ရုရှားရဲ့ ကောက်ပဲသီးနှံစစ်ပွဲကြောင့် ဖြစ်လာတဲ့ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ အကျပ်အတည်းဟာ ညတွင်းချင်း ပြီးသွားမှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ဂျာမနီ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အာနာလေယာ ဘယ်ယာဘော့ခ်က ကုလသမဂ္ဂ အစည်းအဝေးအတွင်း နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အယောက် ၃၀ လောက်ကို မေ ၁၈ ရက်မှာ ပြောလိုက်ပါတယ်။

"အငတ်ဘေးဆိုက်စေမယ့် အချက်အလက် အားလုံးကို ကျမတို့ အာရုံစိုက်ထားရမယ်၊ရာသီဥတု အကျပ်အတည်းကိုလည်း ကျမတို့ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရမယ်" လို့ ဂျာမနီနိုင်ငံရဲ့ ဂရင်းပါတီဝင် ဝန်ကြီးက ပြောပါတယ်။

"မိုးခေါင်တာ၊ ရေကြီးတာနဲ့ မိုးအလွန်အမင်း ရွာတာတွေကြောင့် လယ်သမားတွေ ထိခိုက်တာနည်းအောင် ကျမတို့ ကူညီရမယ်" လို့လည်း သူက ဆက်ပြောပါတယ်။

ဒီနှစ် စားနပ်ရိက္ခာ လုံခြုံရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဂျာမန်အစိုးရဟာ ယူရိုငွေ လေးဘီလီယံ စီစဉ်ထားခဲ့တယ်၊ ဒါဟာ ပေါင်မုန့်ဈေးနှုန်း ထိုးတက်နေတဲ့ အာဖရိကနဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းကနေ ပေးတဲ့ ဥပမာပဲလို့လည်း သူက ပြောပါတယ်။

ကောက်ပဲသီးနှံနဲ့ ဓာတ်မြေဩဇာ ပြည်ပတင်ပို့မှုအပေါ် ဒဏ်ခတ်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောတဲ့ ရုရှားရဲ့ သတင်းမှားကို မယုံဖို့ကိုလည်း သူက တခြား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေကို ဆော်ဩပါတယ်။

ဘယ်ယာဘော့ခ်က စကားမပြောခင် ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် အန်တိုနီယို ဂူတားရက်စ်က မိန့်ခွန်းပြောရာမှာ ယူကရိန်းရဲ့ ကောက်ပဲသီးနှံတွေနဲ့ ရုရှား ဓာတ်မြေဩဇာတွေ ပြည်ပတင်ပို့မှု ပြန်စနိုင်ဖို့ ရုရှား၊ ယူကရိန်း၊ တူရကီ၊ အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂတို့နဲ့ အကြိတ်အနယ် ဆက်သွယ် ဆွေးနွေးနေတယ်လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။

ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာရှားပါးမှု အခြေအနေ ဒီထက်မဆိုးသွားစေဖို့ ယူကရိန်းနိုင်ငံရဲ့ သီးနှံတင်ပို့မှုကို အခြေအနေ ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်အောင် သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံတွေနဲ့ ဆက်သွယ် ဆောင်ရွက်နေတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် အန်တိုနီယို ဂူတာရက်စ်က မေ ၁၈ ရက်က ပြောပါတယ်။

ရုရှား၊ ယူကရိန်း၊ တူရကီ၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ အီးယူ ဥရောပသမဂ္ဂတို့နဲ့ ဒီကိစ္စ ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်နေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

“မျှော်လင့်ချက်တော့ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အတော်လေး လုပ်ယူရဦးမယ်။ ရှုပ်ထွေးတဲ့ လုံခြုံရေးအခြေအနေ၊ စီးပွားရေးနဲ့ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုတွေ ရှိနေတာကြောင့် ဘက်အားလုံးမှာ အပြုသဘောဆောင်တဲ့ သဘောထားတွေ ရှိဖို့လိုတယ်” လို့ ကုလသမဂ္ဂ အကြီးအကဲက ပြောပါတယ်။

