ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အရှေ့တောင်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အင်အားကြီး မိုခါဆိုင်ကလုန်း မုန်တိုင်းကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ်က လူဦးရေ ၁၁,၀၀၀ ကျော်ကို အရေးပေါ် ကယ်ဆယ်ရေးတွေ ပြုလုပ်ထားတယ်လို့ ရက္ခိုင့်တပ်တော် (အေအေ) ရဲ့ ပြောခွင့်ရ ခိုင်သုခက ပြောပါတယ်။

မေလ ၁၀ ရက်နဲ့ ၁၁ ရက်နေ့တွေမှာ ရခိုင်ပြည်နယ် မြေပုံ၊ ပေါက်တောမြို့နယ်တို့ အပါအဝင် ကျေးရွာပေါင်း ၂၁ ရွာက ဒေသခံ ၁၁,၈၇၆ ဦးကို မုန်တိုင်းဘေးလွတ်ရာတွေကို ရွှေ့ပြောင်းပေးထားပြီး မပြောင်းရွှေ့လိုတဲ့ ဒေသခံတွေကိုလည်း မုန်တိုင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး အသိပညာပေးတာတွေ၊ ဆေးဝါးနဲ့ အသက်ကယ်အင်္ကျီတွေ ပေးခဲ့တာတွေရှိတယ်လို့ ခိုင်သုခက ပြောပါတယ်။

မုန်တိုင်းတိုက်ခတ်ချိန်မှာလည်း ပြည်သူတွေ ဘေးကင်းလုံခြုံဖို့နဲ့ အသက်အိုးအိမ်တွေ ဆုံးရှုံးမှု အနည်းဆုံးဖြစ်အောင် အာရက္ခပြည်သူ့အစိုးရအနေနဲ့ သူတို့မှာရှိတဲ့ အရင်းအမြစ်တွေနဲ့ အားစိုက်ပြီး လုပ်ကိုင်နေတာတွေ ရှိတယ်လို့လည်း ဆက်ပြောခဲ့ပါတယ်။

ရက္ခိုင့်တပ်တော် (အေအေ) ရဲ့ လူမှုကယ်ဆယ်ရေး အစီအစဉ်တွေနဲ့ မြေပုံမြို့နယ် ငမန်းရဲကျွန်းက ဒေသခံ ထောင်ချီဟာ မင်းပြားမြို့နယ်နဲ့ နီးစပ်ရာကျေးရွာတွေကို တိမ်းရှောင်သွားကြပြီလို့ မြေပုံဒေသခံတဦးက ပြောပါတယ်။

အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း “မိုခါ” အသိပေးဆောင်ချက်တွေကို ရက္ခိုင့်တပ်တော်ရဲ့ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးရုံး (HDCO) ရဲ့ တယ်လီဂရန်ချန်နယ်က အချိန်နဲ့တပြေးညီ အသိပေး နှိုးဆော်နေပါတယ်။

ရက္ခိုင့်တပ်တော် (အေအေ) က မုန်တိုင်းဒဏ် အမြဲခံနေရတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မြေပုံမြို့နယ် ငမန်းရဲကျွန်းပေါ်က ကျေးရွာ ၁၃ ရွာက လူဦးရေ ၅,၀၀၀ ခန့်ကို ဘေးလွတ်ရာ ရွှေ့ပြောင်းပေးခဲ့ကြပါတယ်။

မိုခါ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း ဦးတည်နေတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ စစ်ကောင်စီနဲ့ ရက္ခိုင့်တပ်တော် (အေအေ) တို့ ကယ်ဆယ်ရေးအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ရေးအလုပ်တွေကို အပြိုင်လုပ်နေတယ်လို့ ဒေသခံတွေက ပြောပါတယ်။

အလွန်အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါဟာ စစ်တွေမြို့အနီးကနေ ဖြတ်ကျော် ဝင်ရောက်နိုင်တဲ့အတွက် စစ်ကောင်စီခန့် ရခိုင်ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် ဦးထိန်လင်း ဦးဆောင်ပြီး ဆရာတော် သံဃာတော်တွေ ပင့်ဖိတ်ကာ မေ ၁၂ ရက် ဒီနေ့ မနက်က ရှင်ဥပဂုတ္တဖောင်တော်ကို စစ်တွေပင်လယ်ပြင်မှာ ရေမျှောပူဇော်ခဲ့ကြ​ပါတယ်။

ရခိုင်အရေးလေ့လာသူတဦးက “အခု မုန်တိုင်းမှာ စစ်ကောင်စီက ပြည်သူတွေကို မုန်တိုင်းအန္တရာယ်ဆိုင်ရာ ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်ရေး သတိပေးနှိုးဆော်တာတို့၊ သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ် ကြိုတင်ကာကွယ်ရေး ဇာတ်တိုက်လေ့ကျင့်တာတို့၊ အသိပေးနှိုးဆော်ခြင်းနဲ့ လက်ကမ်းစာစောင် ဖြန့်ဝေတာတွေ လုပ်တယ်။ လက်တွေ့ကျကျ ရက္ခိုင့်တပ်တော်က လုပ်ဆောင်နေတာကို ပြည်သူတွေ မြင်သွားကြပါပြီ” လို့ ပြောပါတယ်။

ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အရှေ့တောင်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း ဟာ မေလ ၁၄ ရက်နေ့မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့နိုင်ငံ ကော့စ်ဘဇားမြို့နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ ကျောက်ဖြူမြို့တို့အကြား စစ်တွေမြို့အနီးက ဖြတ်ဝင်နိုင်တယ်လို့ မိုးဇလက ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။

မုန်တိုင်း မိုခါဟာ မေ ၁၂ ရက်မှာ အလွန်အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအဖြစ် ရောက်ရှိပြီး မေ ၁၄ ရက်မှာတော့ ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းမြောက်ပိုင်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၊ ကော့စ်ဘဇားမြို့နဲ့ ကျောက်ဖြူအကြား စစ်တွေမြို့နားက ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

အဲ့ဒီ အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါ (MOCHA) ဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်-မြန်မာ ကမ်းရိုးတန်းကို ဦးတည်ရွေ့လျားနိုင်တဲ့ အခြေအနေရှိနေလို့ လိမ္မော်ရောင်အဆင့် သတ်မှတ်ထားပြီး စစ်တွေမြို့အနီးကနေ ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ မိုးဇလဌာနက ဒီနေ့မနက် ထုတ်ပြန်ပါတယ်။

ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ၁၉၆၈ ခုနှစ် မေလ ၁၀ ရက်က တိုက်ခတ်ခဲ့တဲ့ မုန်တိုင်းကြောင့် စစ်တွေ၊ ပေါက်တော၊ မြေပုံနဲ့ မင်းပြားမြို့နယ်တွေမှာ လူဦးရေထောင်ချီ သေဆုံးခဲ့ပြီး အိမ်ခြေ ၆,၀၀၀ ကျော်လောက် ပျက်စီးခဲ့ပါတယ်။

အားအလွန်ကောင်းတဲ့ မိုခါ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းဟာ စစ်တွေမြို့အနီးကနေ ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ခန့်မှန်းထားပြီး   အမြင့်ဆုံးလေတိုက်နှုန်းမှာ တစ်နာရီလျှင် မိုင် ၁၀၀မှ မိုင် ၁၁၀ ခန့်အထိ၊  ရခိုင်ပြည်နယ် မြစ်ဝ၊ မြစ်လက်တက်အတွင်း ၁၀ ပေမှ ၁၄ ပေထိ မုန်တိုင်းဒီရေ မြင့်တက်လာနိုင်တယ်လို့ မိုးဇလဌာနက ထုတ်ပြန်ပါတယ်။

မိုခါမုန်တိုင်းအရှိန်ကြောင့် နောက် ၂၄ နာရီအတွင်း မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၊ ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး၊ ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး၊ ဧရာဝတီတိုင်း ဒေသကြီးနဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်တို့မှာ အမြင့်ဆုံးလေတိုက်နှုန်း တစ်နာရီ လျှင် မိုင် ၄၀ ကနေ  ၄၅ မိုင်ခန့်အထိ တိုက်ခတ်နိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

မေ ၁၃ ရက်မှ ၁၅ ရက်အတွင်း ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ အမြင့်ဆုံးလေတိုက်နှုန်းမှာ တစ်နာရီလျှင် မိုင်(၁၀၀)မှ မိုင်(၁၁၀)ခန့်အထိ၊ နေပြည်တော်၊ စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးအောက်ပိုင်း၊ မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ မကွေးတိုင်းဒေသကြီး၊ ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး၊ ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး၊ ဧရာဝတီ တိုင်းဒေသကြီးနှင့် ချင်းပြည်နယ်တို့တွင် အမြင့်ဆုံးလေတိုက်နှုန်းမှာ တစ်နာရီ လျှင် မိုင်(၄၀)မှ မိုင်(၆၀)ခန့်အထိ တိုက်ခတ်နိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းပါတယ်။ 

အားကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါ (MOCHA) ဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်-မြန်မာ ကမ်းရိုးတန်းကို ဦးတည်ရွေ့လျားနိုင်တဲ့ အခြေအနေရှိတာကြောင့် လိမ္မော်ရောင်အဆင့် သတ်မှတ်ထားပြီး စစ်တွေမြို့အနီးကနေ ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ မိုးလေဝသနဲ့ ဇလဗေဒ ညွှန်ကြားရေးမှု ဦးစီးဌာနက မေ ၁၂ ရက် မနက်မှာ ထုတ်ပြန်ပါတယ်။

ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါဟာ နောက် ၆ နာရီအတွင်း မြောက်-အရှေ့မြောက်ဘက်ကို ရွေ့လျားပြီး ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အလယ်ပိုင်းမှာ အားအလွန်ကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်း မုန်တိုင်းအဖြစ် ရောက်ရှိကာ မေ ၁၄ ရက်မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၊ ကော့စ်ဘဇားနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ၊ စစ်တွေနဲ့ ကျောက်ဖြူမြို့တို့ကို ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်နိုင်တယ်လို့ မိုးဇလက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

