မကွေးတိုင်း၊ ရေစကြိုမြို့နယ်၊ ရေလယ်ကျွန်းဒေသ၊ မင်းရွာမှာ အထိုင်ချတပ်စွဲထားတဲ့ စစ်ကောင်စီတပ်သားတွေနဲ့ ပျူစောထီးတွေကို ဖေဖော်ဝါရီ ၈ ရက် ည ၁၁ နာရီလောက်မှာ ပခုက္ကူခရိုင် တပ်ရင်း-၁၀၊ တပ်ခွဲ ၁၊ ၂၊ ၃ ပူးပေါင်းတပ်ဖွဲ့တွေက သွားရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်လို့ သွေးသောက်တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့ရဲ့ တာဝန်ခံ ဗိုလ်ပန်က ဒီဗွီဘီကို ပြောပါတယ်။

“အဲဒီစစ်(...) တွေကို M16 တွေ၊ M16 သေနတ်မှာ အီနာဂါဗုံးသီး ထိပ်ဖူးတပ်ပြီး အနီးကပ် ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ရာမှာ ကင်းစင်ပေါ်က စစ်ကောင်စီတပ်သား ၂ ယောက် ပြုတ်ကျသေဆုံးကာ အများအပြား ဒဏ်ရာရရှိခဲ့တယ်။ သူတို့ဘက်ကလည်း ရမ်းသန်းပြီး ပြန်လည်ပစ်ခတ်ပေမဲ့ အပြင်ကိုထွက်မလာရဲဘဲ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားချိန် ၅ နာရီကျော်လောက် ကြာမြင့်ခဲ့ကာ ကျနော်တို့ဘက်က ရဲဘော်တွေ ဒီနေ့ ဖေဖော်ဝါရီ ၉ ရက်နေ့ မနက် ၄ နာရီ ခွဲလောက်မှာ ထိခိုက်မှုမရှိဘဲ ပြန်လည်ဆုတ်ခွာနိုင်ခဲ့ကြတယ်။”

မင်းရွာကျေးရွာမှာ ပြီးခဲ့တဲ့ ၇ လလောက်ကတည်းက စစ်ကောင်စီတပ်သားတွေ အင်အား ၇၀ လောက်နဲ့ အထိုင်ချ တပ်စွဲထားကာ ရေလယ်ကျွန်းဒေသက ကျေးရွာတွေကို မီးရှို့ဖျက်ဆီးတာတွေ၊ ပြည်သူတွေရဲ့ အဖိုးတန်လက်ဝတ်ရတနာတွေနဲ့ ငွေကြေးတွေကို ခိုးယူတာတွေ၊ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်တွေကို သတ်ဖြတ်စားသောက်တာတွေ ဆက်တိုက် ပြုလုပ်ခဲ့ကြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ကချင်ပြည်နယ်၊ မံစီမြို့မှာလည်း လွယ်ဂျောင်ဘွမ်ဘက်ကို စစ်ကြောင်းထိုးဖို့နဲ့ ရိက္ခာပို့ဖို့အတွက် လမ်းပြုပြင်နေတဲ့ စစ်ကောင်စီတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေကို KIA နဲ့ ABSDF ကျောင်းသားတပ်မတော် ပူးပေါင်းအဖွဲ့တွေ ဖေဖော်ဝါရီ ၈ ရက်က မိုင်းဆွဲတိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။

စစ်ကောင်စီရဲ့ ခမရ ၄၂၄၊ ခလရ ၄၇၊ ခလရ ၂၅၀ တပ်ရင်းသုံးခုမှာရှိတဲ့ အင်အား ၂၀၀ ဝန်းကျင်က စစ်ကြောင်းထိုးဖို့နဲ့ ရိက္ခာသယ်ယူဖို့အတွက် လမ်းပြုပြင်နေတာဖြစ်ပြီး KIA နဲ့ ABSDF ကျောင်းသားတပ်မတော် အမှတ် ၁၀ တပ်ရင်းက အူလန်ပါရွာနားမှာ မိုင်းဆွဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ရာကနေ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့တာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားချိန် နာရီဝက်နီးပါးရှိပြီး နှစ်ဖက် အပြန်အလှန် ပစ်ခတ်မှုတွေ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ကာ စစ်ကောင်စီဘက်ကလည်း လက်နက်ကြီးပစ်ကူသလို ဒရုန်းတွေနဲ့လည်း တိုက်ခိုက်ပေမဲ့ KIA နဲ့ ABSDF ပူးပေါင်းတပ်ဖွဲ့တွေက အကျအဆုံးမရှိ ပြန်လည်ဆုတ်ခွာနိုင်ခဲ့တယ်လို့ ABSDF စစ်ကြောင်းမှူး ဗိုလ်သူရက ပြောပါတယ်။

အဲဒီတိုက်ခိုက်မှုကို KIA ဘက်က ဗိုလ်ကြီး လဘန်ဘရန်မိုင် ဦးစီးပြီး ABSDF ကျောင်းသား တပ်မတော်ကတော့ စစ်ကြောင်းမှူး ဗိုလ်သူရ ဦးစီးခဲ့တာဖြစ်ကာ နှစ်ဖက်တိုက်ပွဲအတွင်း စစ်ကောင်စီဘက်က ၁၀ ယောက်သေဆုံးပြီး ၁၃ ယောက် ဒဏ်ရာရရှိခဲ့တယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။