ဂူတာရက်စ်ဟာ အရင်လတုန်းက ရုရှားနဲ့ ယူကရိန်းကို ကိုယ်တိုင် သွားရောက်ခဲ့ပြီး အခြေအနေတွေကို လေ့လာခဲ့ပါတယ်။

အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အန်တိုနီ ဘလင်ကန်နဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် အန်တိုနီယို ဂူတာရက်စ်တို့ဟာ ကုလသမဂ္ဂမှာ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာဆိုင်ရာ အစည်းအဝေးကို ဦးဆောင်ကျင်းပနေတာပါ။

အစည်းအဝေးမှာ ဂူတာရက်စ်က ယူကရိန်း ဆိပ်ကမ်းတွေမှာ သိုလှောင်ထားတဲ့ သီးနှံပို့ကုန်တွေ အားလုံးကို ဘေးကင်းလုံခြုံရေးနဲ့ ရုရှားနိုင်ငံက ထွက်တဲ့ ရိက္ခာတွေနဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာတွေကို ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်ထဲ အကန့်အသတ်မရှိဘဲ တင်ပို့ခွင့်ပေးဖို့ မေတ္တာရပ်ခံလိုက်ပါတယ်။

ယူကရိန်းကို ရုရှားက ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်တာကို အကြောင်းပြုလို့ ကမ္ဘာ့ စားသောက်ကုန် ဈေးနှုန်းတွေ မြင့်တက်နေပါတယ်။ အထူးသဖြင့် သီးနှံတွေ၊ စားသုံးဆီ၊ လောင်စာဆီ၊ ဓာတ်မြေသြဇာဈေးနှုန်းတွေ မြင့်တက်နေတဲ့ဒဏ်ကို ဆင်းရဲတဲ့နိုင်ငံတွေ ခံစားနေရပါတယ်။

ဒီလိုဖြစ်လာတာဟာ လူသန်း ဆယ်ဂဏန်းအတွက် စားနပ်ရိက္ခာ ရှားပါးပြီး အငတ်ဘေးသင့်နိုင်တဲ့ အခြေအနေ ရှိနေတယ်၊ အာဟာရချို့တဲ့တာ၊ အငတ်ဘေးဆိုက်တာ နှစ်နဲ့ချီ ဆက်ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂက သတိပေးလိုက်ပါတယ်။

ယူကရိန်းဟာ ပို့ကုန်အတော်များများကို ဆိပ်ကမ်းကနေ တင်ပို့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၄ ရက်နေ့မှာ ရုရှားက ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်တဲ့ အချိန်ကစလို့ ဆိပ်ကမ်းတွေကို မသုံးနိုင်တော့ဘဲ ရထား ဒါမှမဟုတ် ဒန်းနျူမြစ်ပေါ်က ဆိပ်ကမ်းငယ်လေးတွေကို အဓိက အသုံးပြုနေရပါတယ်။

ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအစီအစဉ် (WFP) အကြီးအကဲ ဒေးဗစ်ဘီးစလေက ရုရှားသမ္မတ ပူတင်ကို “ခင်ဗျားမှာ နှလုံးသားရှိရင် ဆိပ်ကမ်းတွေကို ပြန်ဖွင့်ပေးလိုက်ပါ။ ဒါဟာ ယူကရိန်း တနိုင်ငံတည်းနဲ့ ဆိုင်တဲ့ကိစ္စ မဟုတ်ဘူး။ ဒါဟာ အငတ်ဘေးဆိုက်တော့မယ့် ကမ္ဘာ့ဆင်းရဲသားတွေ အားလုံးနဲ့ဆိုင်တဲ့ ကိစ္စပါ” လို့ ပြောသွားပါတယ်။

ရုရှားနဲ့ ယူကရိန်းဟာ နှစ်စဉ် တကမ္ဘာလုံး စားသုံးနေတဲ့ ဂျုံအားလုံးရဲ့ သုံးပုံတပုံနီးပါးကို ထုတ်လုပ်နေတာပါ။