မုန်တိုင်းအရွယ်အစားက အချင်းမိုင် ၅၀၀ လောက်အထိ ရှိနိုင်ပြီး မုန်တိုင်းပြင်းအားကလည်း ကြီးမားတာကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ အနောက်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းတခုလုံး ကြီးမားတဲ့ဆုံးရှုံးမှုတွေ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်လို့ မိုးလေဝသဆိုင်ရာ သုတေသီတယောက်က ခန့်မှန်း ပြောဆိုပါတယ်။

“နောက်ဆုံးရတဲ့ ကြိုတင်ခန့်မှန်းချက်တွေအရ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါရဲ့ ကုန်းတွင်းဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်တဲ့ လမ်းကြောင်း မိုင် ၃၀ ခန့်အပေါ် တက်သွားတယ်။ ဒါပေမဲ့ မုန်တိုင်းရဲ့ ကြီးတဲ့အရွယ်အစား အချင်းမိုင် ၅၀၀ လောက်အထိ ဖြစ်လာမယ်။ မုန်တိုင်းရဲ့ ပြင်းအားက ကြိုတင်ခန့်မှန်းချက်အရ မိုင်နှုန်းတွေတက်လာတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကျနော့်အနေနဲ့ သတိပေးချင်တာက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အနောက်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းတခုလုံး ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းကနေ ဧရာဝတီကမ်းရိုးတန်းအထိ ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက်လုံး ကြီးမားတဲ့ ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှုတွေ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်လို့ သုံးသပ်ထားပါတယ်။ လေတိုက်နှုန်း ၁၃၈ မိုင်အထိ ရောက်လာတဲ့ စစ်တွေမြို့ အနောက်တောင်ဘက် မိုင် ၁၄၀ ရောက်တဲ့အချိန်မှာ ပင်လယ်ပြင်မှာ လှိုင်းအမြင့်က ၃၈ ပေရှိမယ်။”

“တနာရီ ၁၃၈ မိုင်နဲ့ ကုန်းတွင်းကို ဝင်မယ်။ မုန်တိုင်းဗဟိုကလည်း ကျောက်ဖြူနဲ့ စစ်တွေ၊ နောက်ပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်စပ်အထိ ပါနေတယ်။ မုန်တိုင်းဗဟိုဖြတ်မယ့် လမ်းကြောင်းထဲမှာ ပါနေတယ်။ ဒီလောက်ပြင်းတဲ့ မုန်တိုင်းအခြေအနေ နောက်တခုက မြစ်ဝကျွန်းပေါ် ကမ်းခြေလိုမျိုးပဲ မြစ်တွေ ချောင်းတွေ ပေါ်နေတဲ့ နေရာဆိုတော့ အခြေအနေက နာဂစ်တုန်းကလို အခြေအနေလို ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။ ဖြစ်သွားနိုင်တဲ့ အခြေအနေမှာ ဒီနေ့တရက်ကတော့ လိုအပ်လို့ရှိရင် ဒေသန္တရ အဖွဲ့အစည်းတွေ ပြည်သူတွေ စုပေါင်းပြီး မုန်တိုင်းလွတ်တဲ့ ဘေးလွတ်ရာကို ရှောင်သင့်ပြီလို့ ကျနော့်အနေနဲ့မြင်ပါတယ်” လို့ မိုးလေဝသဆိုင်ရာ သုတေသီ ဦးဝင်းနိုင်က ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

လက်ရှိအချိန်မှာတော့ မုန်တိုင်းဟာ အားအလွန်ကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအဆင့်မှာ ရှိနေပြီး မေ ၁၃ ရက် ညနေ ၆ နာရီခွဲမှာ အားအလွန့်အလွန်ကောင်းတဲ့ ဆိုင်ကလုန်း မုန်တိုင်းအဆင့် ရောက်ရှိကာ တနာရီကို လေတိုက်နှုန်း မိုင် ၁၂၀ အထိ ရှိနိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

မုန်တိုင်းပြင်းအားအရှိန်ကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ်နဲ့ ချင်းပြည်နယ်တခုလုံး အပါအဝင် ဧရာဝတီတိုင်း အနောက်ဘက်ခြမ်း၊ ပုသိမ်မြို့၊ ကမ်းခြေဒေသတွေဖြစ်တဲ့ ဂေါ်ရင်ဂျီကျွန်း၊ ချောင်းသာ၊ ငွေဆောင်ကမ်းခြေတွေ အထူးသတိထားရမယ်လို့ မိုးလေဝသပညာရှင်တွေက သတိပေးထားပါတယ်။

