မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးချိန်ကစလို့ အကြမ်းဖက်မှုဖြစ်ရပ်တွေ ပိုမိုများပြားလာတာကြောင့် Track 1.5  လို့ အမည်ပေးထားတဲ့ ဆွေးနွေးပွဲတရပ်ကို ကမ္ဘာ့ရေးရာ အိန္ဒိယကောင်စီ (ICWA)ရဲ့ စီစဉ်မှုနဲ့ ဧပြီလ ၂၅ရက်က နယူးဒေလီမြို့မှာ ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။

ဒီအစည်းအဝေးရဲ့ ပထမအကြိမ်ကို  ပြီးခဲ့တဲ့မတ်လတုန်းက ဘန်ကောက်မြို့မှာ ကျင်းပခဲ့တာပါ။ အိန္ဒိယနိုင်ငံက ကမကထပြုလုပ်တဲ့ ဒုတိယအကြိမ် အစည်းအဝေးပွဲမှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း အကြမ်းဖက်မှုရပ်တန့်ရေး အပါအဝင် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီပေးရေးကိစ္စတွေကို ဦးစားပေးဆွေးနွေးခဲ့ကြတယ်လို့ တရားဝင်သတင်းရင်းမြစ်အရ သိရပါတယ်။

Track 1.5 ဆွေးနွေးပွဲတွေဟာ တရားဝင်နဲ့ တရားဝင်မဟုတ်တဲ့ ပညာရှင်တွေက နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ ပဋိပက္ခအရေးကိစ္စတွေကို ပူးပေါင်းဖြေရှင်းနိုင်ဖို့အတွက် ဆွေးနွေးအဖြေရှာကြတဲ့ သံတမန်ရေးရာ အသုံးအနှုန်းတစ်ခုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီတစ်ကြိမ်မှာလည်း အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် ၁၀ နိုင်ငံစလုံးက စစ်ကောင်စီရဲ့ အကြမ်းဖက်မှုလုပ်ရပ်တွေကို ချက်ချင်းရပ်တန့်ပေးဖို့ တညီတညွတ်တည်း တောင်းဆိုခဲ့ကြပါတယ်။

ဒီအစည်းအဝေးအတွင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံကလည်း အာဆီယံနိုင်ငံတွေနဲ့အတူ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လက်ရှိအခြေအနေတွေနဲ့ ပက်သက်ပြီး အကြမ်းဖက်မှုလျော့ချရေး၊ နိုင်ငံဖြတ်ကျော်ရာဇဝတ်မှု နှိမ်နင်းရေးနဲ့ အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးအပြင် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု ဆိုင်ရာ အကူအညီပေးရေး ကိစ္စတွေမှာ ပါဝင်ဆွေးနွေးခဲ့ကြတယ်လို့ သတင်းရင်းမြစ်တွေက ပြောပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံအတွက် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီတွေပေးအပ်ရာမှာလည်း " အရှိန်မြှင့် မြန်ဆန်နေဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုပြီး အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌ အင်ဒိုနီးရှား အပါအဝင် နိုင်ငံအများအပြားက သဘောတူ ညီခဲ့ကြပါတယ်။

ဒေသတွင်းနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ အာဆီယံရဲ့ ကြိုးပမ်းချက်တွေအပေါ်မှာ ဆက်လက်ထောက်ခံ ပေးဖို့ လိုအပ်တဲ့အပြင် နိုင်ငံဖြတ်ကျော် ရာဇဝတ်မှုတွေအပေါ် နှိမ်နင်းနိုင်ဖို့အတွက်လည်း မြန်မာနိုင်ငံ အပါအဝင် ဒေသတွင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှုတစ်ခု လိုအပ်နေပြီ ဖြစ်တယ်လို့ ဒီအစည်းအဝေး မှာ သဘောတူညီခဲ့ကြပါတယ်။ 

ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ နိုင်ငံအသီးသီးက ပြင်ပအကြံပေးအဖွဲ့တွေရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေနဲ့အတူ ပညာရှင်တွေလည်း တက်ရောက်ခဲ့ကြတာကို တွေ့ရပြီး မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဘက်ပေါင်းစုံက အကြမ်းဖက်မှုလျှော့ချရေးနဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးနိုင်ရေးအတွက် နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းတစ်ခု ဖန်တီးကြဖို့ကိုပါ တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။