ယူကရိန်းဟာ ပြောင်း၊ မုယောစပါး၊ နေကြာဆီ အဓိကတင်ပို့တဲ့နိုင်ငံ ဖြစ်သလို ရုရှားနဲ့ ယူကရိန်းစစ်မှာ ရုရှားကို ထောက်ခံနေတဲ့ ဘီလာရုစ်နိုင်ငံဟာ ဓာတ်မြေသြဇာ ထုတ်လုပ်ရာမှာ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းသုံး ဓာတ်မြေသြဇာနဲ့ ပိုးသတ်ဆေးတွေ အဓိက ထုတ်လုပ်တဲ့ နိုင်ငံတွေ ဖြစ်ပါတယ်။

ယူကရိန်းမှာ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းတွေကို ပုံမှန်အတိုင်း ပြန်ဖြစ်အောင် မလုပ်နိုင်ဘဲနဲ့ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ အခက်အခဲကို ဖြေရှင်းနိုင်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် အန်တိုနီယို ဂူတာရက်စ်က မေ ၄ ရက်မှာ ပြောပါတယ်။

ဖေဖော်ဝါရီလမှာ ရုရှားက ယူကရိန်းကို ကျူးကျော်လိုက်တဲ့နောက်ပိုင်း ကမ္ဘာမှာ ငွေကြေးဈေးကွက်တွေ မတည်မငြိမ်ဖြစ်ကာ စားသောက်ကုန်ဈေးနှုန်းတွေ မြင့်တက်လာခဲ့ပြီး ကိုဗစ်-၁၉ အလွန် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး ပြန်နာလန်ထမယ့် လမ်းကြောင်းကနေ သွေဖည်ခဲ့ရတယ်လို့ ဂူတာရက်စ်က ပြောသွားတာပါ။

နိုင်ဂျီရီးယားနိုင်ငံမှာ ရောက်နေတဲ့ ဂူတာရက်စ်က သူ့အနေနဲ့ ယူကရိန်းစစ်ကို မရပ်တန့်နိုင်ရင်တောင် ယူကရိန်းရဲ့ စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍနဲ့ ရုရှားရဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာ ထုတ်လုပ်မှုကို ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်လာအောင် ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ဖို့ စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

နိုင်ဂျီရီးယားနိုင်ငံ မြို့တော် အဘူဂျာမှာ ပြုလုပ်တဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ နိုင်ဂျီးရီးယားသမ္မတ မွတ်ဟာမက် ဘူဟာရီလည်း အတူရှိနေပြီး ကမ္ဘာကြီးဟာ ယူကရိန်းအရေးကြောင့် နိုင်ဂျီးရီးယားကို မေ့နေပြီလို့ မှတ်ချက်ပေးသွားပါတယ်။

ယူကရိန်းစစ်ပွဲကို အကြောင်းပြုလို့ ရုရှားအပေါ် အနောက်နိုင်ငံတွေက ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေ ချမှတ်ထားတဲ့အတွက် နိုင်ဂျီးရီးယားဟာ အရင်ကလို ရုရှားကနေ ဓာတ်မြေသြဇာတွေ မဝယ်ယူနိုင်တော့ဘဲ ကနေဒါဘက်ကနေ အရေးပေါ် သွင်းခဲ့ရတာကို ရည်ရွယ်ပြီး ပြောတာပါ။

အရင်လတုန်းက နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့က ရုရှားရဲ့ ယူကရိန်း ကျူးကျော်စစ်ကြောင့် ဆာဟာရတပိုင်း နိုင်ငံတွေမှာ စားနပ်ရိက္ခာနဲ့ လောင်စာဆီ ဈေးနှုန်းတွေ မြင့်တက်လာပြီး ဆင်းရဲသားတွေ အငတ်ဘေးဆိုက်တော့မယ့် ကိန်းမျိုး ကြုံနိုင်တယ်လို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။

ဒီဒေသမှာ နိုင်ငံအတော်များများဟာ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ဘေးကနေလည်း မလွတ်မြောက်နိုင်သေးတာကြောင့် တပူပေါ် နှစ်ပူဆင့် ဆိုသလို အဖြစ်မျိုးနဲ့ ကြုံနေရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။