၂၀၂၂ ခုနှစ်ဟာ တကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ ပဉ္စမမြောက် အပူနွေးဆုံး စံချိန်တင်နှစ်တနှစ် ဖြစ်တယ်လို့ ဧပြီ ၂၀ ရက်မှာ ထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂဆိုင်ရာ ကော့ပါးနီးကတ်စ် သိပ္ပံပညာရှင်တွေရဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။

ဒီနှစ် ၂၀၂၃ ခုနှစ်မှာလည်း အယ်လ်နီညို ရာသီဥတုဖြစ်စဉ် ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာနိုင်တယ်လို့ မျှော်မှန်းထားတဲ့အတွက် အပူချိန် ပိုမိုမြင့်တက်လာနိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း ဥရောပတိုက်မှာ အပူပြင်းဆုံး နွေရာသီတခု ဖြစ်ခဲ့သလို တချိန်တည်းမှာပဲ ရာသီဥတုဖောက်ပြန်မှုကြောင့် မိုးသည်းထန်စွာ ရွာသွန်းရာက ပါကစ္စတန်နိုင်ငံမှာ ဘေးဒဏ်သင့် ရေကြီးမှုတွေလည်း ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပါတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလမှာဆိုရင် အန္တာတိကတိုက်ရဲ့ ရေခဲပြင်မျက်နှာပြင်ဟာ စံချိန်တင် နိမ့်ဆင်းသွားတယ်လို့ သိရပါတယ်။

ဥရောပနိုင်ငံ အများအပြားမှာ တောမီးလောင်ကျွမ်းမှုတွေကြောင့် ၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှင့်မှု အမြင့်ဆုံးဖြစ်ခဲ့တဲ့အပြင် ဒီတောမီးတွေဟာ နှစ်အစကနေ နှစ်ကုန်ခါနီးအထိ ပျမ်းမျှကာလထက် အချိန်ကြာရှည်ခဲ့တယ်လို့ ကော့ပါးနီးကတ်စ်အဖွဲ့ဝင် စမန် သာ ဘားဂျတ်စ်က အွန်လိုင်းအင်တာဗျူးတခုမှာ အခုလိုပြောပါတယ်။

“ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဟာ အနာဂတ်ကိစ္စရပ်တခု မဟုတ်ပါဘူး၊ လက်ရှိပြဿနာပါ။ အခုအချိန်မှာ ဒီလိုစိန်ခေါ်မှုတွေနဲ့အတူ လိုက်လျောညီထွေရှိအောင် အားလုံးနေထိုင်ကြရမှာ ဖြစ်တယ်” လို့ သူက ပြောသွားတာပါ။

ယေဘုယျအားဖြင့် ကမ္ဘာ့အပူချိန်ကို အနည်းငယ်လျော့ကျစေနိုင်တဲ့ လာနီညာရာသီဥတု ဖြစ်စဉ်ဟာ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာအတွင်း ၃ နှစ်တာ ကြာမြင့်ခဲ့ပြီးနောက် ဒီနှစ်နှောင်းပိုင်းမှာ ပိုမိုပူပြင်းတဲ့ အယ်လ်နီညို ရာသီဥတုဖြစ်စဉ် ပြန်လာနိုင်တယ်လို့ ရာသီဥတုဆိုင်ရာပုံစံတွေမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။

လောလောဆယ်အထိ ကမ္ဘာကြီးရဲ့ ပျမ်းမျှအပူချိန်ဟာ ၁ ဒသမ ၂ ဒီဂရီဆဲလ်စီးရပ်စ်အထိ ရှိနေပြီး ဒါဟာ စက်မှုခေတ်မတိုင်ခင်တုန်းကထက် ပိုမိုမြင့်မားနေတာဖြစ်တယ်လို့ ကော့ပါးနီးကတ်စ်အဖွဲ့က ပြောပါတယ်။

