မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်ကအာဏာသိမ်းပြီးနောက် ပြည်တွင်းမှာ လုပ်သာကိုင်သာရှိတဲ့ စီးပွားရေး ဝန်းကျင်ကောင်း ပျက်စီးသွားတဲ့အတွက် ပြည်ပကနေ လာရောက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ အခက်ကြုံနေရတဲ့အကြောင်း လုပ်ငန်းရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။
စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက် နိုင်ငံရေး မတည်ငြိမ်မှုနဲ့အတူ ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို စံတန်ဖိုးထားကြတဲ့ အနောက်နိုင်ငံကြီးတွေကလည်း အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီကို ပစ်မှတ်ထား အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေ ရှိလာတဲ့အပြင် နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် ပေးနေတဲ့ အထောက်အပံ့ အကူအညီတွေကိုပါ ရုပ်သိမ်းလိုက်ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် တဖက်မှာလည်း အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီဟာ ပြည်တွင်းမှာ လုပ်သာကိုင်သာရှိတဲ့ စီးပွားရေးဝန်းကျင်ကောင်းကို ဖန်တီးပေးနိုင်ခြင်း မရှိတဲ့အတွက် ပြည်တွင်းမှာ လာရောက်လုပ်ကိုင်နေကြတဲ့ ပြည်ပအခြေစိုက် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ အခက်ကြုံလာရပါတယ်။
ဒါကြောင့်ပဲ ပြီးခဲ့တဲ့ရက်ပိုင်းအတွင်းက မြန်မာနိုင်ငံအခြေစိုက် ဥရောပကုန်သည်များအသင်းမှ အမှုဆောင်အရာရှိချုပ် ဦးဆောင်တဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေဟာ လက်ရှိကြုံတွေ့နေရတဲ့ ဘဏ်လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်တွေ၊ စီးပွားရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မူဝါဒရေးရာ မတည်ငြိမ်မှုတွေ နဲ့ လျှပ်စစ်မီး အလုံအလောက်မရတဲ့ ပြဿနာတွေကို ကုန်သည်စက်မှုအသင်းချုပ် (UMFCCI) တာဝန်ရှိတဲ့သူတွေနဲ့ တွေ့ဆုံပြီး ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးခဲ့ပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ အခုလို အခက်အခဲတွေနဲ့ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ အခြေအနေဟာ မြန်မာနိုင်ငံအခြေစိုက် ဥရောပကုန်သည်များအသင်း တခုတည်း မဟုတ်ဘဲ ပြည်ပအခြေစိုက် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ အားလုံး အခက်ကြုံနေရတာပါလို့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။
နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီနဲ့ ဖက်စပ်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တဦးက “အခက်ကြုံနေတာက မြန်မာပြည်အခြေစိုက် ဥရောပကုန်သည်များအသင်း တခုတည်းတင် မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီမှာရောက်နေတဲ့ ဂျပန်လုပ်ငန်းရှင်တွေလည်း အကုန် ဒုက္ခရောက်နေကြတာပါ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သီလဝါ အထူးစီးပွားရေးဇုန်မှာဆိုရင်လည်း ဂျပန်လုပ်ငန်းရှင်က