မုန်တိုင်းအဖျားခတ်နိုင်တဲ့ ဒေသတွေထဲမှာ ဧရာဝတီတိုင်း၊ ပဲခူးတိုင်းနဲ့ ရန်ကုန်တိုင်းတို့ ပါဝင်ပြီး အထူးသဖြင့် ရန်ကုန်တိုင်း မြောက်ဘက်အခြမ်း ထန်းတပင်၊ မှော်ဘီ၊ တိုက်ကြီးဘက်တွေမှာ မေ ၁၂ ရက်ကနေ ၁၅ ရက်အတွင်း မိုးသည်းထန်စွာ ရွာနိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

မိုးလေဝသဆိုင်ရာ သုတေသီ ဦးဝင်းနိုင်က “မုန်တိုင်းအရွယ်အစားက ကြီးတယ်။ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်၊ ရန်ကုန်တိုင်း၊ ပဲခူးတိုင်း၊ ကရင်ပြည်နယ်၊ ရှမ်းပြည်နယ် ဒီနေရာတွေအထိ မုန်တိုင်းရဲ့အရှိန် သက်ရောက်မှုရှိတယ်။ မုန်တိုင်းရဲ့ ညာဘက်ခြမ်းသည် သက်ရောက်မှု အားပိုပြင်းတယ်။ ကမ်းခြေကလူတွေက အသက်အန္တရာယ် စိုးရိမ်ရလောက်တဲ့အထိ အန္တရာယ်ရှိတယ်။ ကုန်တွင်းက မုန်တိုင်းရယ်၊ မုန်တိုင်း ညာဘက်ခြမ်းက သက်ရောက်မယ့် လူတွေသည် အသက်အန္တရာယ်တော့ မရှိဘူး။ ပစ္စည်းတွေ၊ အဆောက်အဦတွေ ပျက်စီး ဆုံးရှုံးသွားနိုင်တယ်။ ကံမကောင်းရင် သစ်ပင်လဲတာ၊ သစ်ကိုင်းကျိုးကျပြီး ပိတာ၊ မိုးကြိုးပစ်တာ၊ လေဆင်နှာမောင်းလိုမျိုးတိုက်တာ ဖြစ်လို့ အသက်သေဆုံးတာ အန္တရာယ် ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါတွေကို သတိထားပါလို့ သတိပေးချင်ပါတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

မိုခါ မုန်တိုင်းကြောင့် လေပြင်းတိုက်ခတ်တာ၊ မိုးကြီးတာ၊ ရုတ်တရက် ရေကြီးမြေပြိုတာတွေ ဖြစ်ပေါ်နိုင်လို့ ကုန်းမြင့်ဒေသအနီး နေထိုင်သူတွေ မြေပြိုမှုအန္တရာယ်နဲ့ ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက် မြစ်ချောင်းအင်းအိုင်တွေနား နေထိုင်သူတွေ ရေကြီးရေလျှံ သတိပြုကြဖို့ မိုးဇလက တိုက်တွန်းထားပါတယ်။

အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ကလည်း ရခိုင်ပြည်နယ် ကမ်းရိုးတန်းနဲ့ မြစ်ဝကျွန်းပေါ် ဒေသတွေမှာ မုန်တိုင်းဒီရေ မြင့်တက်နိုင်တာကြောင့် မြေနိမ့်ဒေသ၊ ကမ်းခြေဒေသ နေထိုင်သူတွေ၊ တောင်ကုန်း တောင်စောင်းအနီးမှာ နေထိုင်ကြသူတွေကို မေ ၁၃ ရက် နောက်ဆုံးထားပြီး လုံခြုံတဲ့နေရာ ရွှေ့ပြောင်းကြဖို့ သတိပေး တိုက်တွန်းထားပါတယ်။

အင်အားပြင်း မိုခါ (MOCHA) ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းဟာ မြန်မာနိုင်ငံ ပြည်နယ်နဲ့တိုင်း ၄ ခုရှိ  လူဦးရေ ၂ သန်းနီးပါးအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိနိုင်ပြီး ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းက ပြည်သူတွေ ဘေးလွတ်ရာကို ရှောင်ဖို့သင့်ပြီလို့ မိုးလေဝသ ပညာရှင်က တိုက်တွန်းပြောကြားလိုက်ပါတယ်။

ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အရှေ့တောင်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အားကောင်းတဲ့ မုန်တိုင်းငယ်ဟာ မြောက်-အနောက်မြောက်ဘက်သို့ ရွေ့လျားခဲ့ပြီး၊ ပိုမိုအားကောင်းလာကာ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း “မိုခါ (MOCHA)”အဖြစ် ရောက်ရှိခဲ့ပြီလို့ မိုးလေဝသနှင့် ဇလဗေဒ ညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာနက မေလ ၁၁ ရက် မနက်မှာ ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။

အင်အားပြင်း မိုခါဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းဟာ မေလ ၁၄ ရက်မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ အရှေ့တောင်ပိုင်းနဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းကမ်းခြေကို ဝင်ရောက်နိုင်ပြီး မုန်တိုင်းဒဏ်ကို စစ်တွေ၊ ကျောက်ဖြူ၊ သံတွဲနဲ့ ဂွမြို့တွေ တိုက်ရိုက်ခံရနိုင်တယ်လို့ မိုးလေဝသ ပညာရှင်တွေက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

