အာဆီယံ အထူးအစည်းအဝေးကို တက်ရောက်လာတဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေဟာ မြန်မာစစ်အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့နဲ့ သဘောတူထားတဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးအစီအစဉ်ကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ ပျက်ကွက်မှုအပေါ် စိုးရိမ်ကြောင်း အောက်တိုဘာ ၂၇ ရက် အင်ဒိုနီးရှားက ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
ဂျကာတာမှာ ဒီနေ့ ကျင်းပခဲ့တဲ့ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (အာဆီယံ) အထူးအစည်းအဝေးကို မြန်မာနိုင်ငံ ကိုယ်စားပြုတက်ရောက်သူ ကိုယ်စားလှယ်တွေ မရှိသေးပေမယ့် လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၈ လက စစ်အုပ်စုနဲ့ သဘောတူထားတဲ့ အချက် ၅ ချက်ပါ ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်ကို ဆွေးနွေးမှာဖြစ်ပါတယ်။
“အာဆီယံနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေက အချက်ငါးချက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ရာမှာ သိသာထင်ရှားတဲ့ တိုးတက်မှုတွေ မရရှိခဲ့တဲ့အတွက် စိုးရိမ်မှုတွေနဲ့ စိတ်ပျက်မိပါတယ်။ စိုးရိမ်ရတဲ့အကြောင်းကလည်း ရှင်းလင်းနေပါတယ်၊ တချို့နိုင်ငံတွေဆိုရင် တိုးတက်မှုမရှိတဲ့အတွက် စိတ်ပျက်မိကြောင်း ဖော်ပြကြပါတယ်” လို့ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး ရန်တို မာဆူဒီက ပြောပါတယ်။
တွေ့ဆုံပွဲအပြီး သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ရန်တို မာဆူဒီက မြန်မာစစ်အုပ်စုရဲ့ လောလောလတ်လတ် အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်တွေကို အင်ဒိုနီးရှားက ရှုတ်ချကြောင်း ပြောကြားလိုက်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံ အကျပ်အတည်းကို ဖြေရှင်းဖို့ 'သက်ဆိုင်သူအားလုံး' နဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံဖို့ တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။
“ကချင်ပြည်နယ်က ဖျော်ဖြေပွဲအတွင်း မြန်မာစစ်အုပ်စုရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို ရှုတ်ချဖို့ လိုအပ်ပြီး လက်ခံနိုင်စရာ မရှိဘူး။ အင်ဒိုနီးရှားဟာ သေဆုံးသူတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ မိသားစုတွေအတွက် ဝမ်းနည်းမှုနဲ့ စာနာမှုတို့ကို ဖော်ပြလိုပါတယ်။ အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်တွေကို ချက်ချင်းရပ်တန့်ဖို့ လိုပြီး ဒီတောင်းဆိုချက်ကို မြန်မာစစ်တပ်ကို ချက်ချင်းပေးပို့ဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုတာ အင်ဒိုနီးရှားက ပြောကြားလိုက်ပါတယ်။”
သက်ဆိုင်သူအားလုံးရဲ့ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုနဲ့သာ အာဆီယံဟာ ဆွေးနွေးပွဲကို အဆင်ပြေချောမွေ့နိုင်မယ်လို့ ယုံကြည်ထားပြီး ဒီဆွေးနွေးပွဲဟာ မြန်မာနိုင်ငံအနာဂတ်အတွက် ဆွေးနွေးနိုင်မယ့် နည်းလမ်းတခု ဖြစ်လာမယ်လို့ မျှော်လင့်ကြောင်းလည်း အင်ဒိုနီးရှားဝန်ကြီး မာဆူဒီက ပြောပါတယ်။
“မြန်မာနိုင်ငံကပြဿနာကို မြန်မာပြည်သူတွေကပဲ ဖြေရှင်းနိုင်မှာဖြစ်တာကြောင့် သူတို့နဲ့တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးက အလွန်အရေးကြီးပြီး ဒါမှသာလျှင် အာဆီယံဟာ စည်းရုံးရေးမှူးအဖြစ် သူ့ရဲ့တာဝန်ကို ကျေပွန်နိုင်မှာပါ။”
စစ်တပ်ဟာ မနှစ်က နိုဘယ်လ်ဆုရှင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ ရွေးကောက်ခံအစိုးရကို ဖြုတ်ချလိုက်ပြီး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ထောင်ပေါင်းများစွာကို ဖမ်းဆီးထားကာ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုတွေကို မြင့်တက်လာစေတဲ့ သေမင်းတမန် ဖြိုခွင်းမှုတွေကို စတင်လာတာကြောင့် မနှစ်ကတည်းက မြန်မာစစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေကို အာဆီယံအဆင့်မြင့် အစည်းအဝေးတွေကနေ တားမြစ်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။
