စစ်ကောင်စီရဲ့ လုပ်ရပ်တွေဟာ လူ့အခွင့်အရေးကို စနစ်တကျ ချိုးဖောက်ရက်စက်ယုတ်မာမှုတွေ ဖြစ်တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးက မတ်လ ၇ ရက်က ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ ဂျီနီဗာမြို့မှာ ကျင်းပတဲ့ ၅၂ ကြိမ်မြောက် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ အစည်းအဝေးမှာ ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံရဲ့အခြေအနေဟာ အဆိုးဆုံးအနေအထားအထိ ရောက်နေပြီး အရပ်သား ပြည်သူတွေကို လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုက ၁၄၁ ရာခိုင်နှုန်းအထိမြင့်တက်ခဲ့ကာ ဆေးရုံ၊ စာသင်ကျောင်းနဲ့ ဘုရားရှိခိုးကျောင်းတွေကို စစ်ကောင်စီက တိုက်ခိုက်တာလည်း ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း တိုးမြင့်လာတယ်လို့  ကုလလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးက ဆိုပါတယ်။

ဒီအချက်တွေဟာ ၂၀၂၂ နှစ်ဆန်းပိုင်းကစပြီး ကုလက မြန်မာနိုင်ငံကို စောင့်ကြည့်ရာက ရရှိလာတဲ့ အချက်အလက်တွေ ဖြစ်တယ်လို့ အမျိုသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာဝန်ကြီး ဦးအောင်မျိုးမင်းက ပြောပါတယ်။

စစ်ကောင်စီရဲ့ ပြည်သူတွေကို နှိပ်စက်တာတွေ၊ အရှင်လတ်လတ် မီးရှို့သတ်ဖြတ်တာတွေ၊ နေအိမ်တွေကို မီးရှို့တဲ့ အချက်အလက်တွေကို NUG က ကုလလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီကို တင်ပြခဲ့တဲ့ အချက်အလက်တွေအပေါ် ကုလလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးက သုံးသပ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

NUG လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာဝန်ကြီး ဦးအောင်မျိုးမင်းက “လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီး ကိုယ်တိုင်က မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေကို အမှန်အတိုင်းသိရှိပြီး ထုတ်ဖော်ပြောဆိုချက် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်တွေက မြေပြင်မှာလည်း တကယ်ဖြစ်နေတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်မို့လို့ သူ့ရဲ့ပြောဆိုချက်တွေက လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးပြောတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် နိုင်ငံတကာက ပိုပြီးတော့ အာရုံစိုက် အလေးထားမှာကတော့ သေချာပါတယ်။ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကို သူသိရှိခြင်းက ပထမဆုံး ကောင်းတဲ့အချက်၊ နောက်တခါ သိရှိရုံတင်မကဘဲ နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်တွေ ထင်ထင်ရှားရှား ဖော်ပြသွားတဲ့အတွက် လာမယ့် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီတင် မကဘဲနဲ့ နောက်ထပ် ထပ်ပြီးတော့ ပေါ်လာမယ့် နိုင်ငံတခုချင်း လုပ်ဆောင်ချက်တွေ၊ နိုင်ငံတကာရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ၊ ကုလသမဂ္ဂ လုပ်ဆောင်ချက်တွေက ပိုမိုပြီးတော့ မြင့်တက်လာမယ်လို့ သေချာပါတယ်ဗျ” လို့ ပြောပါတယ်။

ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ ၅၂ ကြိမ်မြောက် အစည်းအဝေးမှာ မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စားပြုနေရာနဲ့ ပါဝင်ခွင့်ရရှိဖို့ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) နဲ့ စစ်ကောင်စီတို့ အပြိုင်ကြိုးစားခဲ့ပေမဲ့ ကုလလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီက ဘယ်သူ့ကိုမှ ကိုယ်စားပြုခွင့်မပေးဘဲ လစ်လပ်နေရာအဖြစ် ထားခဲ့ပါတယ်။