ဒါ့အပြင် အာဏာသိမ်းပြီး ၂လအကြာမှာ အာဆီယံက ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့  အချက်ငါးချက်ပါ ဘုံသဘောတူညီကိုလည်း စစ်ကောင်စီအနေနဲ့ ထိထိရောက်ရောက် အကောင်အထည်ဖော်လာအောင် ဖိအားပေးနိုင်မယ့် နည်းလမ်းတွေကို ဆွေးနွေးခဲ့ကြတယ်လို့ သိရပါတယ်။ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ အားလုံးက ဒီလို ဆွေးနွေးအဖြေရှာရေး လမ်းကြောင်းကိုပါ အပြိုင်ထားရှိဖို့ သဘောတူညီခဲ့ကြပါတယ်။

ဒီအစည်းအဝေးအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံဘက်က ကိုယ်စားလှယ်တွေထဲမှာ စစ်ကောင်စီရဲ့ အရပ်ဘက်အရာရှိတွေသာ ပါဝင်တယ်လို့ သိရပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံဘက်မှာလည်း နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနဆိုင်ရာ မြန်မာဌာနခွဲနဲ့ မြန်မာ့အရေး ကျွမ်းကျင်သူတွေ ပါဝင်တယ်လို့ သိရပါတယ်။ 

မြန်မာနိုင်ငံက တော်လှန်ရေးလှုပ်ရှားမှုတွေကြောင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ မဏိပူရ၊ မီဂါလေနဲ့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်တွေမှာ လုံခြုံရေးအရ ခြိမ်းခြောက်မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပေမဲ့လည်း စစ်ကောင်စီနဲ့ နှစ်နိုင်ငံအကြားဆက်ဆံရေးကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားပါတယ်။

အိန္ဒိယစစ်တပ်အနေနဲ့လည်း နိုင်ငံရဲ့အရှေ့မြောက်ပိုင်းကတဆင့် မြန်မာနိုင်ငံက တော်လှန်ရေး လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့တွေ မဝင်ရောက်လာနိုင်အောင် ကာကွယ်ရေးလှုပ်ရှားမှုကို အရှိန်မြှင့်တင်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံရဲ့ ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး ကာလီတာကတော့ “မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ နယ်စပ်ဒေသတွေမှာ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားတဲ့အခါ စစ်ရေးပဋိပက္ခကို ရှောင်ရှားနိုင်ဖို့အတွက် အိန္ဒိယနိုင်ငံဘက်အခြမ်းကို မြန်မာပြည်သူတွေ ရောက်လာတတ်ပါတယ်။ ဒီဘက်ခြမ်းကို ဝင်ရောက်လာတဲ့အခါ လက်နက်ကိုင်ဆောင်ထားခြင်း မရှိသူကိုသာ ခွင့်ပြုမှာဖြစ်သလို ဒါဟာ စစ်တပ်ရဲ့တာဝန်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ အိန္ဒိယပိုင်နက်ထဲကို လက်နက်ကိုင်ဆောင်ထားတဲ့ ဘယ်သူမှ မဝင်ရောက်နိုင်ဖို့က စစ်တပ်ရဲ့ဝတ္တရားလည်း ဖြစ်ပါတယ်" ဆိုပြီး ဒီတစ်ပတ် အစောပိုင်းမှာ သတင်းထောက်တွေကို မှတ်ချက်ပေးပါတယ်။

၂၀၁၉ ခုနှစ်မှာ မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင် မင်းအောင်လှိုင်ဟာ အိန္ဒိယနိုင်ငံကို သွားရောက်ခဲ့ပြီး ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု  တိုးမြှင့်ရေး နားလည်မှုစာချွန်လွှာကို ၂နိုင်ငံအကြား လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပါသေးတယ်။

မြန်မာ့အရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး  သက်ဆိုင်သူတွေအကြား ဆွေးနွေးအဖြေရှာနိုင်ဖို့အတွက် Track 1.5 အလွတ်သဘောဆွေးနွေးပွဲ ပဏာမခြေလှမ်းကို ထိုင်းနိုင်ငံက စတင်အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့တာပါ။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအပေါ်  ဆန့်ကျင်ကာ ဒီမိုကရေစီလိုလားတဲ့ အရပ်ဘက်တော်လှန်ရေး အင်အားစုတွေရဲ့ လက်နက်တိုက်ခိုက်မှုတွေကလည်း နိုင်ငံတဝန်း ဖြစ်ပေါ်နေပြီး ထိုင်းနဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့မှာပါ တိုက်ရိုက်သက်ရောက်မှုတွေ ရှိနေပါတယ်။ 

ဒါကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နယ်မြေအများအပြားမှာ ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်းမရှိတော့တဲ့ အာဏာသိမ်း စစ်တပ်က လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုတွေကို ပိုမိုလုပ်ဆောင်နေပါတယ်။

အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအဖွဲ့ အာဆီယံအနေနဲ့ မြန်မာစစ်ကောင်စီနဲ့ညှိနှိုင်းရာမှာ စစ်တပ်ရဲ့ ရန်လိုကြမ်းကြုတ်မှုတွေကို ရပ်တန့်ရေးအတွက် အချိန်ကာလတခုသတ်မှတ်ကာ တောင်းဆိုနိုင်ဖို့ အခုလက်ရှိ ချဉ်းကပ်ပုံကို ပြန်သုံးသပ်ဖို့ လိုနေပြီလို့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးအထူးကိုယ်စားလှယ် တွမ်အန်းဒရူးစ်က ဇွန် ၂၃ ရက်က ပြောလိုက်ပါတယ်။

ဒါ့အပြင် မြန်မာနိုင်ငံတွင်းကို လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီများ ပို့ဆောင်နိုင်ဖို့အတွက် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) နဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြဖို့ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတွေကိုလည်း သူက တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။

အာဆီယံ ၁၀ နိုင်ငံအတွင်းမှာ စစ်ကောင်စီကို ဝေဖန်မှုအမြင့်ဆုံးဖြစ်တဲ့ မလေးရှားနိုင်ငံကို ၆ ရက်ကြာ သွားရောက်ခဲ့တဲ့ အန်းဒရူးစ်က “လက်တွေ့ဖြစ်မလာတဲ့ စာရွက်ပေါ်က သဘောတူညီမှုတွေဟာ ဘာမှအဓိပ္ပာယ်မရှိဘူး။ တနှစ်ကျော်ကြာလာတဲ့အချိန်ထိ ဘာတိုးတက်မှုမှ မရှိတဲ့ အခြေအနေကနေ အမှန်တကယ်ဖော်ဆောင်နိုင်မယ့် နည်းဗျူဟာတွေ ထပ်ပေါင်းဖို့ ပြန်သုံးသပ်သင့်တယ်”  လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။ 

အာဆီယံနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို ပိုမိုဖိအားပေးဖို့ ဆောင်ရွက်သင့်ကြောင်း ပြောနေတဲ့ မလေးရှားရဲ့ တိုက်တွန်းချက်ကို အလေးပေးစဉ်းစားသင့်တယ်လို့လည်း သူကပြောပါတယ်။

ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်ကို လိုက်နာဖို့ပျက်ကွက်ခဲ့တာကြောင့် ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ နှစ်နှောင်းပိုင်းမှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့ အာဆီယံခေါင်းဆောင်များညီလာခံမှာ မြန်မာနိုင်ငံကို ပယ်ထားခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့််အခုနှစ်အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌဖြစ်တဲ့ ကမ္ဘောဒီးယာကတော့ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေရဲ့ တောင်းဆိုမှုတွေကို ဆန့်ကျင်ပြီး စစ်ကောင်စီနဲ့ စစ်ကောင်စီရဲ့ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးတို့ကို အစည်းအဝေးမှာ ဖိတ်ကြားခဲ့ပါတယ်။

ရွေးကောက်ခံအစိုးရကို ဖယ်ရှားအာဏာသိမ်းပြီးနောက် ဆန္ဒပြသူတွေကို လူမဆန်စွာ ဖြိုခွင်းမှုတွေပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ စစ်ကောင်စီအပေါ် ဘယ်လိုဆက်ဆံသင့်တယ်ဆိုတဲ့အပေါ်မှာ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေကြား သဘောထားကွဲလွဲနေပါတယ်။ 

အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရနဲ့ ဆက်ဆံရေး၊ မဆက်ဆံရေးပေါ် မူတည်ပြီးတော့လည်း အာဆီယံနိုင်ငံတွေကြားမှာ သဘောထားကွဲလွဲနေပြန်ပါတယ်။ 

အန်းဒရူးစ်ကတော့ အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရသာလျှင် အမှန်ကယ်တရားဝင်မှု ရှိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

“လက်တွေ့ကျကျ ပြောရရင် လူမှုကယ်ဆယ်ရေး အကူအညီတွေ ပေးချင်တဲ့ နိုင်ငံတွေအတွက် တကယ်အသုံးဝင်မယ့် မြေပြင်က သတင်းတွေကို NUG ကနေအများအပြား ရရှိနိုင်တယ်” လို့ သူက ပြောပါတယ်။ 

အကြမ်းဖက်စစ်ကောင်စီကတော့ NUG ကို အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် မတရားအသင်းကြေညာခဲ့ပြီး တခြားနိုင်ငံတွေကို NUG နဲ့ မဆက်သွယ်ဖို့ တားမြစ်ထားပါတယ်။