အင်အားပြင်း မိုခါ (MOCHA) ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းဟာ မြန်မာနိုင်ငံ ပြည်နယ်နဲ့တိုင်း ၄ ခုရှိ လူဦးရေ ၂ သန်းနီးပါးအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိနိုင်ပြီး ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းက ပြည်သူတွေ ဘေးလွတ်ရာကို ရှောင်ဖို့သင့်ပြီလို့ မိုးလေဝသ ပညာရှင်က တိုက်တွန်းပြောကြားလိုက်ပါတယ်။
ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အရှေ့တောင်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အားကောင်းတဲ့ မုန်တိုင်းငယ်ဟာ မြောက်-အနောက်မြောက်ဘက်သို့ ရွေ့လျားခဲ့ပြီး၊ ပိုမိုအားကောင်းလာကာ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း “မိုခါ (MOCHA)”အဖြစ် ရောက်ရှိခဲ့ပြီလို့ မိုးလေဝသနှင့် ဇလဗေဒ ညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာနက မေလ ၁၁ ရက် မနက်မှာ ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
အင်အားပြင်း မိုခါဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းဟာ မေလ ၁၄ ရက်မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ အရှေ့တောင်ပိုင်းနဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းကမ်းခြေကို ဝင်ရောက်နိုင်ပြီး မုန်တိုင်းဒဏ်ကို စစ်တွေ၊ ကျောက်ဖြူ၊ သံတွဲနဲ့ ဂွမြို့တွေ တိုက်ရိုက်ခံရနိုင်တယ်လို့ မိုးလေဝသ ပညာရှင်တွေက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။
မိုခါ မုန်တိုင်းအန္တရာယ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ နောက်ဆုံးရ မိုးလေဝသ တိုင်းတာချက် အခြေအနေနဲ့ ပြည်သူတွေ သတိထားရမယ့် အချက်အလက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ မိုးလေဝသဆိုင်ရာ သုတေသီ ဦးဝင်းနိုင်ကို ဒီဗွီဘီ သတင်းဌာနက ဆက်သွယ် မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး။ ဆရာ ဒီနေ့ မိုခါဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းနဲ့ ဘက်သက်ပြီး နောက်ဆုံး မိုးလေဝသ တိုင်းတာချက် အခြေအနေ သိချင်ပါတယ်။
ဖြေ။ “လောလောဆယ်က သူက ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအဆင့်ကို ရောက်လာပြီ။ နာမည်က မိုချာ (MOCHA) ဆိုတဲ့ နာမည် မပေးရသေးဘူး။ ယီမင်နိုင်ငံက ပေးတဲ့ နာမည် မတွင်သေးဘူး။ ဒီနာမည် ပေးလို့ မရသေးဘူး။ သူ့ကို ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း “ONE” ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်မှာ ပထမဦးဆုံး ဖြစ်တဲ့ မုန်တိုင်းဖြစ်တဲ့အတွက် သူ့ကို 01B လို့ နာမည်ပေးထားတယ်။ ပြီးတော့မှ ဒီမုန်တိုင်းက လက်ရှိနေရာကနေ အရှေ့မြောက် မြောက်ဘက် စစ်တွေကို တည့်တည့်ဝင်မယ်။ ပြီးရင် ကုန်တွင်းကနေ ဖြတ်ပြီးတော့ တရုတ်နိုင်ငံထဲအထိ သူက ကုန်တွင်းလေဖိအားနည်း ရပ်ဝန်းကနေ ဆက်ပြီး ရွေ့သွားမယ်လို့ ကျနော် တွေ့ထားတယ်။”
မေး - မုန်တိုင်းရဲ့ အန္တရာယ်သတိပေးချက် အဆင့်ကရော ဘယ်လိုလာမလဲ။