ဒီလိုခန့်မှန်းချက်တွေ ရှိနေပေမဲ့လည်း ၂၀၃ဝ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်းကာလတွေမှာ ကမ္ဘာ့ကြီးရဲ့ အပူချိန်ဟာ ၁ ဒသမ ၅ ဒီဂရီဆဲလ်စီးရပ်စ်အထိ မြင့်တက်လာနိုင်တယ်လို့ ပါရီ ရာသီဥတုဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်အရ သိရပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှု နောက်ပိုင်းကာလ ဘာသာရေးဖိနှိပ်မှုတွေ ပိုပြီးတော့ မြင့်တက်လာနေတယ်လို့ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်တဲ့ ၂၀၂၁ နိုင်ငံတကာ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့် အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြပါတယ်။

ဇွန် ၂ ရက် ရက်စွဲနဲ့ ထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့ ဒီအစီရင်ခံစာကိုတော့ ကုလသမဂ္ဂ အပါအဝင် နိုင်ငံတကာအစိုးရမဟုတ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ ဒေသတွင်းနဲ့ နိုင်ငံတကာ သတင်းမီဒီယာတွေမှာ ဖော်ပြထားတဲ့ အချက်အလက်တွေကို စနစ်တကျ စုဆောင်းလေ့လာပြီး ထုတ်ပြန်ထားတာလို့ ဆိုပါတယ်။

စစ်အာဏာသိမ်းမှုမတိုင်မီနဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလအတွင်း အရပ်သားအစိုးရကို ဖယ်ရှားကာ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူနည်းစု ဘာသာခြားတွေနဲ့ လူမျိုးဘာသာကွဲတွေကို ခြိမ်းခြောက်မှုတွေ၊ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းမှုတွေ ပစ်မှတ်ထား အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အစီရင်ခံစာတွေ ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပြီး သတင်းအစီရင်ခံမှုတွေအရ စစ်အာဏာရှင်အဖွဲ့အစည်း လက်ထက်မှာ ပိုမိုဖြစ်ပွားခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

အကြမ်းဖက်စစ်ကောင်စီ အာဏာရှင်အဖွဲ့အစည်းရဲ့ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေဟာ ရိုဟင်ဂျာ မွတ်ဆလင်တွေအပေါ် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုတွေနဲ့ လူသားမျိုးနွယ်စုအပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေ အပါအဝင် နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုတွေ ကျူးလွန်ခဲ့တာနဲ့ ဆက်လက်ပြီးတော့ ကျူးလွန်နေဆဲဖြစ်ပေမဲ့ ပြစ်ဒဏ်ခံရမှုက လုံးဝနီးပါး ဆက်လက်ကင်းလွတ်နေတယ်လို့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြပါတယ်။

စစ်ကောင်စီက ရေးဆွဲထားတဲ့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေထဲမှာတော့ နိုင်ငံသားတိုင်းဟာ ယုံကြည်ရာ ဘာသာတရား၊ သို့မဟုတ် ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုကို လွတ်လပ်စွာ ယုံကြည်ကိုးကွယ်ခွင့် ရှိတယ်လို့ ဖော်ပြထားပေမဲ့ တခြားကန့်သတ်ချက်တွေနဲ့ ပြန်လည်ထိန်းချုပ်ထားတာကို တွေ့ရပြီး စစ်အာဏာသိမ်းပြီးချိန်က စတင်ကာ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေ ကျူးလွန်တဲ့ ဆိုးရွားတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေဟာ ထိတ်လန့်ကြောက်ရွံ့ဖွယ်ရာ တိုးမြင့်လာခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

အထူးသဖြင့် တိုင်းရင်းသားတွေနေထိုင်ရာ ဒေသတွေမှာ လူမျိုးရေးနဲ့ ဘာသာရေးဟာ ခွဲခြားမရဘဲ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးချိန်ကတည်းက အဆိုပါဒေသတွေမှာ အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ဘုရားကျောင်းတွေကို ပစ်ခတ်ဖျက်ဆီးတာ၊ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တချို့ကို သတ်ပစ်တာတွေလည်း ရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာ လူနည်းစု ဘာသာရေးနဲ့ လူမျိုးရေးဆိုင်ရာ အုပ်စုတွေကို ပစ်မှတ်ထားခြိမ်းခြောက်တာ၊ ဖမ်းဆီးတာ၊ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့လည်း သတင်းမီဒီယာတွေကို ကိုးကားပြီးတော့ တနှစ်တာအတွင်း ဖြစ်စဉ်တွေကို အချက်အလက်တွေနဲ့တကွ ဖော်ပြထားတာကို တွေ့ရပါတယ်။