ရာဂဏန်းနီးပါး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားတာလေ။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီ ဂျပန်ကုမ္ပဏီတွေကို တကယ်တမ်းက နောက်ကွယ်ကနေ ပံ့ပိုးပေးနေတာက ဂျပန်အစိုးရနဲ့ ဂျိုက်ကာတို့က အဓိက ပံ့ပိုးပေးနေတာပါ။ ဆိုတော့ ပြောရရင် သူ့နိုင်ငံရဲ့ ပေါ်လစီကို အလေးထားရတယ်။ အဲ့တော့ ဒီကုမ္ပဏီတွေကို ဂျပန်အစိုးရနဲ့ ဂျပန်အဖွဲ့အစည်းတွေက မပံ့ပိုးပေးတော့ဘူး။ ဒီကနေထွက်ဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်ပြီဆိုရင် ဒီကုမ္ပဏီတွေ ဒီမှာဆက်လုပ်ဖို့ မဖြစ်နိုင်တော့ဘူးလေ။ အဲ့လိုပဲ ဥရောပကုန်သည်များအသင်းကလည်း သူတို့နိုင်ငံက အစိုးရရဲ့ အာဘော်ကို ကြည့်ရတာပေါ့။ နောက်တချက်က မြန်မာပြည်အခြေအနေက ဘယ်သူမှ လုပ်လို့ရတဲ့ အနေအထားမှာ မရှိဘူးလေ။ အဓိကကြုံနေရတာက ငွေရေးကြေးရေးနဲ့ လျှပ်စစ်မီး ပြဿနာပေါ့နော်” လို့ ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။
အာဏာသိမ်းလိုက်တဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ပေးနေတဲ့ အကူအညီတွေ လျော့နည်းသွားတဲ့အတွက် တိုင်းပြည်က များစွာနစ်နာခဲ့ရတယ်လို့ သုတေသီတဦးကလည်း အခုလို သုံးသပ်ပြောပါတယ်။
“အနောက်နိုင်ငံတွေက INGO အနေနဲ့ မြန်မာပြည်လို ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံကို နည်းပညာအကူအညီ ဘဏ္ဍာရေးအကူအညီတွေ ပေးနေတာရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက် သူတို့က စစ်တပ်ကို မကြိုက်တဲ့အတွက် သူတို့ရဲ့ အကူအညီတွေကို ရုပ်သွားကြတယ်။ အဲ့တော့ ကျနော်တို့သိရသလောက်ဆိုရင် ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍတော်တော်များများက အကူအညီ မဲ့သွားကြတာ ရှိတယ်။ နည်းပညာဆိုင်ရာ အကူအညီနဲ့ ငွေကြေးပိုင်းဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ မဲ့သွားကြတယ်။ အဲဒီအဖွဲ့အစည်းတွေ ထွက်သွားတဲ့အတွက် တော်တော်နစ်နာရတယ်။ ကျန်းမာရေးကဏ္ဍမှာ ဆိုရင်လည်း ဒီအတိုင်းပဲ။ အရင်တုန်းကဆိုရင် TB နဲ့ AIDS အတွက် ဆေးဝါးဆိုင်ရာ ပံ့ပိုးကူညီပေးနေတာတွေ ရှိတယ်လေ။ အခုဆိုရင် အဲဒီအဖွဲ့တွေ ထွက်သွားကြလို့ TB ရောဂါရှင်တွေ AIDS ဝေဒနာရှင်တွေအတွက် ဆေးဝါးမပြည့်စုံတဲ့ အခက်အခဲတွေ တွေ့နေရတယ်နော်။ ဒါတွေက နစကနဲ့ ဘာမှမဆိုင်ဘူး ဆိုပေမဲ့ တော်တော်နစ်နာရတယ်။”
ကမ္ဘာ့ဘဏ်က ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလက ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ အစီရင်ခံစာ ဖော်ပြချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စီးပွားရေးမရေရာမှုတွေ၊ ပဋိပက္ခတွေနဲ့ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ပြတ်တောက်မှုတွေ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်နေတာကြောင့် ကာလတိုအနေနဲ့ စီးပွားရေး ပြန်လည်သက်ဝင်လာဖို့က နှေးကွေးနေဆဲ ရှိနေမယ့်အပြင် ၂၀၂၃ ခုနှစ် အလွန်မှာလည်း မသေချာ မရေရာမှု အခြေအနေတွေက မြင့်တက်နေဦးမယ်လို့ ထောက်ပြထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိ ၂၀၂၂−၂၀၂၃ ဘဏ္ဍာနှစ် ဧပြီ ၁ ရက်ကနေ သြဂုတ်လကုန်အထိ ၅ လအတွင်းမှာ ပြည်ပနိုင်ငံတွေရဲ့ရင်းနှီးမြှပ်မှုက တန်ဖိုး အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁ ဒသမ ၂၃၀ ဘီလီယံရှိကြောင်း စစ်ကောင်စီ လက်အောက်ခံ ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုနှင့် ကုမ္ပဏီများ ညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာနက ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ စာရင်းအရ သိရပါတယ်။
အခုဘဏ္ဍာနှစ်အတွင်းမှာ စင်ကာပူနိုင်ငံရဲ့၀င်ရောက်ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုက ဒေါ်လာ ၁ ဘီလီယံကျော်နဲ့ အများဆုံးဖြစ်ပြီးတော့၊ ဟောင်ကောင် ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုက ဒုတိယ၊ တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုက တတိယ နေရာမှာရှိပါတယ်။ ဂျပန်၊ ထိုင်း၊ ကိုရီးယား၊ တရုတ်(တိုင်ပေ)နဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့ကလည်း ပမာဏအနည်းငယ် ဝင်ရောက် ရင်းနှီးမြှပ်နှံထားကြပါတယ်။
စွမ်းအင်ကဏ္ဍမှာ ဒေါ်လာသန်း ၇၀၀ ကျော် အများဆုံးဝင်ရောက်ထားပြီးတော့၊ ဝန်ဆောင်မှုကဏ္ဍမှာ ဒေါ်လာသန်း ၄၀၀ နီးပါးနဲ့ ဒုတိယအများဆုံးဝင်ရောက်ထားပါတယ်။ တခြားကဏ္ဍတွေဖြစ်တဲ့ ကုန်ထုတ်လုပ်မှုကဏ္ဍမှာ သန်း ၁၂၀ကျော်၊ အိမ်ခြံမြေ ကဏ္ဍမှာ ၂၉ သန်း၊ လယ်ယာကဏ္ဍမှာ ဒေါ်လာ ၁ သန်းနဲ့ ရေထွက်ပစ္စည်းကဏ္ဍမှာ ၁ ဒသမ ၅ သန်းကျော် အသီးသီးဝင်ရောက်ခဲ့တယ်လို့ ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုနှင့် ကုမ္ပဏီများ ညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာနက ထုတ်ပြန်တဲ့ စာရင်းမှာ ဖော်ပြပါတယ်။
အခုဘဏ္ဍာနှစ် နှစ်ဝက်ပြည့်ဖို့ တစ်လအလိုမှာ ၁ ဒသမ ၂၃၀ ဘီလီယံသာ ဝင်ရောက်ခဲ့တာဖြစ်လို့ အဲဒီပမာဏက ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း အနိမ့်ဆုံး ဝင်ရောက်မှုလို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ နှစ်အလိုက်ဝင်ရောက်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုတွေကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် အနိမ့်ဆုံးဝင်ရောက်မှု အနေနဲ့ ၂၀၁၃−၂၀၁၄ ဘဏ္ဍာနှစ်မှာ ၄ဒသမ ၁ ဘီလီယံကျော်၊ ၂၀၁၄−၂၀၁၅ဘဏ္ဍာနှစ်မှာ ဒေါ်လာ ၈ ဘီလီယံကျော် ၊၂၀၁၅−၂၀၁၆ ဘဏ္ဍာနှစ်မှာ ၉ ဒသမ ၄ ဘီလီယံကျော်ထိ စံချိန်တင်အများဆုံးဝင်ရောက်ခဲ့ပါတယ်။
၂၀၁၆−၂၀၁၇ ဘဏ္ဍာနှစ်မှာ ၆ ဒသမ ၆ ဘီလီယံကျော်၊၂၀၁၇−၂၀၁၈ ဘဏ္ဍာနှစ်မှာ ၅ ဒသမ ၇ ဘီလီယံကျော်၊၂၀၁၈−၂၀၁၉ ဘဏ္ဍာနှစ်မှာ ၄ ဒသမ ၁၅၈ ဘီလီယံ အသီးသီး ဝင်ရောက်ခဲ့ပါတယ်။
NLDအစိုးရတာ၀န်ယူထားတဲ့ ၂၀၁၉−၂၀၂၀ ဘဏ္ဍာနှစ်မှာ ဝင်ရောက်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှပ်နှံမှု ပမာဏက ၄ ဒသမ ၈ ဘီလီယံကျော် ရှိခဲ့ပြီး၊ NLD စိုးရလက်ထက်မှာ ၄ လ၊ စစ်ကောင်စီလက်အောက်မှာ ၈ လ ရှိခဲ့တဲ့ ၂၀၂၀−၂၀၂၁ ဘဏ္ဍာနှစ်မှာ ၀င်ရောက်ခဲ့တဲ့ ရင်းနှီးမြှပ်နှံမူ ပမာဏက အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃ ဒသမ ၇၉၁ ဘီလီယံ သာရှိခဲ့ကာ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း