နိုင်ငံတကာရဲ့ စီးပွားရေး ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေက အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီအပေါ် ပစ်မှတ်ထား အရေးယူတာ ဖြစ်ပေမဲ့ ပြည်တွင်းက လုပ်ငန်းရှင်တွေအပေါ်မှာလည်း သက်ရောက်မှုရှိစေတယ်လို့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်နဲ့ သုတေသီတွေက ပြောပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို အလေးထားတဲ့ အနောက်နိုင်ငံကြီးတွေက အာဏာသိမ်း မြန်မာစစ်ကောင်စီကို နိုင်ငံရေး နည်းလမ်းအပြင် စီးပွားရေးအရလည်း ပစ်မှတ်ထား ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့ အရေးယူမှုတွေ တိုးမြှင့်ပြုလုပ်လာတာပါ။

ဒီဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေက မြန်မာစစ်ကောင်စီအပေါ် ဖိအားတွေ ရှိစေတဲ့အပြင် ပြည်တွင်းက စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေအပေါ်မှာလည်း အနည်းနဲ့အများ သက်ရောက်မှုရှိစေတယ်လို့ လုပ်ငန်းရှင်တွေနဲ့ သုတေတီတွေက ဆိုပါတယ်။

မက္ကရိုဘောဂဗေဒပညာရှင်တဦးက “စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းလိုက်ပြီ ဆိုကတည်းက နိုင်ငံအများစုက မထောက်ခံကြတော့ဘူး။ အဲ့ဒါဆိုရင် ထုံးစံက အရေးယူပိတ်ဆို့မှုတွေ လုပ်လာကြတယ်။ အရေးယူ ပိတ်ဆို့တယ်ဆိုတာက နိုင်ငံရေးအရ အရေးယူပိတ်ဆို့မှုတွေ လုပ်သလို စီးပွားရေးအရလည်း အရေးယူ ပိတ်ဆို့ကြတယ်။ စီးပွားရေးအရ ပိတ်ဆို့တယ်ဆိုတာက စီးပွားရေးအရ ဒဏ်ခတ်တယ်။ ဖွံ့ဖြိုးရေးအကူအညီတွေ မပေးတော့ဘူး။ ကုန်သွယ်မှုတွေ မလုပ်တော့ဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံက ပစ္စည်းတွေဆိုရင် မဝယ်တော့ဘူး။ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ မလာတော့ဘူး။ ပြည်တွင်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေကလည်း နိုင်ငံခြားသားတွေနဲ့ တွဲလုပ်ဖို့ မလွယ်တော့ဘူး။ နောက်ဆုံးအကျပ်အတည်းက ဘာဖြစ်လာလဲဆိုရင် အဲဒီပိတ်ဆို့မှုတွေအပြင် နိုင်ငံခြားငွေ ဒေါ်လာတန်ဖိုး မတည်ငြိမ်မှုကို ပိုပြီးဆိုးဝါးလာစေတယ်။ ဒါကြောင့် နိုင်ငံခြား ငွေလဲလှယ်နှုန်းက အာဏာသိမ်းပြီး ၂ နှစ်တာကာလအတွင်းမှာ နှစ်ဆကျော် တက်သွားခဲ့တယ်” လို့ ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

အဆိုးဆုံးအချက်ကတော့ စစ်ကောင်စီအနေနဲ့ နိုင်ငံခြားငွေကြေးလိုအပ်ချက် ပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့အတွက် သွင်းကုန်တွေကို ကန့်သတ်လိုက်တာဟာ ပြည်တွင်းက လုပ်ငန်းရှင်တွေကို အကျပ်အတည်း ရှိလာစေပြီး လုပ်သာကိုင်သာရှိတဲ့ စီးပွားရေးဝန်းကျင် ပျောက်ဆုံးသွားပါတော့တယ်။