နိုင်ငံတကာတရားရုံး (ICJ)မှာ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကိစ္စမှာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် မြန်မာစစ်အုပ်စုကို လက်မခံသင့်ဘူးလို့ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ တရားမျှတရေး ဆောင်ရွက်နေတဲ့ အဖွဲ့တွေက တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။
ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် တရားစွဲထားတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုဆိုင်ရာ ကြားနာစစ်ဆေးမှုကို သည်ဟိတ်မြို့ရှိ ICJ တရားရုံးမှာ လာမယ့် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၁ ရက်မှာ စတင်ဖို့ ရှိနေချိန်မှာ Legal Action Worldwide အဖွဲ့၊ Fortify Rights နဲ့ Myanmar Accountability Project အဖွဲ့တို့က ဒီကနေ့ ICJ တရားရုံးဥက္ကဋ္ဌထံ စာပေးပို့ တောင်းဆိုလိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။
တရားရုံးမှာ မြန်မာစစ်အာဏာရှင်အုပ်စုကို မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စားပြုအဖြစ် တရားရုံးက လက်ခံမယ်ဆိုရင် စစ်အုပ်စုရဲ့ ဥပဒေမဲ့ အာဏာသိမ်းမှုကို တရားဝင်ဖြစ်စေမယ့် အန္တရာယ်ရှိနိုင်တယ်လို့ အဆိုပါအဖွဲ့ ၃ ဖွဲ့က ပြောပါတယ်။
ICJ ဟာ မြန်မာနိုင်ငံ ကိုယ်စားပြုသူအဖြစ် စစ်အာဏာရှင်ကို လက်ခံမယ်ဆိုရင် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလမှာ ချမှတ်ခဲ့တဲ့ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဆန့်ကျင်နေမှာ ဖြစ်သလို တခြားကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ ချဉ်းကပ်ပုံနဲ့ တသမတ်တည်း ကိုက်ညီမှာမဟုတ်ကြောင်းနဲ့ NUG မှ ခန့်အပ်ထားတဲ့ ကိုယ်စားလှယ်ကိုသာ ICJ တရားရုံးက အသိအမှတ်ပြုသင့်ကြောင်း ပေးစာမှာ ရှင်းလင်းပြထားပါတယ်။
လက်ရှိ ကုလသမဂ္ဂမှာ အမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ် သံအမတ်ကြီး ဦးကျော်မိုးထွန်းကိုသာ မြန်မာနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသူအဖြစ် တရားဝင် သတ်မှတ်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စား ICJ တရားရုံးမှာ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ မြန်မာအမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ် ဦးကျော်မိုးထွန်းကသာ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခွင့်ရှိကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ကလည်း ICJ တာဝန်ရှိသူတွေထံ အကြောင်းကြားထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။
၂၀၁၆ နဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှစ်ကာလက ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ စစ်တပ်ရဲ့ နယ်မြေရှင်းလင်း စစ်ဆင်ရေးအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရိုဟင်ဂျာတွေ ထွက်ပြေးရွှေ့ပြောင်းခဲ့ရတာနဲ့ ပတ်သက်လို့ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုနဲ့ တရားစွဲခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီအမှုကိစ္စ ICJ မှာ ကနဦး ကြားနာပွဲကို ၂၀၁၉ ဒီဇင်ဘာလက ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ဒီကြားနာပွဲတုန်းက မြန်မာနိုင်ငံဘက်က တင်သွင်းခဲ့တဲ့ ကနဦးကန့်ကွက်ချက်ကို NUG အစိုးရက ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းကြောင်း ကြေညာထားပါတယ်။