ဖြေ။ “မုန်တိုင်းအန္တရာယ် သတိပေးချက်အဆင့်က မိုးဇလကလည်း အနီရောင်အဆင့်လို့ သတိပေးမှာပဲ။ ဒါမြန်မာနိုင်ငံကို တိုက်ရိုက်ဝင်မယ်ဆိုတာ။ ဒါပေမဲ့ တခုတော့ ရှိတာ မိုးဇလရဲ့ သတ်မှတ်ချက်က ကမ်းခြေကို ဝင်ဖို့အတွက် ၄၈ နာရီရောက်ပြီဆိုတာ အနီရောင်အဆင့်ကို ထုတ်တယ်။ အခုချိန်မှာတော့ လက်ရှိ တည်ရှိနေတာကိုပဲ ထုတ်မယ်။ နိုင်ငံတကာ Global Disaster Alert and Coordination System (GDACS) ကတော့ အခုချိန်မှာ Red Alert (အနီရောင်အဆင့်) ဆိုတာကို ထုတ်လိုက်ပြီ။ အဲဒါကတော့ မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် လူဦးရေ ၂ သန်းအထိ ထိခိုက်နိုင်တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကတော့ အနီရောင်အဆင့် သတိပေးချက်မှာ အမြင့်ဆုံး သတိပေးထားတဲ့ နိုင်ငံဖြစ်တယ်ဆိုတာကို အဲ့ထဲမှာ တင်ပြထားတယ်။”
မေး။ အဲဒီထုတ်ပြန်ချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံ ဘယ်ဒေသက ပြည်သူတွေ အထူးသတိထားရမလဲ။
ဖြေ။ “အဓိကက မုန်တိုင်းရဲ့ အရွယ်အစား ကြီးတယ်။ အချင်းမိုင် ၅၀၀ နီးပါးလောက်ရှိတယ်။ နောက်တခုက မုန်တိုင်းရဲ့ ပြင်းအားက ၁၆၇ ကီလိုမီတာနှုန်းဆိုတော့ မိုင်အားဖြင့် ၁၀၀ ကျော်တယ်။ တနာရီ ၁၀၀ ကျော်နှုန်းနဲ့ တိုက်မယ်ဆိုတော့ ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းတခုလုံးမှာရှိတဲ့ ပြည်သူတွေက မနေ့တုန်းက သတိပေးထားတဲ့အတိုင်း 01 မဖြစ်ခင် သတိပေးထားတာရှိတယ်။ မုန်တိုင်းဝင်မှာက စစ်တွေမြို့ဖြစ်တယ်။ စစ်တွေမြို့ရဲ့ မြောက်ဘက် မိုင် ၁၅၀ ၊ တောင်ဘက် မိုင် ၁၅၀ မှာရှိတဲ့ ကမ်းရိုးတန်းက ပြည်သူတွေ ဘေးလွတ်ရာကို ရှောင်ဖို့သင့်ပြီ၊ ရှောင်ကြသင့်ပြီလို့ သတိပေးထားတာ ရှိတယ်။ အခု GDACS က ထွက်လာတဲ့ အနီရောင်အဆင့် သတိပေးချက် အနေအထားအရဆိုရင် ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မကွေးတိုင်း၊ စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ ချင်းပြည်နယ်၊ ပြည်နယ်နဲ့ တိုင်း ၄ ခုက ပြည်သူတွေ စုစုပေါင်း လူဦးရေ ၁ ဒသမ ၈ သန်း ထိခိုက်နိုင်တဲ့ အန္တရာယ် ရှိတယ်လို့ သတိပေးထားပါတယ်။”
မေး။ ဒီလိုမျိုး လူပေါင်း ၁ ဒသမ ၈ သန်းကျော် ထိခိုက်နိုင်တဲ့ အင်အားပြင်းမုန်တိုင်းဖြစ်တဲ့ အတွက် ပြည်သူလူထုနဲ့ တာဝန်ရှိသူတွေက အဓိက ဘယ်လို ပြင်ဆင်မှုတွေ လုပ်ထားရမလဲ။
ဖြေ။ “အရေးအကြီးဆုံးကတော့ စစ်တွေရဲ့ မြောက်ဘက် မိုင် ၁၅၀၊ တောင်ဘက် မိုင် ၁၅၀ မှာပါတဲ့ ရွာတွေ၊ မြို့တွေ အခုအခြေအနေတိုင်းဆို စစ်တွေရဲ့တောင်ပိုင်းဆို သံတွဲ၊ ဂွအထိ ပါတယ်။ စစ်တွေရဲ့ မြောက်ပိုင်းဆို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နယ်စပ်အထိ ပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ကမ်းရိုးတန်းလည်း ပါတယ်။ ဒီထဲမှာရှိတဲ့ မြို့တွေရွာတွေကလူတွေသည် အနည်းဆုံး ကုန်မြင့် ၁၀ ပေအထက်မှာရှိတဲ့ ကုန်းမြင့်ကို အရင်ဆုံးရွှေ့ပြောင်းသင့်ပြီ။ ရွှေ့ပြောင်းရမယ့် အချိန်ဖြစ်ပြီ။”