စီးပွားရေးသုတေသီတဦးကလည်း “အဓိကက စစ်ကောင်စီရဲ့ စီးပွားရေးပေါ်လစီပေါ့။ သွင်းကုန်တွေကို အရမ်းထိန်းချုပ်တာ။ ထိန်းချုပ်ရတဲ့ အကြောင်းရင်းက ဒေါ်လာတွေ စီးထွက်မှာ စိုးရိမ်လို့ အရမ်းတင်းကျပ်လိုက်တယ်။ တင်းကျပ်လိုက်တော့ လုပ်ငန်းရှင်တွေက လိုအပ်တဲ့သွင်းကုန်တွေ သွင်းလို့မရတော့ဘူး။ လုပ်ငန်းရှင်တွေ သွင်းချင်တဲ့ ပစ္စည်းတွေက ဦးစားပေးစာရင်းထဲမှာ မပါဘူးဆိုရင် သွင်းလို့မရဘူး။ ဒါက ပေါ်လစီကြောင့် ဖြစ်ရတာ။ နောက်တခု အကျပ်အတည်းက ဒေါ်လာဈေးမြင့်တဲ့အတွက် သူတို့သွင်းကုန်ဈေးတွေကလည်း မြင့်ကုန်ပြီး အဲဒီအတွက် အကျပ်အတည်း ထပ်ဖြစ်ရတယ်။ နောက်ဆုံးအချက်က လုံခြုံရေး အခြေအနေ မကောင်းဘူး။ အဲ့တော့ စီးပွားရေးလုပ်ရတာ ခက်တယ်။ တခါ ကုန်ဈေးနှုန်း တက်လာတဲ့အတွက် အလုပ်သမားတွေကလည်း လုပ်ခလစာ တိုးတောင်းလာရတယ်။ ဒါကြောင့် စီးပွားရေးလုပ်တဲ့သူဘက်က ကြည့်ရင် အခက်အခဲပေါင်းစုံနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတယ်” လို့ ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

အာဏာသိမ်းစစ်ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မယ် ဆိုပါက လာမယ့် ၅ နှစ်အတွင်း အာဆီယံ နိုင်ငံတွေထဲမှာ အလယ်အလတ်အဆင့်ကို ရောက်ရှိမှာဖြစ်ပြီး ၁၀ နှစ်အတွင်းမှာဆိုရင် ထိပ်တန်းအဆင့်ထိ ရောက်နိုင်တယ်လို့ ၂၀၂၂ ခုနှစ် သြဂုတ်လက နေပြည်တော်မှာ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ စစ်ကောင်စီအစည်းအဝေးမှာ ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီး ၂ နှစ်တာကာလအတွင်းမှာ တိုင်းပြည်ရဲ့ စီးပွားရေးက ချွတ်ခြုံကျခဲ့ရပြီး ပြည်သူတွေဟာ ဆင်းရဲမွဲတေမှုဒဏ်ကိုပါ ခံနေရတယ်လို့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။

“ဒီ ၂ နှစ်တာကာလအတွင်းမှာ လုပ်ငန်းရှင်တော်တော်များများဟာ အတော်ဒုက္ခရောက်ရတယ်။ မြန်မာငွေတန်ဖိုးက တော်တော့ကို အားလျော့သွားတဲ့ အတွက်ကြောင့် မြန်မာငွေနဲ့ အရောင်းအဝယ်လုပ်နေရတဲ့သူတွေအဖို့ ပြည်ပပစ္စည်းတွေ ဝယ်ယူရတဲ့နေရာမှာ ဈေးတွေမြင့်ကုန်တယ်။ အဲဒီအတွက်ကြောင့် အဆုံးရှုံးတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ကြရတယ်။ အဲဒီလို အဆုံးရှုံးတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ကြရတာက စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင် အများစုပါ။ ဆိုတော့ ကုန်ပစ္စည်းတွေ ရောင်းချတဲ့ဆိုင်ဆိုရင် ကုန်ဈေးနှုန်းတွေ တင်လိုက်တာပဲ။ အဲ့တော့ ကုန်ဈေးနှုန်းတွေ တက်လာတယ်။ ဒါကလည်း ပြောရရင် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင် ဆိုတာက အကျိုးအမြတ်ကို ကြည့်ပြီးတော့ လုပ်ကြတာလေ။ အဲ့တော့ သူတို့အရှုံးတွေကို ပြန်ကာဖို့အတွက် ဈေးတင်ကြရတယ်။ ဘာလို့ ဈေးတင်လဲဆိုတော့ ဒီနေ့ ရောင်းတဲ့ဈေးက နောက်တခေါက် ကိုယ်ပြန်ဝယ်တဲ့အခါ ဒီဈေးနဲ့ မရဘူးလေ။ အဲ့ဒါကြောင့် တဖက်မှာ ဘာပြဿနာရှိလာလဲဆို ပြည်သူတွေရဲ့ဝင်ငွေက တိုးမလာဘူး။ ဒါပေမဲ့ ကုန်ဈေးနှုန်းက တက်လာတယ်။ ဒီတော့ ပြည်သူတွေရဲ့ဘဝက ပိုပြီးတော့ ကျပ်တည်းလာရတယ်” လို့ ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းခဲ့တဲ့ နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးကြောင့် မြန်မာ့လူဦးရေရဲ့ ထက်ဝက်နီးပါးဟာ ဆင်းရဲမွဲတေမှုမျဉ်းအောက်မှာ အသက်ရှင်နေထိုင်နေရတယ်လို့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေက ခန့်မှန်းထားကြပါတယ်။