အနိမ့်ဆုံး ပမာဏထိ ကျဆင်းခဲ့ပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁−၂၀၂၂ ဘဏ္ဍာနှစ် ၆ လဘတ်ဂျတ်မှာလည်း အမေရိကန်ဒေါ်လာသန်း ၆၀၀ကျော်သာ ဝင်ရောက်ခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၂၁ ဖေဖော်၀ါရီနောက်ပိုင်း ဖြစ်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုတွေကြောင့် နိုင်ငံရဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကဏ္ဍ သိသိသာသာကျဆင်းခဲ့သလို မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုအများဆုံး ထိပ်တန်းနှစ်နိုင်ငံဖြစ်တဲ့ တရုတ်နဲ့ စင်ကာပူတို့ရဲ့ ၀င်ရောက်မှုတွေလည်း သိသိသာသာ ကျဆင်းခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာရဲ့စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုတွေကြောင့် အရင်၀င်ရောက်ထားပြီး ပြည်ပရင်းနှီးမြှပ်နှံမှု လုပ်ငန်းတွေ တစ်ခုပြီးတစ်ခု ပြန်လည်ထွက်ခွာနေလို့ တိုင်းပြည်ဝင်ငွေနဲ့ အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းတွေ ကြီးကြီးမားမား ဆုံးရှုံးနေရပေမဲ့ စစ်ကောင်စီကတော့ ပြည်တွင်း၊ပြည်ပ ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူတွေကို ဖိတ် ခေါ်နေဆဲပါ။
စွမ်းအင်ကဏ္ဍ၊ လျှပ်စစ်ယာဥ်တွေ ထုတ်လုပ်တဲ့ကဏ္ဍနဲ့ အများပြည်သူ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးကဏ္ဍ၊ ဓာတ်မြေသြဇာ ထုတ်လုပ်တဲ့ကဏ္ဍ၊ ဘိလပ်မြေနဲ့ သံမဏိ ထုတ်လုပ်တဲ့လုပ်ငန်းကဏ္ဍတွေ၊ ဆေး၀ါးနဲ့ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ပစ္စည်းထုတ်လုပ်တဲ့လုပ်ငန်းကဏ္ဍ တန်ဖိုးမြင့် စားသောက်ကုန်ထုတ်လုပ်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေနဲ့ စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေး လုပ်ငန်းကဏ္ဍ စတဲ့ကဏ္ဍတွေကို ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ ဦးစားပေးဖိတ်ခေါ်ထားပါတယ်။
မြန်မာပြည်မှာ လက်ရှိကြုံတွေ့နေရတဲ့ အခြေအနေတွေက နိုင်ငံရေးပြဿနာနဲ့ စီးပွားရေးပြဿနာကို တပြိုင်တည်း ရင်ဆိုင်နေရတာဖြစ်လို့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ ဝင်လာဖို့ မလွယ်ကူနိုင်ဘူးလို့ စီးပွားရေး လေ့လာသူတွေက သုံးသပ်ထားကြပါတယ်။
စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာ နိုင်ငံတကာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ဝင်ရောက်တဲ့ ပမာဏ သိသိသာသာ ကျဆင်းသွားတဲ့အပြင် ပြည်တွင်းမှာ ရှိပြီးသား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ ပြန်ထွက်ကြတာလည်းရှိပါတယ်။
မကြာသေးခင်ကလည်း အော်ရီဒူးဟာ မြန်မာနိုင်ငံက ဆက်သွယ်ရေးလုပ်ငန်းကို ရောင်းချပြီး မြန်မာနိုင်ငံထဲက ထွက်သွားခဲ့ပါတယ်။
တဖက်မှာလည်း ကျပ်ငွေတန်ဖိုး ထိုးကျတာ၊ စက်သုံးဆီဈေးနှုန်းကြီးမြင့်တာ၊ လျှပ်စစ်မရတာ၊ ကုန်ဈေးနှုန်းကြီးမြင့်တာ၊ နယ်မြေလုံခြုံမှုမရှိတာတွေကြောင့် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေရဲ့ လည်ပတ်မှုလည်း အကြီးအကျယ် ထိခိုက်နေပါတယ်။
