگان فاریاب تازه کرده است.
عبدالحق، یکی از شهروندان فاریاب می‌گوید: «در دور اول امارت طالبان در وقت نمازهای جماعت یک نفر هم در سطح شهر دیده نمی‌شد. همه به مساجد می‌دویدند و اگر کسی دیرتر به نماز می‌رسید، امر به معروف طالبان او را شلاق می‌زد. طالبان فعلا به سمت وحشت روان هستند. مردم از امر به معروف و نهی از منکر می‌ترسند. در وقت نماز، به‌خاطر ترس از امر به معروف، مردم در کوچه‌ها ایستاد شده نمی‌توانند.»
یادداشت: نام‌های مصاحبه‌شوندگان مستعار است.