“ဒါကတော့ Evacuation (ရွှေ့ပြောင်းတဲ့အချိန်) ပေါ့။ ပြီးတော့မှ လေပြင်းတိုက်လာနိုင်တဲ့ အနေအထားက ၁ နာရီကို ၁၀၃ ဒသမ ၇ မိုင်လို့ အတိအကျ ပြောပေးထားတယ်။ အဲဒီ လေပြင်းတိုက်တဲ့ဒဏ် ခံနိုင်ဖို့လည်း ကုန်းမြင့်ဆိုပြီး တောင်အမြင့်ကြီးတက်လို့ မရဘူး။ အဲဒီလို အခြေအနေရှိတယ်။ အဲ့တော့ ကမ်းခြေက လူတွေကတော့ ပထမဦးဆုံး ဦးစားပေး အရင်ဆုံး မုန်တိုင်းမဝင်ခင် ကယ်ဆယ် ရွှေ့ပြောင်းရမယ့် လူတွေ။ ပြီးတော့မှ ချင်းပြည်နယ်၊ မကွေးတိုင်း၊ စစ်ကိုင်းတိုင်း ဒီ မြေပြန့်ဒေသနဲ့ ချင်းလို တောင်ထူတဲ့ နေရာကလူတွေ တောင်ပြိုမြေပြိုမှာ သတိထားရမယ်။ နောက်တခုက တောင်ကျ ချောင်းရေ ဆင်းလာမှာတွေ ရှိတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်တွေမှာတောင် တံတားကြီး ကျိုးပြတ်ပြီး ပါသွားတဲ့အထိ တောင်ကျချောင်းရေ ပြင်းတာတွေရှိတယ်။ နောက်တခုက မိုးပြင်းနိုင်တယ်။ လေတအား ပြင်းနိုင်တယ်။ တနာရီ မိုင် ၆၀၊ ၇၀ နီးပါးလောက် ဒီပြည်နယ်နဲ့ တိုင်းတွေမှာ ဖြစ်နိုင်မယ်။ ကုန်တွင်းမုန်တိုင်း တိုက်ခိုက်တဲ့အခြေအနေကို သတိထားဖို့ လိုတယ်။ ကမ်းစပ်တွေမှာလို မုန်တိုင်းဒီရေ အလုံးအရင်းနဲ့ ဝင်လာပြီးတော့ နာဂစ်တုန်းကလို ဖြစ်မှာ မဟုတ်တဲ့အတွက် ကုန်တွင်းကလူတွေကတော့ ရှောင်စရာ မလိုဘူး။ တောင်ကျချောင်းရေ ဖြစ်နိုင်တဲ့ နေရာတွေ မြေပြိုနိုင်တဲ့နေရာတွေ အဲ့လိုနေရာတွေမှာ မနေဖို့ အဲ့နေရာတွေကနေ ဝေးဝေးမှာနေဖို့ လိုတယ်။ အဲဒါက ကမ်းစပ်နဲ့ ကုန်းတွင်း အဲ့ နှစ်ခုကို သတိပြုဖို့ ပြောချင်ပါတယ်။”
မေး။ ကုန်းတွင်းမုန်တိုင်း ဝင်ရောက်မယ့်နေ့ရက်နဲ့ အဲဒီ အခြေအနေလည်း သိချင်ပါတယ်။
ဖြေ။ “ကမ်းစပ်ကို စစ်တွေကို ၁၄ ရက် ညပိုင်းလောက် ဝင်နိုင်တယ်။ ကုန်တွင်းမုန်တိုင်း အနေနဲ့ ချင်းပြည်နယ်က ထွက်ပြီးတော့ စစ်ကိုင်းတိုင်းအထက်ပိုင်းကို ဗဟိုပြုပြီး ဝင်သွားမယ့် အနေအထားက ၁၅ ရက် မနက် ၆ နာရီလောက်ကို ဝင်နိုင်မယ်လို့ ခန့်မှန်းထားတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ ကုန်တွင်းမုန်တိုင်း ဖြစ်သွားတဲ့အချိန်မှာ တနာရီကို မိုင် ၄၀ အထက် သစ်ပင်တွေ လဲမယ်။ တော်တန်ရုံ အမိုးအကာ မခိုင်ခံ့တဲ့အိမ်တွေဆို လဲသွား ပြိုသွားနိုင်တယ်။ ကုန်းတွင်းက မေလ ၁၅ ရက်နေ့ မနက် ၆ နာရီခွဲ၊ မြန်မာ-တရုတ် နယ်စပ် ကချင်ပြည်နယ်ကနေ တရုတ်ပြည် နယ်စပ်ထဲကို ကုန်တွင်းမုန်တွင်း ထွက်သွားနိုင်တဲ့အချိန်က မေလ ၁၆ ရက် မနက် ၆ နာရီခွဲ၊ ဒါကတော့ တနာရီကို လေတိုက်နှုန်း မိုင် ၂၀ အောက် ရောက်သွားတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ကုန်တွင်း လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း ဖြစ်သွားပြီ။”
မေး။ မုန်တိုင်းပြီးသွားနောက်မှာရော ဘာတွေ ပြင်ဆင်ထားသင့်လဲ ဆရာ။
ဖြေ။ “ကြိုတင်သတိပေးတဲ့အချက် (Early Warning) အရင် စလုပ်ရတယ်။ စလုပ်ပြီးမှ မုန်တိုင်း သက်ရောက်နိုင်တဲ့ နေရာတွေ သိလာပြီ၊ မုန်တိုင်းပြင်းအား အရွယ်အစားကို သိပြီဆိုမှ အရေးပေါ် ကယ်ဆယ် ရွှေ့ပြောင်းတဲ့ အလုပ် (Evacuation) ကို ဒုတိယအဆင့် ဆက်လုပ်တယ်။ ဆက်လုပ်ပြီးမှ မုန်တိုင်း ဝင်သွားပြီ၊ တိုက်သွားပြီဆိုရင် အဲဒီမှာ သေဆုံး ပျောက်ဆုံးတဲ့ ပြည်သူတွေ ရှိနိုင်တယ်။ အဲဒါကို သက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းတွေက ရှာဖွေကယ်ဆယ်ရေး (Search and Rescue) ဆက်လုပ်ရမှာပေ့ါ။ ပြီးသွားပြီဆိုတော့ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး (Resettlement) ဆိုတာကို လုပ်ရမယ်။ ဒါတွေကိုတော့ တာဝန်ရှိသူတွေ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပြည်သူတွေက ကိုယ့်ရပ်ကိုယ့်ရွာကို အားထည့်ပြီးတော့ လုပ်ရမယ့်အနေအထားမျိုးတွေ ရှိပါတယ်။”
