کمیته‌ی روابط خارجی و توسعه بین‌المللی پارلمان کانادا می‌گوید که «جنایات دسته‌جمعی»ای را که هزاره‌ها بین سال‌های ۱۸۹۱ تا ۱۸۹۳ میلادی تحت فرمان عبدالرحمان‌خان، پادشاه سابق افغانستان متحمل شده‌اند، به‌رسمیت می‌شناسد.
این کمیته به‌تازگی با نشر گزارشی گفته است که همچنین تأیید می‌کند که هزاره‌ها در حال حاضر در افغانستان با «آزارواذیت» مواجه هستند و پیشنهاد می‌کند که روز ۲۵ سپتامبر سال به‌عنوان روز یادبود از «قتل‌عام» هزاره‌ها در سال‌های ۱۸۹۱ تا ۱۸۹۳ تعیین شود.
این گزارش را کمیته‌ی فرعی حقوق بشر بین‌المللی کمیته‌ی روابط خارجی و توسعه بین‌المللی پارلمان کانادا براساس شهادت شماری از محققان و استادان دانشگاه در مورد وضعیت هزاره‌ها در افغانستان تهیه کرده است.
در این گزارش آمده است که شاهدان «شواهد قانع‌کننده‌ای درباره‌ی آزارواذیت تاریخی هزاره‌ها در اواخر قرن نوزدهم» ارائه دادند و شهادت‌های آنان «درباره‌ی نسل‌کشی سال‌های ۱۸۹۱ تا ۱۸۹۳ درکی جامع از تأثیرات پایدار آن ارائه داد و نشان داد که چگونه سکوت پیرامون آن، آزارگران فعلی هزاره‌ها را تقویت کرده است».
کمیته‌ی روابط خارجی پارلمان کانادا به نقل از شاهدان نوشته است که براساس دستور عبدالرحمان‌خان ۶۲ درصد از جمعیت هزاره‌ها در افغانستان «قتل‌عام» شدند و تقریبا تمام هزارههای ساکن در ارزگان کشته شدند.
براساس گزارش، شاهدان گفته‌اند هزاره‌هایی که از «قتل‌عام» نجات پیدا کردند، با مصادره‌ی زمین، آوارگی و به بردگی گرفته‌شدن مواجه شدند.
شاهدان به این کمیته گفته‌اند که براساس مفاد کنوانسیون پیش‌گیری و مجازات جنایت نسل‌کشی، آزارواذیت و شکنجه‌ی هزاره‌ها «نسل‌کشی» است.
آنان گفته‌اند که «قصد نابودی» هزاره‌ها به صراحت در فتواهایی که علیه آنان تحت حاکمیت عبدالرحمان‌خان صادر شده است، مشاهده می‌شود.
شاهدان گفته‌اند که قتل‌عام و آزارواذیت هزاره‌ها در سال‌های ۱۸۹۱ تا ۱۸۹۳ آغازگر یک دوره‌ی طولانی آزارواذیت هزاره‌ها بوده است که بیش از یک قرن است ادامه دارد.
آنان گفته‌اند که به‌رسمیت‌شناسی «نسل‌کشی هزاره‌ها» و آزارواذیت تاریخی آنان، می‌تواند باعث بهبود وضعیت آینده و ایجاد تغییرات مثبت شود.
وضعیت فعلی هزاره‌ها
کمیته‌ی روابط خارجی پارلمان کانادا در گزارش خود به نقل از شاهدان نوشته است که با بازگشت طالبان به قدرت، هزاره‌ها با حملات هدفمند، جابه‌جایی اجباری، کشتار فراقانونی و جنایت‌های دسته‌جمعی مواجه هستند که می‌تواند به «نسل‌کشی سیستماتیک» تبدیل شود.
براساس گزارش، صدها نفر از هزاره‌ها از زمان بازگشت طالبان به قدرت کشته و هزاران نفر آنان آواره شده‌اند و شمار کارمندان هزاره در دولت نیز به‌صورت قابل توجهی کاهش یافته است.
در این گزارش آمده است که حملات هدفمند علیه هزاره‌ها همچنان ادامه دارد و از جمله از حمله بر مرکز آموزشی کاج و باشگاه ورزشی ملت در کابل و مسجد امام زمان در شهر پلخمری بغلان یاد شده است.
براساس این گزارش، زنان و دختران هزاره به‌طور خاص تحت حاکمیت طالبان با خطرات و آزارواذیت بیشتری مواجه هستند و طالبان در مواردی به‌صورت خاص زنان هزاره‌ها را هدف آزارواذیت قرار داده‌اند.
در این گزارش همچنین آمده است که هزاره‌ها در سه سال اخیر کم‌تر به کمک‌های بشردوستانه‌ی بین‌المللی دسترسی داشته‌اند و طالبان هم از طریق اعمال فشار و هم از طریق مذاکرات با نهادهای بین‌المللی، تلاش کرده‌اند که کمک‌ها را از جوامع هزاره‌ها به سایر مناطق منحرف کنند.
شاهدان خواستار شکستن سکوت در مورد آزارواذیت هزاره‌ها و افزایش آگاهی در مورد آن، مستندسازی آزارواذیت هزاره‌ها پس از بازگشت طالبان و شناسایی هزاره‌ها به‌عنوان یک گروه در معرض خطر در روندهای پناهندگی شده‌اند.
کمیته روابط خارجی پارلمان کانادا گفته است که این گزارش را نه تنها به‌منظور به‌رسمیت‌شناختن رنج گذشته‌ی هزاره‌ها، بلکه به‌منظور حفاظت از آینده‌ی آنان تهیه کرده است و ابراز امیدواری کرده که هزارههای افغانستان در آینده بتوانند بدون آزارواذیت و ترس زندگی کنند.