အခုတိုက်ပွဲမှာ စစ်ကောင်စီဘက်က ထိခိုက်သေဆုံးတဲ့ အခြေအနေကို ဒီဗွီဘီအနေနဲ့ သီးခြားအတည်မပြုနိုင်သေးသလို မံစီမြို့နယ်ထဲက လွယ်ဂျောင်ဘွမ်မှာ စစ်ကောင်စီ တပ်စခန်း ရှိတာကြောင့် အဲဒီဒေသတဝိုက်က ကျေးရွာတွေမှာ မကြာခဏဆိုသလို တိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်ပွားနေတယ်လို့လည်း ဒေသခံတွေက ပြောပါတယ်။

ကချင်ပြည်နယ်၊ ဗန်းမော်ခရိုင်၊ မိုးမောက်မြို့နယ်နဲ့ မံစီမြို့နယ်တွေမှာရှိတဲ့ ရပ်ရွာတချို့မှာ ဒေသခံတွေသဘောမတူဘဲ တားမြစ်ဆန့်ကျင်နေတဲ့ကြားက အာဏာပိုင်တချို့ရဲ့ ခွင့်ပြုချက်နဲ့ တရုတ်ခရိုနီတွေက မြေရှားသတ္တုတူးဖော်ဖို့ လုပ်နေတာကို ရပ်တန့်ပေးဖို့ တောင်းဆို ဇန်နဝါရီ ၁၆ ရက်က ဆန္ဒထုတ်ဖော်ခဲ့တယ်လို့ ဒေသခံတွေက ပြောပါတယ်။

ဒေသခံတဦးက “စီးပွားရေးသမားတွေက ခဏခဏလာပြီးတော့ စည်းရုံးနေတယ်။ ဒေသခံတွေက တားမြစ်ထားတယ်။ အဲဒီဒေသက ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေကလည်း တားမြစ်ထားတယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

မံစီနဲ့ မိုးမောက်မြို့နယ်တွေမှာရှိတဲ့ အင်ဘာပါ၊ ဒိန်ဆိန်းပါ၊ ဘွမ်ဆဲန်ပါ၊ ဆဒုံးဘွမ် စတဲ့ နေရာဒေသတွေမှာ မြေရှားသတ္တုတူးဖော်ဖို့ စီးပွားရေးသမားတွေက  ၂၀၂၂ စက်တင်ဘာ ၂၁ ရက်နေ့ကစ လက်ရှိအထိ မြေနေရာတွေကို စမ်းသပ်ခဲ့ပါတယ်။

ဒီနောက် ဒိန်ဆိန်းပါဒေသက ရွာတချို့မှာ တူးဖော်ဖို့ မြေနေရာ သတ်မှတ်တိုင်းတာ အမှတ်အသားလုပ်ပြီး  ဒေသခံပြည်သူလူထုတွေ သဘောထားတူညီမှုမရှိဘဲ ပိတ်ပင်တားဆီးနေတဲ့ကြားက  မြေရှားသတ္တု တူးဖော်ဖို့နေတာလို့ ဆိုပါတယ်။

“ကျနော်တို့က ဒီနေရာ ရပ်ရွာဒေသမှာ မြေရှားသတ္တုတူးဖော်တာကို မနှစ်သက်၊ ဆန့်ကျင်တဲ့သူတွေ ဖြစ်တာကြောင့် မနက်ဖြန်အချိန်ကစ လောပန်း သန်းမြင့် ဦးဆောင်တဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်း ရပ်နားပြီး ပြောင်းရွှေ့ထွက်သွားဖို့ ဒီရပ်ရွာဒေသ ပြည်သူလူထု၊ ဒီကချင်ပြည်နယ် တခုလုံးက ပြည်သူလူထုအားလုံးကိုယ်စား ဒီနေရာကနေ တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်” လို့ ဆန္ဒဖော်ထုတ်နေတဲ့ ဗီဒီယိုဖိုင်မှာ ပြောထားပါတယ်။

မြေရှားသတ္တုတူးဖော်ယူပြီးသွားတဲ့ မြေမှာ လူတွေ ဆက်လက်နေထိုင်ဖို့ မသင့်တော်တော့တဲ့အပြင် သောက်သုံးရေတွေ သုံးမရတော့ဘဲ မြေတွေလည်း အဆိပ်သင့်ကာ ဒေသခံတွေ ရွှေ့ပြောင်းရတာမျိုး ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့ ကျွမ်းကျင်သူတွေကဆိုပါတယ်။