မေး။ ဒီမုန်တိုင်းအန္တရာယ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဆရာ့အနေနဲ့ နောက်ထပ် ဘာများ ဖြည့်စွက် ပြောချင်ပါသလဲခင်ဗျာ။
ဖြေ။ “မုန်တိုင်းအရွယ်အစားက ကြီးတယ်။ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်၊ ရန်ကုန်တိုင်း၊ ပဲခူးတိုင်း၊ ကရင်ပြည်နယ်၊ ရှမ်းပြည်နယ် ဒီနေရာတွေအထိ မုန်တိုင်းရဲ့ အရှိန် သက်ရောက်မှု ရှိတယ်။ မုန်တိုင်းရဲ့ ညာဘက်ခြမ်းသည် သက်ရောက်မှု အားပိုပြင်းတယ်။ ကမ်းခြေက လူတွေက အသက်အန္တရာယ် စိုးရိမ်ရလောက်တဲ့အထိ အန္တရာယ်ရှိတယ်။ ကုန်တွင်းက မုန်တိုင်းရယ်၊ မုန်တိုင်း ညာဘက်ခြမ်းက သက်ရောက်မယ့် လူတွေသည် အသက်အန္တရာယ်တော့ မရှိဘူး။ ပစ္စည်းတွေ၊ အဆောက်အဦတွေ ပျက်စီး ဆုံးရှုံးသွားနိုင်တယ်။ ကံမကောင်းရင် သစ်ပင်လဲတာ၊ သစ်ကိုင်းကျိုးကျပြီး ပိတာ၊ မိုးကြိုး ပစ်တာ၊ လေဆင်နှာမောင်းလိုမျိုး တိုက်တာဖြစ်လို့ အသက်သေဆုံးတာ အန္တရာယ် ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါတွေကို သတိထားပါလို့ သတိပေးချင်ပါတယ်”
ဇွဲသစ်
ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (ကေအန်ယူ) ရဲ့ ၁၇ ကြိမ်မြောက် ကွန်ဂရက်ကို အခုသီတင်းပတ်အတွင်းမှာ ကျင်းပပြီး ခေါင်းဆောင်သစ်တွေလည်း မဲပေး ရွေးချယ်လိုက်ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။
ရွေးချယ်ခံရတဲ့ ထိပ်ပိုင်းခေါင်းဆောင်တွေကတော့ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ပဒိုကွယ်ထူးဝင်း၊ ဒု-ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ပဒိုစောဆဲဂေ၊ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးအဖြစ် ပဒိုစောတာဒိုမူး၊ တွဲဖက်အတွင်းရေးမှူး (၁) အဖြစ် ပဒိုစောသောသီဘွဲနဲ့ တွဲဖက်အတွင်းရေးမှူး (၂) အဖြစ် ပဒိုစောလှထွန်း တို့ဖြစ်ကြပါတယ်။
အသစ်ရွေးချယ်ထားတဲ့ ကေအန်ယူခေါင်းဆောင်ပိုင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကရင်လူငယ် နိုင်ငံရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေရဲ့ သဘောထားအမြင်တွေကို စုစည်းဖော်ပြပေးလိုက်ပါတယ်။
သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရေးတက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ကရင်အမျိုးသမီးတဦး