မြန်မာစစ်အာဏာရှင်တွေအပေါ် အသစ်ချမှတ်လိုက်တဲ့ ယူကေနိုင်ငံရဲ့ စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ် အရေးယူမှုတွေဟာ မလုံလောက်သေးတဲ့အကြောင်းနဲ့ အထူးသဖြင့် မြန်မာစစ်တပ်ကို အဓိက နိုင်ငံခြားဝင်ငွေ ရှာပေးနေတဲ့ မြန်မာ့ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့လုပ်ငန်း (MOGE) ကို ပိတ်ဆို့အရေးယူဖို့ Global Witness အဖွဲ့က တိုက်တွန်းတောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။

ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် မြန်မာစစ်တပ်က လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ကျူးလွန်ခဲ့တာ ၅ နှစ် ပြည့်ပြီးခဲ့တဲ့ အချိန်ထိ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနဲ့ ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းတို့ဟာ ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ လုပ်ငန်းတွေကနေ မြန်မာစစ်အာဏာရှင်တွေ ရရှိနေတဲ့ အကျိုးအမြတ်နဲ့ ဝင်ငွေတွေကို ထိထိရောက်ရောက် တားဆီးပိတ်ဆို့နိုင်ခြင်း မရှိသေးဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။

မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ ဆက်နွှယ်သူတချို့ကို ယူကေက တားဆီးပိတ်ဆို့မှုအသစ်တွေ ထပ်မံချမှတ်လိုက်တဲ့အပေါ် ကြိုဆိုလက်ခံပေမဲ့ အခုလုပ်ရပ်ထက် ပိုပြင်းထန်တဲ့ အရေးယူမှုတွေ ဆောင်ရွက်သွားဖို့လိုတယ်လို့ Global Witness က တိုက်တွန်းပါတယ်။

ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ ပြစ်မှုတွေကို အရေးယူနိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေတဲ့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံး (ICJ) ရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေကို ထောက်ခံအားပေးကြောင်း ယူကေက ကြေညာခဲ့ပြီး မြန်မာစစ်တပ်ကို လက်နက်တင်သွင်းနေတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေအပြင် စစ်အာဏာရှင် မင်းအောင်လှိုင်ရဲ့သား အောင်ပြည့်စုံနဲ့ ဆက်နွှယ်နေတဲ့ ကုမ္ပဏီတခုကိုပါ ပစ်မှတ်ထားပြီး ပိတ်ဆို့မှုအသစ်တွေ ပြီးခဲ့တဲ့သီတင်းပတ်က ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။

ဒီနောက် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ဗြိတိန်အမတ်ဟောင်း ဗစ်ကီဘိုးမန်းနဲ့ သူ့ရဲ့ခင်ပွန်း ကိုထိန်လင်းတို့ကို စစ်ကောင်စီက ဖမ်းဆီးတရားစွဲလိုက်တာဟာ မြန်မာစစ်အာဏာရှင်ရဲ့ တရားဥပဒေအပေါ် မထီမဲ့မြင်ပြုမှုနဲ့ စည်းကမ်းမဲ့ ထင်တိုင်းကျဲမှုတွေ တနေ့ထက်တနေ့ ပိုမိုဆိုးရွားလာနေကြောင်း ပြသတာဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ယူကေရဲ့ ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်မှုအပေါ် လက်တုံ့ပြန်တဲ့ သဘောမျိုးနဲ့ ဗြိတိန်သံအမတ်ဟောင်းကို  စိတ်ထင်တိုင်း ဖမ်းဆီးလိုက်တာကြောင့် မြန်မာစစ်အာဏာရှင်တွေကို အရေးပေါ် တားဆီးထိန်းချုပ်ဖို့ နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ ဒီထက်ပိုပြီး ပြင်းထန်တဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေ လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုအပ်ကြောင်း Global Witness က ထောက်ပြထားပါတယ်။

Global Witness ရဲ့ အကြီးတန်းအရာရှိ ဟန်နာဟင်ဒ်စထရောင်မ်က “နိုင်ငံတကာရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်တွေနဲ့ အကန့်အသတ်တွေရှိတဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေဟာ အရေးပါတယ်ဆိုပေမဲ့ လိုအပ်တာထက်ကို အများကြီး အားနည်းပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

