دفتر بازرس امریکا در امور بازسازی افغانستان (سیگار) در گزارش تازه‌ی خود از انحراف کمک‌ها توسط طالبان پرده برداشته و نوشته است که کمک‌ها به جایی می‌رسد که طالبان بخواهند، نه جایی که اهداکنندگان قصد توزیع دارند.
براساس این گزارش، از آگست ۲۰۲۱ تا توقف کمک‌های امریکا به افغانستان در سال ۲۰۲۵، اهداکنندگان ۱۰.۷۲ میلیارد دالر کمک‌های بشردوستانه و توسعه‌ای به افغانستان ارائه داده‌اند. از این مبلغ، ۳.۸۳ میلیارد دالر یا حدود ۳۶ درصد کمک‌ها از سوی امریکا تأمین شده است.
سیگار دریافته است که طالبان از هر وسیله‌ای که در اختیار دارند، از جمله زور، برای اطمینان از این‌که کمک‌ها به جایی که آنان می‌خواهند می‌رسد استفاده می‌کنند، نه به جایی که اهداکنندگان قصد دارند توزیع کنند.
طبق گزارش سیگار، مقام‌های طالبان از نفوذ خود بر سازمان‌های غیردولتی برای هدایت بودجه به بخش‌هایی از کشور که هواداران‌شان در آن زندگی می‌کنند، استفاده می‌کنند.
براساس این گزارش، طالبان از قدرت نظارتی خود برای تعیین این‌که کدام سازمان‌های غیردولتی می‌توانند فعالیت کنند و تحت چه شرایطی، استفاده می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که کمک‌ها به نفع جوامع پشتون استفاده می‌شود، نه جوامع هزاره یا تاجیک.
حمدالله فطرت، معاون سخن‌گوی طالبان این اتهامات را رد کرده است. او به رویترز گفته است که کمک‌های بین‌المللی به‌طور مستقل در افغانستان توزیع می‌شوند و سازمان‌های دولتی «برای تضمین شفافیت» و جلوگیری از انحراف همکاری می‌کنند.
پیش‌تر دفتر هماهنگ‌کننده‌ی کمک‌های سازمان ملل متحد (اوچا) نیز در گزارش اخیر خود گفته بود که دخالت در برنامه‌های بشردوستانه با شدیدترین محدودیت دسترسی به کمک گزارش‌شده است.
به‌گفته‌ی اوچا، دخالت‌های طالبان شامل ممنوعیت فعالیت کارکنان زن، تأخیر در تفاهم‌نامه‌ها، محدودیت در انتخاب ذی‌نفعان و درخواست اطلاعات کارکنان است.
در گزارش اوچا، نیازمندان کمک از جمله آوارگان داخلی، بازگشت‌کنندگان، افراد دارای معلولیت، زنان سرپرست خانوار، سالمندان و جوانان، نگرانی‌های خود را در مورد نفوذ دلالان محلی در انتخاب ذی‌نفعان، هدف‌گیری جغرافیایی و ارائه‌ی کمک‌ها ابراز کردند.
در ادامه‌ی گزارش سیگار آمده است که طالبان از صدور مجوز فعالیت برای سازمان‌های غیردولتی خودداری می‌کنند، مگر این‌که این سازمان‌ها افراد وابسته به طالبان را استخدام کنند.
دفتر بازرس ویژه‌ی امریکا در امور بازسازی افغانستان همچنین گفته است که ممکن است طالبان نرخ ارز را نیز دستکاری کرده و برای سود، در حراج‌های ارزی دالرهای وارداتی امریکا تقلب کنند.
سیگار اضافه کرده است که طالبان همچنین ممکن است با مقام‌های ارشد سازمان ملل متحد تبانی کنند تا از فروشندگان ارز سازمان ملل متحد رشوه بخواهند.
در گذشته دولت امریکا و سایر اهداکنندگان ادعا داشتند که طالبان به بودجه‌های کمک دسترسی ندارند.
اما سیگار گفته است که در واقع، ترکیبی از فشارهای مالی و نگرانی‌های روابط عمومی، سازمان‌ها را تشویق می‌کند تا پنهان کنند که چه مقدار از کمک‌های آن‌ها در جاهایی که قرار نبوده به آن‌جا برود، خرج می‌شود.
یکی از شرکای اجرایی کمک‌ها تخمین زده است که پس از تمام لایه‌های مالیات، هزینه‌ها، رشوه و اخاذی، «شاید حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد» از بودجه‌ی اهداکنندگان در واقع به مردم برسد.
به‌نوشته‌ی سیگار، شرکای کمک‌رسانی انگیزه دارند که موارد انحراف را کم‌اهمیت جلوه دهند یا پنهان کنند تا بودجه‌ی خود را حفظ کنند.
سیگار در سال ۲۰۲۴ در یک حساب‌رسی دریافته بود که شرکای اجرایی ایالات متحده حداقل ۱۰.۹ میلیون دالر را به‌عنوان مالیات، هزینه، عوارض و آب و برق به طالبان پرداخت کرده‌اند.