“အဓိကကတော့ ဒီမဲပေးတဲ့ဟာပေါ့နော်။ မဲပေးတဲ့ဟာမှာဆိုလို့ရှိရင် ကျမတို့ ကရင်ပြည်သူတွေကမ မဲပေးခွင့်မရှိဘူးလေ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုရင် ကျမတို့ မြို့နယ်၊ ခရိုင်တွေကိုယ်စားလှယ်တွေကပဲ မဲပေးခွင့်ရှိတော့ နံပတ် ၁ အချက်က ကျမတို့ဒီပြည်သူတွေက အခွင့်အရေးဆုံးရှုံးတာပေါ့နော်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုရင် ဒီ constitution မှာလည်း အဲလိုမျိုး မပြဋ္ဌာန်းထားတဲ့အတွက် နောက်နောင်ကျလို့ရှိရင် ကျမတို့ ဒီ constitution မှာ ပြည်သူအားလုံး မဲပေးခွင့်ရတဲ့ဟာမျိုးကို ကျမတို့ မျှော်လင့်တယ်ပေါ့နော်။ ပြီးတော့ ဒီ ပြီးခဲ့တဲ့ ကွန်ဂရက် ကျင်းပတဲ့အပေါ်မှာ ကျမအနေနဲ့ မြင်တာကတော့ ဒီဘယ်လောက်ထိ တာဝန်ယူမှုတာဝန်ခံမှုနဲ့ ဘယ်လောက်ထိ မဲက ဒီရလဒ်က ဘယ်လောက်အထိ ယုံကြည်စိတ်ချရလဲပေါ့။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျမတို့ ကြားသလောက်က တပ်မဟာ ၅ နဲ့ ၂ က သူတို့မဲမပေးဘူး။ ပြီးတော့ ပထမ တရက်မှာလည်း မဲအရေအတွက်က ပိုသွားတယ်လို့ ကျမ တို့ ကြားရတယ်။ ဆိုတော့ ဒီဟာတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ဘယ်လောက်အထိ result က တိကျမှန်ကန်ဖို့ ရှိလဲဆိုတာ ကျမတို့က သံသယဖြစ်စေတယ်ပေါ့နော်။”
“ပြီးတော့ ကျမတို့ကရင်အမျိုးသားအားလုံးက ကျမတို့ရဲ့ ဆောင်ပုဒ်က ‘ပဃူးပပိုး” ဆိုပြီတော့ ဆောင်ပုဒ် ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ၂ နဲ့ ၅ က voting မပေးတာတောင်မှ election က ဆက်သွားတယ်ဆိုတော့ ဒါက မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်တယ်ပေါ့နော်။ ပြီးရင် ဒီ election မတိုင်ခင်မှာ ခေါင်းဆောင် ဒီဟိုအလုပ်အမှုဆောင်တွေကိုကို ဒီလောင်းကစားနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ပါဝင် ပတ်သက်မှုအပေါ်မှာ ဒီအရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းနဲ့ ပြည်တွင်း ပြည်ပ ကရင်အဖွဲ့အစည်းတွေက တာဝန်ယူမှု တာဝန်ခံမှု ပြည့်ပြည့်နဲ့ ဒီဟာကို စုံစမ်းစစ်ဆေးဖော်ထုတ်ပြီး အရေးယူဖို့ပေါ့နော်။ ဆိုတော ဒါတွေကို အရင်မဖြေရှင်းဘဲနဲ့ ဒီ election ကိုပဲ လောလောလောလော လုပ်တယ်လို့ ကျမအနေနဲ့ မြင်တယ်။ ဆိုတော့ ဒီဟာက ရွေကောက်ပွဲအားဖြင့် သူတို့ ဒီ legitimatecy တရားဝင်ပြန်ပြီးတော့မှ သူတို့ခေါင်းဆောင် ပြန်လည်ဖြစ်လာဖို့အတွက် လောလောလောလော လုပ်တယ်လို့တော့ ကျမအနေနဲ့ အဲလိုမြင်တယ်ပေါ့နော်။ ပြီးတော့ ဒီဥပမာအားဖြင့် တင်ပြလိုက်တဲ့ case မှာဆိုလို့ရှိရင် ကျမတို့က မေးခွန်းထုတ်စရာ အများကြီးရှိတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ပဒိုရောဂျာခင်က ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး ဖြစ်တယ်၊ သူ့အနေနဲ့ ပြန်ဖြေရှင်းထားတာက သူက မြေယာ အသိသက်သေအနေနဲ့ သူက တက်ရောက်တယ်ပေါ့နော်။ ကေအန်ယူမှာလည်း ဗဟိုမြေယာကော်မီတီ ရှိတယ်။ ဆိုတော့ ဘာဖြစ်လို့ မြေယာကော်မတီက မတက်ဘဲနဲ့ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးက တက်ရတလဲပေါ့နော်။ ပြီးတော့ ဒီcase အပေါ်မှာ ကေအန်ယူမှာလည်း တရားရေးဌာန ရှိတယ်ပေါ့နော်၊ တရားသူကြီးက တခွန်းမှ ဒီထုတ်ဖော်ပြောတဲ့ဟာလည်း ကျမတို့ မတွေ့ရဘူး။ ဆိုတော့ ဒီတရားရေးဌာနကကော လွတ်လပ်တဲ့ တရားရေးဌာနဖြစ်ရဲ့လာပေါ့နော်။ ဒါတွေက ကျမတို့ ပြည်သူအနေနဲ့ စဉ်းစားစရာ၊ မေးခွန်းထုတ်စရာတွေဖြစ်တယ်။ အခု ရွေးကောက်တင်မြှောက်တဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေကတော့ ကျမတို့ အပြောင်းအလဲ သိပ်ကြီးကြီးမားမားကို မမျှော်လင့်ဘူး။ တစ် တချက်ကတော့ ကျမတို့ မြင်တာကတော့ ပိုပြီးတော့မှ လူငယ်လူလတ်တွေကို နေရာပေးတဲ့ဟာမျိုးကို ကျမတို့က ပိုပြီးတော့မှ မျှော်လင့်တယ်။ ပြီးတော့ ဒီရွေးကောက်ပွဲကလည်း သူ့ကို ကိုယ်ရွေး၊ ကိုယ့်ကို သူရွေးပေါ့နော်။ အဲလိုမျိုးပဲဖြစ်နေတယ်ဆိုတော့ ဒုံရင်း ဒုံရင်းပဲဖြစ်မယ်လို့တော့ ကျမအနေနဲ့ မြင်တယ်။”
“အပြောင်းအလဲ သိပ်ကြီးကြီးမားမား ကျမတို့ သိပ်မမြင်ဘူး။ ဒါပေမဲ့ စိုးရိမ်စရာအနေနဲ့က ဒီအခု ရွေးချယ်ခြင်းခံလိုက်ရတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေက သူတို စကစနဲ့ ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေနဲ့ တော်တော်လေးကို ရင်းရင်းနှီးနှီးခင်မင်တဲ့သူ ဖြစ်တယ်ပေါ့နော်။ ဥပမာ သူတို့ကတော့ တိုက်ရိုက် စကစနဲ့ မခင်မင်ဘူး။ ဒါပေမဲ့ စကစနဲ့ အဆက်အသွယ်ရှိပြီးတော့ ကြားထဲကနေ စကစနဲ့ ကေအန်ယူကြားမှာ ဟိုညှိနှိုင်း ဒီညှိနှိုင်းပေးဖို့အတွက် နီးကပ်တဲ့ဆက်ဆံရေး ရှိနေတဲ့လူတွေနဲ့ တော်တော်လေး ခင်မင်နေတဲ့သူတွေ ဖြစ်တယ်ပေါ့။ ဒုတိယတချက်တော့ ဒီစီးပွားရေးပေါ့နော်။ စီးပွားရေးဆိုလို့ရှိရင်လည်း တကယ့်အဓိက တပ်မဟာ ၄ မှာ ဆိုလို့ရှိရင် Dawei princess ဦးငွေစိုးနဲ့ အရမ်းကိုပဲ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရ ခင်မင်တဲ့သူဖြစ်တယ်။ ဆိုတော့ ဒီနောက်ပိုင်း ပိုပြီးတော့ သံယံဇာတရေးရာမှာဖြစ်စေ၊ အကြီးစားစီးပွားရေးဇုန်တွေကို လုပ်လာမလားဆိုတာကို ကျမတို့ကတော့ စိုးရိမ်တယ်ပေါ့နော်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အခု ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခံရတဲ့ ဥက္ကဋ္ဌက ၁ အချက် တကယ်စီးပွားရေးလုပ်ငန်း ထဲထဲဝင်ဝင်လုပ်နေတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေနဲ့ အရမ်းပဲ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရ ခင်မင်မှုရှိထားတဲ့သူ ဖြစ်တယ်။ ဒုတိယအချက်တော့ စကစကိုယ်တိုင် ချီးမြှင့်ထားတဲ့ ဘွဲ့ဂုဏ်ထူးဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်တွေနဲ့ တခြားဒီ ဆက်ဆံရေးရှိတယ်ပေါ့နော်။ ဆိုတော့ ဒါတွေကတော့ နိုင်ငံရေးမှာ ဖြစ်ဖြစ်၊ ပြည်သူလူထုအပေါ်မှာပေါ့နော်။ ဘာသက်ရောက်မှု ဖြစ်လာမလဲဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရမှာပေါ့နော်။
ကော်သူးလေအရေးလှုပ်ရှားသူ နော်ဇဲဘာ
“ရွေးချယ်လိုက်တဲ့ ခေါင်းဆောင်သစ်နဲ့ပတ်သက်လို့ ဘာမှအများကြီးပြောစရာမရှိဘူးပေါ့နော်။ သူတို့ဆက်လက်ပြီးတော့မှ ကိုင်တွယ်သွားဖို့၊ လုပ်ဆောင်သွားနိုင်ဖို့အတွက် ထိန်းကျောင်းသွားနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်တယ်ပေါ့နော်။ ယုံကြည့်မှုတော့ အပြည့်အဝမပေးဘူး။ ဒါပေမဲ့ မျှော်လင့်ရတယ်ပေါ့။ အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ရှေ့ဆက်ပြီးတော့မှ ကေအန်ယူဟာ သူ့အဖွဲ့အစည်းကိုလည်း ခိုင်မာအောင် ပြန်လည်တည်ဆောက်ပြီးတော့မှ တော်လှန်ရေးရဲ့ လမ်းကြောင်းမှန်ထဲကို ပြန်လည်ရောက်ရှိလာနိုင်အောင်တော့ ထိန်းကျောင်း တည်ဆောက်သွားနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ နောက်တခုကတော့ ပြည်သူတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့မှ ဒီခေါင်းဆောင်တွေဟာ ဘယ်လောက်အထိ ပြည်သူတွေအပေါ်မှာ ဂရုပြုမှုရှိလဲပေါ့။ ဒီအချိန်မှာ တာဝန်ယူရတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ ပြည်သူတွေကို ဘယ်လောက် လေးစားသလဲ၊ ဘယ်လောက်ထိ ဂရုပြုသလဲ ပြည်သူတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့မှ သူတို့ ဘယ်လောက်အထိ တာဝန်ယူသွားမလဲဆိုတဲ့ အရာတွေက အရေးကြီးတဲ့ကာလ ဖြစ်တယ်ပေါ့နော်။ ဒီအခြေအနေ ဒီကာလမှာ သူတို့ကိုယ်တိုင် ဘယ်လို တာဝန်ယူမှု တာဝန်ခံမှုနဲ့ လုပ်ဆောင်သွားမလဲဆိုတတွေကိုလည်း စောင့်ကြည့်သွားဖို့ပဲ လိုအပ်မှာဖြစ်တယ်။”
“အခုလက်ရှိ ရွေးချယ်ခံရတဲ့ ဥက္ကဋ္ဌနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ သူကတော့ ကရင့်တော်လှန်ရေးမှာ လက်ရှိ ဥက္ကဋ္ဌနေရာမှာ ရွေးချယ်ခြင်းခံရတာဟာ သူရဲ့ဖြတ်သန်းမှုအရကြည့်မယ်၊ သူ့ရဲ့လုပ်ဆောင်ခဲ့မှုအရ ကြည့်မယ်၊ သူ့ရဲ့ သိတတ်နားလည်မှုနဲ့ ဦးဆောင်နိုင်မှုအပေါ်မှာ ကြည့်မယ်ဆိုလို့ရှိရင်တော့ သူ့လောက်လုပ်နိုင်တဲ့သူတော့ ကေအန်ယူမှာ မရှိသေးဘူး။ အဲဒီနေရာမှာ တာဝန်ယူနိုင်တဲ့ တခြားသောသူ မရှိသေးဘူးပေါ့နော်။ မရှိနိုင်ဘူး။ အဲလိုမရှိနိုင်တဲ့ပေါ်မှာလည်း သူက ဒီနေရာမှာ ရွေးချယ်ခြင်းကို ခံရတာဟာ ဖြစ်သင့်တယ်။ ဒါပေမဲ့ တခုကတော့ ဘယ်လောက်ထိ ပြည်သူနဲ့ တသားတည်းဖြစ်အောင် ဦးဆောင်သွားမလဲဆိုတဲ့အရာပေါ် ပြန်ပြီးတော့ စောင့်ကြည့် မော်နီတာလုပ်သွားဖို့တော့ လိုမှာဖြစ်ပါတယ်။”
ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ်အခြေစိုက် ကရင့်နိုင်ငံရေးလေ့လာသုံးသပ်သူ
“အခုလက်ရှိ တက်လာတဲ့ ခေါင်းဆော်သစ်တွေပေါ့နော်။ ဒီဟာတွေကတော့ အဓိကအားဖြင့် ကျနော်တို့ ဒီကေအန်ယူအတွင်းမှာ ဖြစ်နေတဲ့ ရှုပ်ထွေးမှုတွေကို သူတို့ အတတ်နိုင်ဆုံးတော့ ရှင်းအောင် အဓိက ဦးစားပေးတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တခုအနေနဲ့ ရှင်းလင်းရမယ် ထင်တယ်။ အထူးသဖြင့် ဒီတရုတ်ရာဇဝတ်ဂုဏ်းတွေနဲ့ နာမည်ထွက်နေတဲ့ ကေအန်ယူခေါင်းဆောင်တွေကို ကိုင်တွယ်ပြီးတော့မှ စုံစမ်းစစ်ဆေးအရေးယူဖို့ အဲဒါကို သူတို့ ဦးစားပေးလုပ်ငန်းစဉ်တခုအနေနဲ့ လုပ်ဖို့ လိုအပ်မယ်လို့ ထင်တယ်။ ဆိုတော့ ကေအန်ယူခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ ပတ်သက်နေတဲ့ဟာက ကေအန်ယူအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ချိတ်ဆက်နေတာဖြစ်တဲ့အတွက် ကေအန်ယူရဲ့ သွားနေတဲ့ နိုင်ငံရေးနဲ့ နွေဦးတော်လှန်ရေးမှာ ပူးပေါင်းပါဝင်မှုလည်း အများကြီးသက်ရောက်တယ်ပေါ့နော်။ အဲဒီအတွက် ဒီကိစ္စကို မရှင်းလင်းနိုင်ဘူး။ ကေအန်ယူအတွင်းခေါင်းဆောင်နဲ့ ပတ်သက်နေတဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ဆက်နွှယ်နေတဲ့ဟာတွေကို သူတို့မရှင်းလင်းနိုင်ဘူး၊ ဒီတိုင်းပဲ ရေရှည်မျှောနေမယ် ဆိုရင်တော့ ကေအန်ယူရဲ့ နိုင်ငံရေအလားအလာ၊ နိုင်ငံတကာမှာ ကေအန်ယူရဲ့ပုံရိပ်နဲ့ ကရင်လူထုအပြင် တခြားတိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ ကြားထဲမှာရှိတဲ့ ကေအန်ယူရဲ့ ပုံရိပ်ကတော့ ထိခိုက်နိုင်တယ်။ ပုံရိပ်အများကြီးကျဆင်းနိုင်တဲ့အထားရှိတာပေါ့နော်။”