အဲဒီနေရာမှာ ဆက်လက်နေထိုင်ပါကလည်း လူစင်မမီတာမျိုး၊ မျိုးဆက်ပွားမှုကို ထိခိုက်တာမျိုး ရှိသလို မြေရှားသတ္တုတူးရာမှာ သုံးတဲ့ အက်ဆစ်အမျိုးမျိုးကြောင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးတာ၊ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်လာတာကြောင့် သက်ရှိ အပင်၊ တိရစ္ဆာန်၊ သတ္တဝါတွေ သေဆုံး မျိုးတုံးသွားနိုင်တာတွေ စတဲ့ မကောင်းတဲ့အကျိုးဆက်တွေရှိတဲ့အပြင် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရမယ့် ဘိုးဘွားအမွေအနှစ် မြေနေရာတွေကို မကာကွယ်နိုင်ဘဲ ပျက်စီးယိုယွင်းသွားမှာလည်း စိုးရိမ်တယ်လို့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ဒေသခံတဦးကပြောပါတယ်။

“တနေ့နေ့ကျရင် ဒီသဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကြီးက ရာသီဥတုနဲ့ အကြွေးပြန်တောင်းလိမ့်မယ်” လို့  ပြောပါတယ်။

ဒေသခံ ရပ်မိရပ်ဖတွေနဲ့ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေက ဘယ်အစိုးရကိုမှ ဆန့်ကျင်လိုခြင်း မဟုတ်ကြောင်း၊ အစိုးရရဲ့ စီးပွားရေးအကျိုးကို ပျက်စီးစေလိုခြင်း မဟုတ်ကြောင်း၊ မြေရှားသတ္တုတူးဖော်ခြင်းကြောင့် ရလာမယ့် မကောင်းတဲ့ အကျိုးရလဒ်တွေကို သိမြင်လာတာကြောင့် ဆန္ဒဖော်ထုတ်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊ နောင်လာနောက်သား အနာဂတ် မျိုးဆက်တွေအတွက် မျှော်တွေးပြီး မြေရှားသတ္တုတူးဖော်ခြင်းလုပ်ငန်းတွေ ရပ်တန့်နိုင်ဖို့ ထည့်သွင်းစဉ်းစားပေးရန် ကေအိုင်အို ဗဟိုကော်မတီကိုလည်း တင်ပြထားကြောင်း သိရပါတယ်။

“ဒီပတ်ဝန်းကျင်ကို ဖျက်ဆီးလိုက်ပြီဆိုရင် နောက်ဆုံး ရေကအစ အရမ်းခက်ခဲလာမှာ။ ခု မြေရှားသတ္တုလုပ်တဲ့သူတွေက ရေတွေညစ်ပတ်ကုန်ရင် နောက်နောင် ရေကောင်းရေသန့် ဘယ်ကရမလဲ မသိတော့ဘူး” လို့ နောက်ထပ် ဒေသခံတဦးကလည်း ပြောပါတယ်။

ဒေသခံတချို့က မြေရှားသတ္တုရဲ့ အသုံးဝင်ပုံနဲ့ တန်ဖိုးကို မသိတဲ့အပြင် မြေရှားသတ္တုတူးခြင်းကြောင့် ဖြစ်လာမယ့် အန္တရာယ်တွေကိုလည်း မသိနားမလည်ကြဘူးလို့ ကေအိုင်အေနဲ့ နီးစပ်သူတဦးက ပြောပါတယ်။

“မြေရှားသတ္တုတူးတာက ဒီရပ်ရွာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအပိုင်းမှာ သုံးဖို့ဆိုပြီး ဒေသခံတွေ တောင်းဆိုလာရင် နေရာပေးတာမျိုးတော့ တွေ့တယ်။ တချို့ဒေသခံတွေက သူတို့ရဲ့ ခြံမြေကို မြန်မာငွေ ၂ သိန်းလောက်နဲ့ သူတို့ဘာသာ ရောင်းပေးနေတာ တရုတ်တွေကို။ ကျနော်ကိုယ်တိုင်တောင် ဒါကို ဘယ်မှာသုံးလဲ ကောင်းကောင်းမသိဘူး။ ဒေသခံတွေက ဘာသိမှာလဲ။”

ကချင်ပြည်နယ်နဲ့ ထိစပ်နေတဲ့ ဗန်းမော်ခရိုင် နယ်စပ်ဒေသတွေ အပါအဝင် ပန်ဝါဒေသတွေမှာရှိတဲ့ နေရာတော်တော်များများမှာတော့ ဒေသခံတချို့၊ ဒေသအာဏာပိုင်တွေနဲ့ ပူးပေါင်းကာ တရုတ်ခရိုနီတွေကို မြေနေရာရောင်းပေးပြီး မြေရှားသတ္တုတူးဖော်တာတွေ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လုပ်ဆောင်နေတာ တွေ့လာရပါတယ်။

လွယ်ဂျယ်၊ မိုးမောက်၊ မံစီ စတဲ့ မြို့နယ်တွေရှိ တချို့နေရာတွေမှာတော့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဝန်းကျင်ကတည်းက မြေရှားသတ္တုတူးဖော်တာတွေ ရှိနေပြီဖြစ်ပြီး ရေ သောက်သုံးမရတော့တဲ့အပြင် မြေအဆိပ်သင့် ပျက်စီးကာ ဘာမှလုပ်မရတော့ဘဲ ဆန်ခါ (ဇကာ) ပေါက် ပုံစံ ကျန်ခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။