به‌نوشته‌ی سیگار، این احتمالا کسری از مبلغ واقعی بود، زیرا آژانس‌های سازمان ملل که بودجه ایالات متحده را دریافت می‌کردند، داده‌ها یا اطلاعاتی در مورد پرداخت‌های انجام‌شده توسط سازمان‌های مردم‌نهاد و سایر شرکایی که از آن‌ها حمایت مالی می‌کردند، جمع‌آوری نکردند.
درخواست رشوه از سوی مقام‌های سازمان ملل متحد
سیگار گفته است که در جریان تحقیق این گزارش، بارها با ادعاهایی مواجه شده است مبنی بر این‌که مقام‌های سازمان ملل در ازای صدور قرارداد برای شرکت‌ها و سازمان‌های غیردولتی درخواست رشوه می‌کنند.
این دفتر افزوده است که بیشتر ادعاهایی که شنیده است مربوط به کارمندان برنامه جهانی غذا است که از زمان تصرف افغانستان توسط طالبان، بزرگ‌ترین دریافت‌کننده‌ی کمک‌های ایالات متحده و کل کمک‌ها به افغانستان بوده است.
بااین‌حال، سیگار ادعاهای مشابهی را در مورد کارکنانی که برای هشت آژانس دیگر سازمان ملل کار می‌کنند نیز شنیده است.
مصاحبه‌شوندگان به سیگار گفتند که مقام‌های سازمان ملل متحد از شرکت‌ها و سازمان‌های غیردولتی که به‌دنبال قرارداد هستند، درخواست رشوه می‌کنند.
آنان گفته‌اند که رشوه‌ها به‌عنوان درصدی از قرارداد مورد نظر محاسبه می‌شوند و تخمین‌ها بین پنج تا ۵۰ درصد متغیر است.
منابع به سیگار گفته‌اند که کارکنان سازمان ملل متحد قبل از شروع فرآیند مناقصه رسمی، پیمانکاران برنده را انتخاب می‌کنند.
به‌نوشته‌ی سیگار، کارکنان سازمان ملل متحد اعطای قرارداد را به تحقق درخواست‌هایی مبنی بر این‌که پیمانکاران اعضای خانواده‌ی آنان را به‌عنوان پیمانکاران فرعی یا کارمند استخدام کنند، مشروط می‌کنند.
چندین مصاحبه‌شونده به سیگار گفتند که کارکنان سازمان ملل، قراردادها را به سازمان‌های غیردولتی محلی که در آن‌ها سهام مالکیت دارند، هدایت می‌کنند.
در گزارش سیگار آمده است که مقام‌های طالبان با مقام‌های سازمان ملل متحد تبانی می‌کنند تا از پیمانکاران سازمان ملل رشوه بگیرند و سپس سود را تقسیم کنند.
طبق این گزارش، پیمانکاران اصلی سازمان ملل متحد پول نقد، غذا و حتا پشتیبانی لجستیکی برای طالبان ارائه می‌کنند.
در گزارش سیگار به نظر سازمان ملل متحد اشاره نشده است. سازمان ملل متحد هم پس از نشر گزارش تا کنون واکنش نشان نداده است.
انتقاد سیگار از سیستم کمک‌رسانی جهانی
سیگار در گزارش خود سیستم جهانی ارائه‌ی کمک به افرادی که تحت رژیم‌هایی مانند طالبان هستند، را ناکارآمد خوانده و نوشته است که این سیستم پرهزینه و بیش از حد پیچیده و چند لایه است.
این نهاد افزوده است که از آن‌جا که کمک‌ها اغلب قبل از رسیدن به ذی‌نفعان از طریق سازمان‌های مختلف جریان می‌یابند، هزینه‌های اداری در برخی موارد ممکن است بیش از نیمی از بودجه‌ی یک برنامه‌ی کمکی را تشکیل دهد.
به‌نوشته‌ی سیگار، هر لایه هزینه‌ها را افزایش می‌دهد و سود دریافت‌کنندگان مورد نظر مانند مردم افغانستان را کاهش می‌دهد و هر لایه همچنین فرصت‌های جدیدی را برای استفاده‌جویان ایجاد می‌کند تا کمک‌ها را منحرف کنند یا در فساد دخیل شوند.
امریکا که بزرگ‌ترین کمک‌کننده به افغانستان بود، پس از روی‌کارآمدن دونالد ترامپ کمک‌هایش را قطع کرد.
دفتر بازرس ویژه‌ی امریکا در امور بازسازی افغانستان در گزارش تازه‌ی خود گفته است که ادامه‌ی کمک‌های امریکا به افغانستان «با اهداف سیاست خارجی دولت هم‌سو» تلقی نشده است.
در گزارش سیگار آمده است که با تعطیلی برنامه‌های آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده، طالبان از این تعطیلی به‌عنوان فرصتی برای تصاحب دارایی‌های تأمین‌شده توسط امریکا، از جمله موترهای زرهی اقدام کرده‌اند.