“နောက်တခုကလည်း ကျနော်တို့ ပြန်ကြည့်လိုက်မယ်ဆိုရင် တပ်မဟာ ၅ ကလည်း ရာဇဝတ်မှုဂိုဏ်းတွေကို ဖြေရှင်းဖို့အတွက် သူတို့ ဗဟိုကိုစာတင်တယ်။ ပြီးတော့ ကွန်ဂရက်ကိုလည်း စာတင်တယ်လို့လည်း ကျနော်တို့ သိရတယ်ပေါ့နော်။ ဒီစာတင်တဲ့အပေါ် သူတို့ကွန်ဂရက်ကနေ ရွေးကော်ကပွဲမပြီးတော့ သူတို့မရှင်းပေးတော့ တပ်မဟာ ၅ က ကွန်ဂရက် မတက်ဖူးပေါ့နော်။ မတက်တဲ့အတွက် နောက်ဖြစ်လာမယ့်အကျိုးဆက်ကတော့ ကျနော်တို့ သုံးသပ်တာကတော့ တကယ်လို့ အခုတက်လာတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေက ကေအန်ယူရဲ့ပုံရိပ်နဲ့ ကေအန်ယူ ထိပ်သီးခေါင်းဆောင်တွေက ရာဇဝတ်မှုဂိုဏ်းနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ဟာတွေကို သူတို့အနေနဲ့ မကိုင်တွယ်ဘူးဆိုရင်တော့ ကေအန်ယူဗဟိုနဲ့ တပ်မဟာ ၅ နဲ့ တခြား တပ်မဟာတချို့တွေ ဆက်ဆံရေးအများကြီး ထိခိုက်လာနိုင်တယ်လို့ ကျနော်ကတော့ အဲလိုမြင်တယ်ပေါ့နော်။ အဲဒီအတွက် အခုလက်ရှိတက်လာတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေအနေနဲ့ ကေအန်ယူရဲ့ အတွင်းရေး ခေါင်းဆောင်မှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းနဲ့ဆက်စပ်နေတဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကို ဦးစားပေးလုပ်ငန်းစဉ်တခုအနေနဲ့ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်မှသာလျှင်၊ တနှစ်အတွင်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်မှသာလျှင် ဗဟိုနဲ့ခရိုင် ကြားမှာရှိတဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေက ပြန်ပြီးတော့မှ ကောင်းလာမယ်လို့ ကျနော် အဲဒီလို မြင်တယ်ပေါ့နော်။”
“နောက်တခုက အခုလက်ရှိ ကေအန်ယူဥက္ကဋ္ဌ ပဒိုကွယ်ထူးဝင်းကလည်း သူကလည်း အဲဒီစာချုပ် တရုတ်မာဖီးယာဂိုဏ်းကုမ္ပဏီနဲ့ ဆက်စပ်ချုပ်တဲ့ စာချုပ်ထဲမှာလည်း သူက အသိသက်သေအနေနဲ့ ပဒိုရောဂျာခင်နဲ့အတူ အသိသက်သေအနေနဲ့ လက်မှတ်ထိုးထားတာတော့ရှိတယ်။ အဲဆိုတော့ သူကလည်းပဲ နာမည်ပျက်တဲ့အထဲမှာတော့ ပါတာပေါ့နော်။ သို့ပေမဲ့ အဲဒီပျက်တဲ့နာမည်ကို သူက ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြန်ပြီးတော့မှ ဖြေရှင်းဖို့ဆိုရင်တော့ အထူးသဖြင့် ကေအန်ယူအဖွဲ့အစည်းနဲ့ အောက်ခြေက ဆက်စပ်ပါဝင်ပတ်သက်နေတဲ့ ကေအန်ယူအဖွဲ့ဝင်တွေ၊ ကေအန်ယူ ခေါင်းဆောင်တွေကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်းဖြစ်အောင် သူက ပြတ်သားဖို့လိုတယ်။ တကယ်လို့သူက အဲဒါကို မပြတ်သတ်နိုင်ဘူးဆိုရင် သူ့ရဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုပုံရိပ်ကအစ တခြားတိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်း တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းကလည်း နွေဦးတော်လှန်ရေးမှာ ကေအန်ယူက သွားနေတဲ့ တော်လှန်ရေးမှာ အများကြီးသွားထိခိုက်နိုင်တယ်။”