ဆက်လက်ပြီး မြန်မာစစ်တပ်ဟာ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ရင်းမြစ်တွေမှာ အသာစီး ရနေတာကြောင့် အင်အားနည်းနေပေမဲ့ အာဏာကို ဆက်လက် ဆုပ်ကိုင်ထားနိုင်နေဆဲ ဖြစ်ကြောင်းနဲ့ တကယ်လို့ နိုင်ငံခြားငွေမရှိဘူးဆိုရင် သူ့ရဲ့ လေယာဉ်ဆီနဲ့  ဗုံးတွေ ဝယ်နိုင်မှာ မဟုတ်ကြောင်းလည်း ပြောပါတယ်။

မြန်မာစစ်တပ်ဟာ ကမ်းလွန်ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့လုပ်ငန်းတွေကနေ ဝင်ငွေအများဆုံး ရရှိနေတာဖြစ်ပြီး အဲဒီကနေရတဲ့ ဝင်ငွေဟာ သူ့ရဲ့စုစုပေါင်းဝင်ငွေရဲ့ တဝက်နီးပါးရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ဥရောပသမဂ္ဂ (အီးယူ) က မြန်မာ့ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့လုပ်ငန်း (MOGE) ကို စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့ထားသလို အမေရိကန်နဲ့ ယူကေတို့ကလည်း စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုတွေ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ လိုတယ်လို့ Global Witness က ပြောပါတယ်။

အဲဒီစီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုတွေဟာ ထိရောက်မှုရှိတယ် ဆိုတာကိုလည်း တွေ့ရှိထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလအတွင်း အီးယူက စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုတွေ ချမှတ်လိုက်ပြီး နောက်မှာ တရုတ်အစိုးရရဲ့ ရှယ်ယာအမြောက်အမြား ပါဝင်တဲ့ တရုတ်နိုင်ငံဘဏ် (Bank of China) ကနေ MOGE ပိုင် ငွေကြေးတွေကို တခြား သက်ဆိုင်ရာအကောင့်တွေဆီ လွှဲပြောင်းခဲ့ကြတာကို တွေ့ရကြောင်း AP သတင်းဌာနက ရေးသားထားပါတယ်။

အဲဒီနည်းလမ်းနဲ့ စစ်အာဏာရှင်တွေရဲ့ အကျိုးအမြတ်ကို ဖြတ်တောက်နိုင်သလို တပြိုင်နက်တည်းမှာပဲ အသုံးပြုသူတွေဆီကို လျှပ်စစ်နဲ့ ဆီတွေ ဆက်လက်ပို့ဆောင် သွားနိုင်မယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

အမေရိကန်နဲ့ ယူကေတို့က ဥရောပသမဂ္ဂနဲ့ အတူပူးပေါင်းကာ MOGE ကို စီးပွားရေးပိတ်ဆို့ဖို့ ငြင်းဆန်နေတာဟာ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ချမှတ်ထားတဲ့ တခြားသော စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့မှုတွေကိုလည်း အားပျော့စေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

အကျိုးအမြတ်အများဆုံးရနေတဲ့ ငွေဝင်လမ်းကို မပိတ်ဆို့နိုင်သမျှတော့ မြန်မာစစ်အာဏာရှင်ဟာ ကျန်တဲ့စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုတွေကို ဂရုစိုက်မှာ မဟုတ်ကြောင်းနဲ့ MOGE ကို စီးပွားရေးပိတ်ဆို့တာဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပွားနေတဲ့ ပဋိပက္ခတွေရဲ့ အမြစ်တခုကို တိုက်ရိုက်ချိုးဖျက်နိုင်မယ့် နည်းလမ်းတခုဖြစ်လို့ ချက်ချင်းပဲ ဆောင်ရွက်သင့်တယ်လို့ Global Witness က အကြံပြု တိုက်တွန်းထားပါတယ်။

လန်ဒန်နဲ့ ဝါရှင်တန်မှာ အခြေစိုက်တဲ့ Global Witness အဖွဲ့ဟာ ကမ္ဘာတဝန်း သဘာဝအရင်းအမြစ်နဲ့ ဆက်နွှယ်တဲ့ ပဋိပက္ခတွေ၊ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုတွေ၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရေးနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လေ့လာစောင့်ကြည့် အစီရင်ခံစာတွေ ထုတ်ပြန်နေတဲ့   နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းတခု ဖြစ်ပါတယ်။