ကုလသမဂ္ဂမှာ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီနဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီတို့ဟာ အပြိုင်သဘောမျိုးဖြစ်နေပြီး အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုတွေ ပြုလုပ်နိုင်တဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီဘက်က လှုပ်ရှားမှုတွေရှိလာမှ မြန်မာ့အရေး တိုးတက်မှုရှိလာမယ်လို့ အရပ်ဘက်အဖွဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေက သုံးသပ်ပါတယ်။

ဒီမိုကရေစီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်မှုကော်မတီ တာဝန်ရှိသူ ဒေါ်သဥ္ဇာရွှန်းလဲ့ရည်က “ကုလမှာက လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီနဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီ၊ ဒီ နှစ်ခုက အမြဲတမ်း အားပြိုင်တဲ့ အနေအထားရှိတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီဘက်က ဘယ်လောက်ပဲ ချိုးဖောက်မှုတွေ ဘက်က ရပ်တည်ရပ်တည်၊ လုံခြုံရေးကောင်စီလိုမျိုး အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေနဲ့ အစိုးရတွေက အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှု မလုပ်ဘူးဆိုလည်း ဒါက အပြောပဲရှိတာပေါ့နော်။ မှတ်တမ်းအနေနဲ့သာ ဝင်သွားတယ်၊ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို မြေပြင်မှာ တကယ်ရပ်တန့်နိုင်ဖို့ ဆိုတာတော့ မဖြစ်နိုင်ပြန်ဘူးပေါ့။ ကျမတို့လုပ်နိုင်တဲ့ အနေအထားကတော့ လက်ရှိ UN လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှာ အမြင့်ဆုံးသော သူတို့လုပ်နိုင်တဲ့ ဘောင်တွေထဲကနေ အပြင်းထန်ဆုံး တောင်းဆိုမှုကို ရဖို့ ကျမတို့ တိုက်တွန်းတာပဲ လုပ်နိုင်တယ်။ အဲ့လိုတိုက်တွန်းဖို့တောင်မှ အခုအချိန်အထိ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီဘက်က သူတို့လုပ်နိုင်တဲ့ အပြင်းထန်ဆုံး ဆိုတာတွေ မလုပ်နေသေးဘူးလို့ ပြောလို့ရတယ်။ အထူးသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံကို ICC ကို လွှဲပေးဖို့ ပြောတဲ့ကိစ္စဆိုရင် လွန်ခဲ့တဲ့ ၄ နှစ်လောက်ကတည်းက တိုက်တွန်းခဲ့တာ။ ဒါတွေလည်း မပေါ်လာသေးဘူး။ (IIMM)  လိုမျိုး လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး ကော်မရှင်တွေ ဖွဲ့ထားတယ်။ အခု ဒီကာလမှာ အချက်အလက်တွေ စုတာထက် ပိုတဲ့အနေအထားကို သွားဖို့လိုနေပြီဆိုတာ ကျမတို့ တိုက်တွန်းတယ်ပေါ့” လို့ ပြောပါတယ်။

မြန်မာ့အရေးဟာ ယူကရိန်းအရေး၊ အာဖဂန်နစ္စတန်အရေး၊ အီရန်အရေးတို့နဲ့ အပြိုင်ဖြစ်နေပြီး နိုင်ငံတကာရဲ့ အာရုံစိုက်မှု၊ အကူအညီပေးမှုနဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေ ရရှိဖို့ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရနဲ့ အရပ်ဘက်အဖွဲ့တွေက ကြိုးပမ်းနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံတွေရဲ့ စစ်ရေး၊ စီးပွားရေး တင်းမာမှု အခြေအနေတွေကြောင့် မြန်မာ့အရေးဟာ အချိန် ၂ နှစ်ကျော်ကြာတဲ့အထိ နိုင်ငံတကာရဲ့ ထိရောက်တဲ့ အကူအညီပေးမှုနဲ့ အရေးယူ လုပ်ဆောင်တာတွေ မရှိသေးပါဘူး။

တရုတ်နိုင်ငံကို အလည်အပတ်ရောက်နေတဲ့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီး မစ်ရှဲ ဘာချေးလက်ဟာ တရုတ်သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင်နဲ့ မေ ၂၅ ရက်က ရုပ်သံကတဆင့် ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။