မိုခါ မုန်တိုင်းအန္တရာယ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ နောက်ဆုံးရ မိုးလေဝသ တိုင်းတာချက် အခြေအနေနဲ့ ပြည်သူတွေ သတိထားရမယ့် အချက်အလက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ မိုးလေဝသဆိုင်ရာ သုတေသီ ဦးဝင်းနိုင်ကို  ဒီဗွီဘီ သတင်းဌာနက ဆက်သွယ် မေးမြန်းထားပါတယ်။

မေး။ ဆရာ ဒီနေ့  မိုခါဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းနဲ့ ဘက်သက်ပြီး နောက်ဆုံး မိုးလေဝသ တိုင်းတာချက် အခြေအနေ သိချင်ပါတယ်။

ဖြေ။ “လောလောဆယ်က သူက ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအဆင့်ကို ရောက်လာပြီ။ နာမည်က မိုချာ (MOCHA) ဆိုတဲ့ နာမည် မပေးရသေးဘူး။ ယီမင်နိုင်ငံက ပေးတဲ့ နာမည် မတွင်သေးဘူး။ ဒီနာမည် ပေးလို့ မရသေးဘူး။ သူ့ကို ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း “ONE” ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်မှာ ပထမဦးဆုံး ဖြစ်တဲ့ မုန်တိုင်းဖြစ်တဲ့အတွက် သူ့ကို 01B လို့ နာမည်ပေးထားတယ်။ ပြီးတော့မှ ဒီမုန်တိုင်းက လက်ရှိနေရာကနေ အရှေ့မြောက် မြောက်ဘက် စစ်တွေကို တည့်တည့်ဝင်မယ်။ ပြီးရင် ကုန်တွင်းကနေ ဖြတ်ပြီးတော့ တရုတ်နိုင်ငံထဲအထိ သူက ကုန်တွင်းလေဖိအားနည်း ရပ်ဝန်းကနေ ဆက်ပြီး ရွေ့သွားမယ်လို့ ကျနော် တွေ့ထားတယ်။”

မေး - မုန်တိုင်းရဲ့ အန္တရာယ်သတိပေးချက် အဆင့်ကရော ဘယ်လိုလာမလဲ။

ဖြေ။ “မုန်တိုင်းအန္တရာယ် သတိပေးချက်အဆင့်က မိုးဇလကလည်း အနီရောင်အဆင့်လို့ သတိပေးမှာပဲ။ ဒါမြန်မာနိုင်ငံကို တိုက်ရိုက်ဝင်မယ်ဆိုတာ။ ဒါပေမဲ့ တခုတော့ ရှိတာ မိုးဇလရဲ့ သတ်မှတ်ချက်က ကမ်းခြေကို ဝင်ဖို့အတွက် ၄၈ နာရီရောက်ပြီဆိုတာ အနီရောင်အဆင့်ကို ထုတ်တယ်။ အခုချိန်မှာတော့ လက်ရှိ တည်ရှိနေတာကိုပဲ ထုတ်မယ်။ နိုင်ငံတကာ Global Disaster Alert and Coordination System (GDACS) ကတော့ အခုချိန်မှာ Red Alert (အနီရောင်အဆင့်) ဆိုတာကို ထုတ်လိုက်ပြီ။ အဲဒါကတော့ မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် လူဦးရေ ၂ သန်းအထိ ထိခိုက်နိုင်တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကတော့ အနီရောင်အဆင့် သတိပေးချက်မှာ အမြင့်ဆုံး သတိပေးထားတဲ့ နိုင်ငံဖြစ်တယ်ဆိုတာကို အဲ့ထဲမှာ တင်ပြထားတယ်။”

မေး။ အဲဒီထုတ်ပြန်ချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံ ဘယ်ဒေသက ပြည်သူတွေ အထူးသတိထားရမလဲ။

ဖြေ။ “အဓိကက မုန်တိုင်းရဲ့ အရွယ်အစား ကြီးတယ်။ အချင်းမိုင် ၅၀၀ နီးပါးလောက်ရှိတယ်။ နောက်တခုက မုန်တိုင်းရဲ့ ပြင်းအားက ၁၆၇ ကီလိုမီတာနှုန်းဆိုတော့ မိုင်အားဖြင့် ၁၀၀ ကျော်တယ်။ တနာရီ ၁၀၀ ကျော်နှုန်းနဲ့ တိုက်မယ်ဆိုတော့ ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းတခုလုံးမှာရှိတဲ့ ပြည်သူတွေက မနေ့တုန်းက သတိပေးထားတဲ့အတိုင်း 01 မဖြစ်ခင် သတိပေးထားတာရှိတယ်။ မုန်တိုင်းဝင်မှာက စစ်တွေမြို့ဖြစ်တယ်။ စစ်တွေမြို့ရဲ့ မြောက်ဘက် မိုင် ၁၅၀ ၊ တောင်ဘက် မိုင် ၁၅၀ မှာရှိတဲ့ ကမ်းရိုးတန်းက ပြည်သူတွေ ဘေးလွတ်ရာကို ရှောင်ဖို့သင့်ပြီ၊ ရှောင်ကြသင့်ပြီလို့ သတိပေးထားတာ ရှိတယ်။ အခု GDACS က ထွက်လာတဲ့ အနီရောင်အဆင့် သတိပေးချက် အနေအထားအရဆိုရင် ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မကွေးတိုင်း၊ စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ ချင်းပြည်နယ်၊ ပြည်နယ်နဲ့ တိုင်း ၄ ခုက ပြည်သူတွေ စုစုပေါင်း လူဦးရေ ၁ ဒသမ ၈ သန်း ထိခိုက်နိုင်တဲ့ အန္တရာယ် ရှိတယ်လို့ သတိပေးထားပါတယ်။”