အဲဒီဖြစ်ရပ်တွေထဲမှာတော့ ကရင်နီပြည်နယ်က ကယန်းသာယာဘုရားကျောင်းကို စစ်ကောင်စီတပ်တွေ ဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အဆိုပါဘုရားကျောင်းမှာ ခိုလှုံနေတဲ့ ဒုက္ခသည် ၄ ယောက် သေဆုံးတဲ့ ဖြစ်စဉ် အပါအဝင် ဒီမော့ဆိုမြို့က စိန့်ဂျိုးဇက် ဘုရားကျောင်းကို စစ်အုပ်စုက ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ခဲ့တာကြောင့် ပျက်စီးသွားခဲ့ရပြီး ဒုက္ခသည်တွေအတွက် စားနပ်ရိက္ခာ စုဆောင်းနေတဲ့ အမျိုးသား ၂ ယောက် သေဆုံးခဲ့တဲ့ ဖြစ်စဉ်၊ ဒါ့အပြင် ရန်ကုန်မြို့က ဗလီတခုမှာ မွတ်ဆလင်ဘာသာရေးဆရာတယောက်ကို နှုတ်ခမ်းနီဆိုး၊ အမျိုးသမီးတယောက်လို ဝတ်စေပြီး ကြိုးဆွဲချ သတ်ခံခဲ့ရတဲ့ ဖြစ်စဉ်၊ ချင်းပြည်နယ်မှာ စစ်ကောင်စီတပ်တွေ မီးရှို့ဖျက်ဆီးတာတွေကို ငြှိမ်းသတ်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့တဲ့ ခရစ်ယာန် သင်းအုပ်ဆရာတယောက်ကို စစ်သားတွေက ပစ်သတ်ခဲ့တဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေကို အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။

ဒါ့အပြင် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တပ်တွေထဲက ရက္ခိုင့်တပ်တော် (အေအေ) မှာလည်း ဒေသတွင်းက ခရစ်ယာန်ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေ အပါအဝင် ဒေသခံရွာသားတွေကို အတင်းအဓမ္မ ဖိအားပေး စစ်သင်တန်းတက်ခိုင်းတာမျိုးတွေ၊ အခငွေကြေးမပေးဘဲ အလုပ်ခိုင်းစေတာမျိုးတွေလည်း တွေ့ရှိရတယ်လို့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြပါတယ်။

နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (အေအေပီပီ) က ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ အချက်အလက်တွေအရ ပြီးခဲ့တဲ့ ဒီဇင်ဘာ ၆ ရက်အထိ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရတဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာဘုန်းကြီး ၃၅ ပါးနဲ့ ခရစ်ယာန်သင်းအုပ်ဆရာ ၉ ယောက်ထိ ရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ဒါ့အပြင် မြန်မာနိုင်ငံကို ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့် အထူးပြင်းထန်စွာ ချိုးဖောက်မှုတွေမှာ ပါဝင်ပတ်သက်တာကြောင့် “Country of Particular Concern” - CPC လို့ခေါ်တဲ့ အထူးစိုးရိမ်စရာကောင်းတဲ့ နိုင်ငံတွေစာရင်းထဲ အမေရိကန်အစိုးရက ပြန်လည်ထည့်သွင်းလိုက်တယ်လို့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပြီး ဒီ့အရင် ၁၉၉၉ ခုနှစ်တုန်းကလည်း ဒီစာရင်းထဲ ထည့်သွင်းခံခဲ့ရဖူးပါတယ်။

အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဌာနရဲ့ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်အစီရင်ခံစာထုတ်ပြန်တိုင်း မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့တော့ အစိုးရအဆက်ဆက် ကန့်ကွက်ကြောင်း ပြန်လည်တုံ့ပြန် ကြေညာချက်ထုတ်လေ့ရှိပါတယ်။

Photo-UKSY