ဘာချေးလက်ရဲ့ ခရီးစဉ်ကို လူ့အခွင့်အရေး အုပ်စုတွေက ဝေဖန်နေကြပြီး အမေရိကန် အစိုးရကတော့ ဒီခရီးစဉ်က အမှားတရပ်ပဲလို့ ပြောပါတယ်။

ဘာချေးလက်ရဲ့ တရုတ်နိုင်ငံမှာ ၆ ရက်ကြာ ခရီးစဉ်ထဲ နိုင်ငံအနောက်စွန်းက ရှင်းကျန်းပြည်နယ် ခရီးစဉ်လည်း ပါပါတယ်။

အဲဒီပြည်နယ်ထဲမှာ မွတ်ဆလင် ဝီဂါတိုင်းရင်းသား အများစုဟာ ဥပဒေမဲ့ ထိန်းသိမ်းခံ၊ နှိပ်စက်ခံနေရပြီး အဓမ္မလုပ်အားပေး ခိုင်းစေခံနေရတယ်လို့ ယုံကြည်ကြောင်း ကုလ လူ့အခွင့်အရေးရုံးက မနှစ်က ပြောခဲ့ပါတယ်။ ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီး နှစ်ဖက်စလုံးက လူသိရှင်ကြား မှတ်ချက်မပေးသေးပါဘူး။

တရုတ်သမ္မတ ရှီကတော့ တရုတ်ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုတွေဟာ ကိုယ့်ပြည်တွင်းရေး အခြေအနေအရ ကိုက်ညီတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

လူ့အခွင့်အရေး အမျိုးအစား အမျိုးမျိုးထဲမှာ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှုနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးတွေဟာ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတွေအတွက် အဓိကပဲလို့လည်း ရှီက ပြောကြောင်း တရုတ်အစိုးရမီဒီယာ ဆင်ဟွာသတင်းမှာ‌ ဖော်ပြပါတယ်။

ဘာချေးလက်ကတော့ ရှီနဲ့ တခြားအရာရှိတွေနဲ့ သူ့ကြား အစည်းအဝေးတွေဟာ လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စရပ်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တိုက်ရိုက်ပြောဖို့ အဖိုးတန် အခွင့်အရေး ဖြစ်ခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။

“ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးအတွက် ဒေသတွင်းနဲ့ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲစေဖို့ ပြည်တွင်း၊ ဒေသတွင်းနဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကိစ္စရပ်တွေမှာ ကျမတို့ ဘယ်လိုပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်နိုင်မလဲဆိုတာ ကြည့်ဖို့ပါပဲ။ လူ့အခွင့်အရေးကတော့ အဓိကပဲ” လို့ ဘာချေးလက်က ပြောပါတယ်။

အကဲခတ်တွေကတော့ ဘာချေးလက်ဟာ ရှင်းကျန်းပြည်နယ်ထဲက လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေတွေကို အပြည့်အဝ အကဲဖြတ်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ ဝင်ရောက်ခွင့် ရမလားဆိုတာ သံသယရှိနေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

ဘာချေးလက်က ရှင်းကျန်းပြည်နယ်ထဲ အတားအဆီးမဲ့ ဝင်ရောက်ခွင့်ကို တောင်းဆိုထားပေမဲ့ သူ့ခရီးစဉ်ကြောင့် ကိုဗစ်-၁၉ ဗိုင်းရပ်စ် ပျံ့နှံ့မှုကို ဟန့်တားဖို့ လူတွေကို အဖွဲ့လိုက် သီးခြားခွဲထုတ်တဲ့ နည်းလမ်းကို ရည်ညွှန်းပြီး ခရီးစဉ်ကို အများနဲ့မရောတဲ့ သီးခြားအစီအစဉ်နဲ့ ဆောင်ရွက်သွားမယ်လို့ တရုတ်က ပြောခဲ့ပါတယ်။

ရှင်းကျန်းပြည်နယ်ထဲက အလွဲသုံးစားလုပ်မှု အားလုံးကိုလည်း တရုတ်က ငြင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။