မေး။  ဒီလိုမျိုး လူပေါင်း ၁ ဒသမ ၈ သန်းကျော် ထိခိုက်နိုင်တဲ့ အင်အားပြင်းမုန်တိုင်းဖြစ်တဲ့ အတွက် ပြည်သူလူထုနဲ့ တာဝန်ရှိသူတွေက အဓိက ဘယ်လို ပြင်ဆင်မှုတွေ လုပ်ထားရမလဲ။

ဖြေ။ “အရေးအကြီးဆုံးကတော့ စစ်တွေရဲ့ မြောက်ဘက် မိုင် ၁၅၀၊ တောင်ဘက် မိုင် ၁၅၀ မှာပါတဲ့ ရွာတွေ၊ မြို့တွေ အခုအခြေအနေတိုင်းဆို စစ်တွေရဲ့တောင်ပိုင်းဆို သံတွဲ၊ ဂွအထိ ပါတယ်။ စစ်တွေရဲ့ မြောက်ပိုင်းဆို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နယ်စပ်အထိ ပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ကမ်းရိုးတန်းလည်း ပါတယ်။ ဒီထဲမှာရှိတဲ့ မြို့တွေရွာတွေကလူတွေသည် အနည်းဆုံး ကုန်မြင့် ၁၀ ပေအထက်မှာရှိတဲ့ ကုန်းမြင့်ကို အရင်ဆုံးရွှေ့ပြောင်းသင့်ပြီ။ ရွှေ့ပြောင်းရမယ့် အချိန်ဖြစ်ပြီ။”

“ဒါကတော့ Evacuation (ရွှေ့ပြောင်းတဲ့အချိန်) ပေါ့။ ပြီးတော့မှ လေပြင်းတိုက်လာနိုင်တဲ့ အနေအထားက ၁ နာရီကို ၁၀၃ ဒသမ ၇ မိုင်လို့ အတိအကျ ပြောပေးထားတယ်။ အဲဒီ လေပြင်းတိုက်တဲ့ဒဏ် ခံနိုင်ဖို့လည်း ကုန်းမြင့်ဆိုပြီး တောင်အမြင့်ကြီးတက်လို့ မရဘူး။ အဲဒီလို အခြေအနေရှိတယ်။ အဲ့တော့ ကမ်းခြေက လူတွေကတော့ ပထမဦးဆုံး ဦးစားပေး အရင်ဆုံး မုန်တိုင်းမဝင်ခင် ကယ်ဆယ် ရွှေ့ပြောင်းရမယ့် လူတွေ။ ပြီးတော့မှ ချင်းပြည်နယ်၊ မကွေးတိုင်း၊ စစ်ကိုင်းတိုင်း ဒီ မြေပြန့်ဒေသနဲ့ ချင်းလို တောင်ထူတဲ့ နေရာကလူတွေ တောင်ပြိုမြေပြိုမှာ သတိထားရမယ်။ နောက်တခုက တောင်ကျ ချောင်းရေ ဆင်းလာမှာတွေ ရှိတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်တွေမှာတောင် တံတားကြီး ကျိုးပြတ်ပြီး ပါသွားတဲ့အထိ တောင်ကျချောင်းရေ ပြင်းတာတွေရှိတယ်။ နောက်တခုက မိုးပြင်းနိုင်တယ်။ လေတအား ပြင်းနိုင်တယ်။ တနာရီ မိုင် ၆၀၊ ၇၀ နီးပါးလောက် ဒီပြည်နယ်နဲ့ တိုင်းတွေမှာ ဖြစ်နိုင်မယ်။ ကုန်တွင်းမုန်တိုင်း တိုက်ခိုက်တဲ့အခြေအနေကို သတိထားဖို့ လိုတယ်။ ကမ်းစပ်တွေမှာလို မုန်တိုင်းဒီရေ အလုံးအရင်းနဲ့ ဝင်လာပြီးတော့ နာဂစ်တုန်းကလို ဖြစ်မှာ မဟုတ်တဲ့အတွက် ကုန်တွင်းကလူတွေကတော့ ရှောင်စရာ မလိုဘူး။ တောင်ကျချောင်းရေ ဖြစ်နိုင်တဲ့ နေရာတွေ မြေပြိုနိုင်တဲ့နေရာတွေ အဲ့လိုနေရာတွေမှာ မနေဖို့ အဲ့နေရာတွေကနေ ဝေးဝေးမှာနေဖို့ လိုတယ်။ အဲဒါက ကမ်းစပ်နဲ့ ကုန်းတွင်း အဲ့ နှစ်ခုကို သတိပြုဖို့ ပြောချင်ပါတယ်။”

မေး။  ကုန်းတွင်းမုန်တိုင်း ဝင်ရောက်မယ့်နေ့ရက်နဲ့ အဲဒီ အခြေအနေလည်း သိချင်ပါတယ်။

ဖြေ။ “ကမ်းစပ်ကို စစ်တွေကို ၁၄ ရက် ညပိုင်းလောက် ဝင်နိုင်တယ်။ ကုန်တွင်းမုန်တိုင်း အနေနဲ့ ချင်းပြည်နယ်က ထွက်ပြီးတော့ စစ်ကိုင်းတိုင်းအထက်ပိုင်းကို ဗဟိုပြုပြီး ဝင်သွားမယ့် အနေအထားက ၁၅ ရက် မနက် ၆ နာရီလောက်ကို ဝင်နိုင်မယ်လို့ ခန့်မှန်းထားတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ ကုန်တွင်းမုန်တိုင်း ဖြစ်သွားတဲ့အချိန်မှာ တနာရီကို မိုင် ၄၀ အထက် သစ်ပင်တွေ လဲမယ်။ တော်တန်ရုံ အမိုးအကာ မခိုင်ခံ့တဲ့အိမ်တွေဆို လဲသွား ပြိုသွားနိုင်တယ်။ ကုန်းတွင်းက မေလ ၁၅ ရက်နေ့ မနက် ၆ နာရီခွဲ၊ မြန်မာ-တရုတ် နယ်စပ် ကချင်ပြည်နယ်ကနေ တရုတ်ပြည် နယ်စပ်ထဲကို ကုန်တွင်းမုန်တွင်း ထွက်သွားနိုင်တဲ့အချိန်က မေလ ၁၆ ရက် မနက် ၆ နာရီခွဲ၊ ဒါကတော့ တနာရီကို လေတိုက်နှုန်း မိုင် ၂၀ အောက် ရောက်သွားတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ကုန်တွင်း လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း ဖြစ်သွားပြီ။”

မေး။  မုန်တိုင်းပြီးသွားနောက်မှာရော ဘာတွေ ပြင်ဆင်ထားသင့်လဲ ဆရာ။

ဖြေ။ “ကြိုတင်သတိပေးတဲ့အချက် (Early Warning) အရင် စလုပ်ရတယ်။ စလုပ်ပြီးမှ မုန်တိုင်း သက်ရောက်နိုင်တဲ့ နေရာတွေ သိလာပြီ၊ မုန်တိုင်းပြင်းအား အရွယ်အစားကို သိပြီဆိုမှ အရေးပေါ် ကယ်ဆယ် ရွှေ့ပြောင်းတဲ့ အလုပ် (Evacuation) ကို ဒုတိယအဆင့် ဆက်လုပ်တယ်။ ဆက်လုပ်ပြီးမှ မုန်တိုင်း ဝင်သွားပြီ၊ တိုက်သွားပြီဆိုရင် အဲဒီမှာ သေဆုံး ပျောက်ဆုံးတဲ့ ပြည်သူတွေ ရှိနိုင်တယ်။ အဲဒါကို သက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းတွေက ရှာဖွေကယ်ဆယ်ရေး (Search and Rescue) ဆက်လုပ်ရမှာပေ့ါ။ ပြီးသွားပြီဆိုတော့ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး (Resettlement) ဆိုတာကို လုပ်ရမယ်။ ဒါတွေကိုတော့ တာဝန်ရှိသူတွေ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပြည်သူတွေက ကိုယ့်ရပ်ကိုယ့်ရွာကို အားထည့်ပြီးတော့ လုပ်ရမယ့်အနေအထားမျိုးတွေ ရှိပါတယ်။”

မေး။ ဒီမုန်တိုင်းအန္တရာယ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး  ဆရာ့အနေနဲ့  နောက်ထပ် ဘာများ ဖြည့်စွက် ပြောချင်ပါသလဲခင်ဗျာ။

ဖြေ။ “မုန်တိုင်းအရွယ်အစားက ကြီးတယ်။ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်၊ ရန်ကုန်တိုင်း၊ ပဲခူးတိုင်း၊ ကရင်ပြည်နယ်၊ ရှမ်းပြည်နယ် ဒီနေရာတွေအထိ မုန်တိုင်းရဲ့ အရှိန် သက်ရောက်မှု ရှိတယ်။ မုန်တိုင်းရဲ့ ညာဘက်ခြမ်းသည် သက်ရောက်မှု အားပိုပြင်းတယ်။ ကမ်းခြေက လူတွေက အသက်အန္တရာယ် စိုးရိမ်ရလောက်တဲ့အထိ အန္တရာယ်ရှိတယ်။ ကုန်တွင်းက မုန်တိုင်းရယ်၊ မုန်တိုင်း ညာဘက်ခြမ်းက သက်ရောက်မယ့် လူတွေသည် အသက်အန္တရာယ်တော့ မရှိဘူး။ ပစ္စည်းတွေ၊ အဆောက်အဦတွေ ပျက်စီး ဆုံးရှုံးသွားနိုင်တယ်။ ကံမကောင်းရင် သစ်ပင်လဲတာ၊ သစ်ကိုင်းကျိုးကျပြီး ပိတာ၊ မိုးကြိုး ပစ်တာ၊ လေဆင်နှာမောင်းလိုမျိုး တိုက်တာဖြစ်လို့ အသက်သေဆုံးတာ အန္တရာယ် ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါတွေကို သတိထားပါလို့ သတိပေးချင်ပါတယ်” 

ဇွဲသစ်

ဧရာဝတီတိုင်း၊ မြောင်းမြမြို့ပေါ်ကို ပြည်သူ ၁,၀၀၀ ကျော် မုန်တိုင်းဘေးကနေ လာရောက်တိမ်းရှောင်နေကြပါတယ်။

လပွတ္တာမြို့နယ်မှာရှိတဲ့ ကျေးရွာတွေက မုန်တိုင်းရှောင်ပြည်သူ ၁,၀၀၀ ကျော်ဟာ မြောင်းမြမြို့ ဘာသာရေးအဆောက်အအုံတွေနဲ့ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းတွေမှာ မုန်တိုင်းရှောင် ခိုလှုံနေရကြောင်း ဒေသခံတွေဆီက သိရပါတယ်။

ဒေသခံ အမျိုးသားတဦးက “လပွတ္တာမြို့နယ်ထဲက ရွာတွေက မြောင်းမြမြို့ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းနဲ့ ဘာသာရေး အဆောက်အအုံတွေမှာ မုန်တိုင်းရှောင်ဖို့ နေကြတယ်။ မုန်တိုင်းရှောင်အဖွဲ့တွေက ပြီးခဲ့တဲ့ ၅ ရက်လောက်ကတည်းက ရောက်နေကြတာ။ တရက်ထက်တရက် ပိုပိုတိုးလာတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

လပွတ္တာမြို့နယ်မှာပါဝင်တဲ့ အောင်လှိုင်၊ ဘီတွတ်၊ သစ်ပုတ်၊ ပြင်စလူ‌၊ ‌လေယာဉ်ကွင်း၊ စစ်ကွဲ စတဲ့ကျေးရွာတွေက မုန်တိုင်းရှောင်ပြည်သူ ၁,၀၀၀ ကျော်ဟာ ဘာသာရေး အဆောက်အအုံတွေနဲ့ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းတွေမှာ မုန်တိုင်းလာရောက် ရှောင်တိမ်းနေကြတာပါ။

မုန်တိုင်းရှောင်ပြည်သူတွေကို ကူညီပေးနေသူ ဒေသခံတဦးက “လပွတ္တာမြို့နယ် ကျေးရွာတွေက မုန်တိုင်းရှောင်တွေ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းနဲ့ ဘာသာရေးအဆောက်အအုံ၊ တန်ဆောင်းတွေမှာ နေကြတယ်။ အခုလက်ရှိမှာတော့ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းတွေကလည်း မုန်တိုင်းရှောင်ပြည်သူတွေကို ထမင်းကျွေးတာရှိတယ်။ တချို့ကျောင်းတွေမှာကြတော့လည်း မုန်တိုင်းရှောင်ပြည်သူတွေ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် ချက်ပြုတ်စားသောက်တာရှိတယ်။ ရပ်ကွက်ထဲကသူတွေကလည်း ထမင်းဟင်း ဝိုင်းဝန်းပံ့ပိုးပေးတာရှိတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

မိုခါမုန်တိုင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စစ်ကောင်စီက ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုတွေလုပ်တာ၊ စစ်ကောင်စီ ခေါင်းဆောင်တွေ ဦးဆောင်ပြီး လောကီအစီအရင်တွေလုပ်တာ၊ ပင်လယ်ပြင်မှာ နဂါးစာကျွေးတာတွေ ပြုလုပ်နေတာကို စစ်ကောင်စီလက်အောက်ခံ မီဒီယာတွေမှာ ရေးသားဖော်ပြထားပါတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၀၈ ခုနှစ် မေလက တိုက်ခတ်ခဲ့တဲ့ နာဂစ်မုန်တိုင်းကြောင့် ဘိုကလေးမြို့နယ်နဲ့ လပွတ္တာမြို့နယ် အပါအဝင် ဧရာဝတီတိုင်းအတွင်းမှာ မုန်တိုင်းကြောင့် ပြည်သူ တသိန်းကျော် သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။